نام اشخاص در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نام، اشخاص،
قرآن مجید.
پرسش: نام چه اشخاصی در قرآن کریم ذکر شده است؟
پاسخ: نام برخی اشخاص که در
قرآن آمده است، عبارت‌اند از:
آدم،
آذر،
ابراهیم،
ابلیس،
شیطان،
ابولهب،
احمد،
ادریس،
اسحاق،
اسرائیل،
اسماعیل،
الیاس،
الیسع،
ایوب،
تبع،
جالوت،
جبرئیل،
داوود،
ذوالقرنین،
ذوالکفل،
زکریا،
زید بن حارثه،
سلیمان بن داوود،
سامری،
شعیب،
صالح،
فرعون،
طالوت،
عزیز،
عمران،
عیسی،
قارون،
لقمان،
لوط،
محمد (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)،
مریم،
موسی، مکیال،
هارون، هامان،
هود،
یحیی،
یوسف،
یونس.
در قرآن کریم، هم نام بهترین‌ها به میان آمد و هم نام بدترین‌ها. تعداد این‌ها هم زیاد می‌باشد. در این مختصر به گونه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌شود.
آدم در قرآن کریم به عنوان اولین
انسان از نسل انسان‌های فعلی معرفی شده و به عنوان آدم ابوالبشر شناخته شد. در سوره‌های
بقره،
اعراف،
انبیا،
حجر،
طه،
ص،
بنی‌اسرائیل و
کهف در محورهای زیر سخن به میان آمد:
أ.
آفرینش آدم؛
ب.
سجده فرشتگان و اعراض ابلیس؛
ج. فریب آدم توسط
ابلیس و
رانده شدن از
بهشت؛
د. توبه آدم.
در
آیه ۷۲
سوره انعام نام او آمده است. در مورد این‌که آذر چه کسی بود؟ اختلاف نظر وجود دارد. برخی می‌گویند نام
پدر ابراهیم (علیه‌السلام) آذر بوده است. برخی دیگر بر این باورند که آذر نام عموی ابراهیم بوده که بعد از
مرگ پدرش سرپرستی ابراهیم را بر عهده داشته است. حکایت
مجادله ابراهیم با پدرش در شش
سوره نقل شده است:
سوره مریم، آیات ۴۱ تا ۵۰؛
سوره انبیا، آیات ۵۱ و ۵۲؛
و سوره‌های
شعرا،
صافات،
زخرف و
ممتحنه.
در بین
پیامبران اولوالعزم داستان ابراهیم در ۲۱ سوره از قرآن در حول محورهای زیر بررسی شده: مجادله ابراهیم با آذر، دشمنی او با بت‌ها و شکستن بت‌ها، داستان به
آتش افکندن ابراهیم توسط
نمرود و... .
در بسیاری از
آیات قرآن داستان ابلیس و
شیطان مورد اشاره قرار گرفت که اهمّ آن در مورد اعلام مخالفت با دستور
خداوند و
دشمنی با انسان می‌باشد.
کنیه یکی از عموهای
پیامبر که نامش عبدالعزّی بوده که یک بار در
سوره مَسَدّ نام او آمده است و همسر او
امّ جمیله خواهر
ابوسفیان بود.
احمد، اسمی از اسامی
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) که یک بار در قرآن کریم، در
سوره مبارکه صفّ آیه ۱۶
آمده است.
نام یکی از
پیامبران است که نام مبارکش دو بار در قرآن کریم آمده است: آیه ۷۵
سوره مریم و آیه ۸۵
سوره انبیاء.
در قرآن کریم راجع به
بشارت تولد
اسحاق به
ابراهیم، آیاتی وجود دارد و نام او در ردیف
انبیا ذکر شده است.
لقب یعقوب بن اسحاق، که نام او با این عنوان یک بار در آیه ۷۷
سوره آل‌عمران یاد شده است،
بنی‌اسرائیل از نوادگان یعقوب هستند که همه اسباط دوازده گانه را شامل می‌شود زیرا او دوازده فرزند داشت که بنی اسرائیل نوادگان اویند.
در قرآن کریم، نام
اسماعیل ۱۱ بار تکرار شده است که می‌توان به قضیّه بشارت تولد اسماعیل به
ابراهیم و دستور
قربانی او و قضیه بنای
کعبه و کمک به ابراهیم در سوره‌های بقره، ابراهیم، انعام، مریم و صاد اشاره کرد.
دو بار نام این پیامبر در
قرآن کریم ذکر شده است: أ. انعام، آیه ۸۵؛
ب. صافات، آیه ۱۳.
نام او هم دو بار در قرآن کریم ذکر شده است: أ. انعام، ۸۶؛
ب. ص، ۴۸.
ایوب در لغت
عبری به معنای بازگشت کننده می‌باشد. در قرآن کریم، گویا به این معنا لحاظ شده است. از ایّوب ۴ بار در قرآن کریم سخن به میان آمده است که قرآن کریم او را به خاطر
صبر و
شکیبایی در برابر آزمایشات الهی می‌ستاید و او را دارای
عزم و
اراده عالی می‌داند.
در دو مورد در قرآن کریم به این واژه برمی‌خوریم:
دخان، ۳۶؛
ق، ۱۳.
در این‌که مراد از تبّع چیست؟ اختلاف نظر وجود دارد.
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: تبع از پادشاهان بود که در یمن می‌زیسته و نام او
اسعد ابوکرب بوده.
اما
تفسیر نمونه اذعان می‌دارد که تبع یک
لقب عمومی برای پادشاهان یمن بوده، مانند کسری برای سلاطین ایران، ولی ظاهر این است که قرآن در خصوص یکی از پادشاهان یمن سخن گفته است.
جالوت در آیات ۲۴۷ الی ۲۵۲
سوره بقره آمده و قضیه کشته شدن جالوت به دست
داوود مورد بررسی قرار گرفته است.
ملک مقرب الهی و واسطه
وحی است. نام
جبرئیل سه بار در قرآن کریم آمده است: بقره، ۹۰-۹۱؛
تحریم آیه ۶۶، ۴.
۱.
روح القدس در
سوره نحل؛
۲.
روح الامین در آیه ۱۹۳ شعراء؛
۳. شدید الغوی در
سوره نجم؛
۴. روح الامین در سوره مبارکه شعراء.
نام این
پیامبر ۱۶ بار در
قرآن مجید ذکر شده است. محورهای بحث قرآن در مورد داوود، عبارت‌اند از:
۱. پیروزی
داوود بر جالوت و کشته شدن جالوت توسط داوود.
۲. مقام داوود: به حضرت داوود کتاب آسمانی داده شده و از انبیا است. آیات ۱۶۱
نساء و ۵۷ انبیاء
گویای آن است.
۳. طبق آیه ۷۵ از
سوره انبیاء،
پرندگان و کوه‌ها در
تسخیر داوود بودند و از صدای خوشی برخوردار بود.
۴. بنا بر آیه ۸۰ از سوره انبیاء
و آیه ۱۲ از
سوره سبأ،
خداوند
آهن را برای
داوود نرم ساخت و به او صفت زره‌سازی آموخت.
۵. آزمایش شدن داوود، سوره ص، آیه ۱۶-۲۵.
نام
ذوالقرنین سه بار در قرآن کریم ذکر شده است. در این‌که ذوالقرنین نام چه کسی بوده است، در بین
علما اختلاف وجود دارد که مشهورترین نظریه آن است که ذوالقرنین همان کورش کبیر، پادشاه هخامنشی می‌باشند. سرگذشت ایشان در
سوره کهف، آیه ۸۲-۹۶ مطرح شد.
ذوالکفل دو بار در قرآن کریم آمده است: أ. انبیا، ۸۵؛
ب. ص، ۴۸.
در قرآن کریم، راجع به سرگذشت ذوالکفل چیزی بیان نشده است، جز آن‌که بعضی
مفسرین آیات ۲۴۴-۲۴۵
از بقره را مربوط به او دانسته‌اند؛ لکن با توجه به این‌که در
سوره انبیاء و صنام او در ردیف انبیاء قرار گرفته، می‌توان گفت که او از انبیاست.
سرگذشت
حضرت زکریا در چهار سوره ۱. آل‌عمران، ۳۷-۳۸؛
۲. انعام، ۸۵؛
۳.مریم، ۲-۷؛
۴.انبیاء، ۸۹
ذکر شده است.
زید بن حارثه، پسر خوانده پیامبر در آیه ۳۷ از
سوره مبارکه احزاب به قضیّه
طلاق همسرش و
ازدواج پیامبر با همسرش اشاره شده است.
این لفظ سه بار در سوره طه در قرآن کریم ذکر شده است و داستان وی برحسب قرآن کریم از این قرار است که:
موسی برای گرفتن
تورات به مدت چهل روز به کوه طور رفت، سامری از فرصت ده روز پایانی استفاده کرده و قوم
موسی را فریفت و برای آن‌ها مجسمه‌ای به صورت گوساله ساخت و در درون آن لوله‌هایی تعبیه کرد که وقتی باد از آن لوله‌ها می‌گذشت بانگی شبیه بانگ گاو تولید می‌شد.
اصل لفظ سامری در
زبان عبری، شمری می‌باشد. لذا سامری منسوب است به شمرون، شمرون فرزند یشاکر که یشاکر فرزند چهارم
یعقوب بود. بنابراین سامری مردی از نواده‌های یعقوب بوده که به مناسبت انتساب به جد خویش شمری یا سامری معرفی شده است.
نام
سلیمان هفده بار در قرآن کریم ذکر شده است که در سوره‌های بقره، نساء، انعام، انبیا،
نمل، سبأ و ص می‌باشد. طبق فرموده قرآن کریم، همه چیز ـ حتی
جن و
شیاطین ـ در تسخیر او بودند.
نام او ده بار در خلال سوره‌های
اعراف،
هود، شعراء،
عنکبوت ذکر شده، در سوره ص آیات ۲۲-۲۸
قضیه ازدواج موسی (عليه‌السلام) با دختر
شعیب و پناه بردن موسی به او ذکر شده است.
نام
حضرت صالح ۸ بار در
قرآن کریم آمده است: اعراف، ۷۱-۷۵؛
هود، ۳؛
شعراء، ۱۴۶؛
نمل، ۴۶؛
معجزه صالح (عليه‌السلام) ناقه او بوده و داستان
ناقه صالح در آخر
سوره شمس بدون ذکر نام آن حضرت آمده است.
فرعون علم جنس و لقب پادشاهان
مصر قدیم می‌باشد. پس از فتح مصر کمبوجیه، پادشاه ایران ۲۶ سلسله از پادشاه بر مصر
حکومت کردند که هر یک از افراد آن سلسله‌ها را فرعون و مجموعه آن‌ها را
فراعنه می‌نامیدند. لکن در
تاریخ سه تن از فراعنه معروف‌اند:
۱. فرعون زمان
حضرت یوسف که در تاریخ و
تفاسیر اسلامی به
ریان بن ولید نامیده شده است.
۲. فرعون که در زمان تولد حضرت موسی می‌زیسته، که در تاریخ اسلامی به
قابوس بن مصعب معروف می‌باشد.
۳. فرعون زمان خروج
حضرت موسی (علیه‌السلام) که در تاریخ با نام
ولید بن مصعب ذکر شده. وی در سال ۱۴۱۹ قبل از میلاد می‌زیسته و بعد از پدر خود رامسس دوم به پادشاهی رسید.
نام
طالوت در آیات ۲۴۸-۲۵۲
از سوره بقره و سرگذشت او در این آیات ذکر شده است. طالوت را مفسرین لقب شاؤول نخستین پادشاه بنی‌اسرائیل دانسته‌اند. گفته‌اند طالوت به علت طول قد به طالوت ملقب شده است.
نام
عزیز فقط یک بار در قرآن کریم در
سوره توبه آیه ۳۱ آمده است. برخی مفسرین قضیه‌ای را که در آیه ۲۶۱ بقره
یادآوری شد به عزیز نسبت داده‌اند. برخی نیز
حکایت آیه ۲۴۴ بقره
را به او منسوب می‌دانند.
عمران در قرآن کریم، پدر
مریم معرفی شده است و در
سوره تحریم خداوند تصریح می‌نماید که مریم فرزند عمران است. نام عمران در سوره آل‌عمران آیه ۲۱-۳۰
و تحریم آیه ۱۲
آمده است.
عیسی یکی از
پیامبران اولوالعزم است و نام او در قرآن به دو عنوان ذکر شده است: ۱. به عنوان عیسی ۲۵ بار؛ ۲. به عنوان مسیح ده بار. که در سراسر این قضایا که مربوط به او می‌باشند، به تولد او و معجزات و پیش‌گویی او اشاره شده است؛ اما در آیه ۴۸ آل‌عمران
و ۱۵۶ نساء
تصریح دارد که عیسی نمرده و زنده است و بر عقیده به صلیب کشیده شدن او خط بطلان کشید.
نام او چهار بار در قرآن کریم آمده است که سه بار صرفاً نامی از او برده شده است؛ اما در سوره قصص آیه ۷۶-۸۲
سرگذشت او نیز ذکر شده است و نیز متذکر می‌شود که
قارون از قوم موسی بود.
نام او در سوره‌ای به همین نام و در
آیات ۱۱ و ۱۲ آمده
است.
روایات تصریح دارد که او
انسان شایسته‌ای بود؛ ولی پیامبر نبود.
نام او بیست و سه بار در خلال سوره‌های اعراف،
حجر، انبیاء و... ذکر شده است. بنا بر
آیات قرآن لوط به ابراهیم
ایمان آورد و خود هم رتبه رسالت داشته است. عذاب بر
قوم او نازل شده و همسر او هم جزء معذبین بوده است.
آخرین پیامبر الهی، نام مبارکش در چهار سوره آل‌عمران، ۱۳۶؛
احزاب، ۴؛
محمد، ۲؛
فتح، ۲۹؛
بنابر آیه ۷۹ از
سوره اسراء صفت محمود را نیز می‌توان برای آن حضرت ذکر کرد. آن حضرت در سال
عام الفیل متولد شد. در چهل سالگی به پیامبری رسید. سیزده سال از رسالت را در
مکه و ده سال را در
مدینه گذراند و در سال دهم هجری وفات یافت.
در قرآن کریم، عیسی را فرزند مریم می‌داند و او را بدون پدر معرفی می‌کند. در قرآن کریم ۳۱ بار نام مریم ذکر شده است. لازم به ذکر است که
مریم دختر عمران خواهری دارد به نام ایشاع که فرزند او
حضرت یحیی نیز پیامبر هست. بنابراین
حضرت عیسی و
یحیی پسرخاله هستند و
حضرت زکریا شوهرخاله عیسی بوده است.
صاحب
شریعت و فاتح و منجی یهود است که بین قرن ۱۳-۱۵ قبل از میلاد ظهور کرده است. نام موسی ۱۳ بار در قرآن کریم آمده است و وقایع
زندگی او بیش از سایر
پیامبران در قرآن آمده است.
فرشته مقرب الهی که
یهود و
نصاری آن را میشل می‌نامند، نامش در آیه ۹۸ بقره
ذکر شده است.
اولین پیامبر
اولوالعزم که در قرآن کریم، برای او عمری طولانی ذکر شده است، نبوت ۹۵۰ سال طول کشید.
قوم او به خاطر عدم
ایمان عذاب شدند، همسر و فرزند او هم جزء عذاب‌شدگان بودند.
در آیه ۱۰۲ سوره بقره
به سرگذشت این دو فرشته اشاره شده که در سرزمین بابل
سحر و
جادوگری به اوج خود رسیده بود و باعث ناراحتی و ایذاء مردم شده بود، خداوند این دو فرشته را مامور ساخت که عوامل سحر و طریق ابطال آن را به مردم بیاموزند.
برادر بزرگ‌تر حضرت موسی است که نام او ۲۰ بار در خلال سرگذشت
موسی (علیه‌السلام) ذکر شده است. با توجه به مفاد آیاتی از قرآن مجید،
هارون به واسطه فصاحتی که داشت، به درخواست حضرت موسی به یاری و همکاری او مأمور شد. در قصه دعوت
فرعون و
سامری به این قضیه اشاره شده است.
نام
هامان شش بار در قرآن کریم، ذکر شده است. چهار بار نام او پس از نام فرعون قرار گرفته و به تبهکاری او در
زمین و هلاکت و غرق شدن او اشاره شده. به موجب آیاتی از
سوره قصص فرعون به هامان دستور می‌دهد تا برای او قصر بلندی بسازد تا از فراز آن بر خدای موسی دست یابد.
پیامبری معرفی شده که بر
قبیله عاد مبعوث گردید. در
سوره الحاقه به سرگذشت او اشاره شده است.
نام
حضرت یحیی ۵ بار در قرآن کریم ذکر شده است، در آیه ۱۳ از
سوره مریم و آیه ۳۴ از سوره آل‌عمران
به
نبوت او تصریح شده است. در نزد
مسیحیان یحیی پسرخاله عیسی (عليه‌السلام) بود و به داستان تولد او و دعای
زکریا در قرآن کریم اشاره شده است.
نام
حضرت یوسف ۲۶ بار در قرآن کریم ذکر شده که سوره‌ای نیز با این نام از طرف خداوند نازل شده است. در آیه ۸۴ انعام
وی در ردیف
انبیاء عظام قرار گرفته و در
سوره مؤمن به رسالت او تصریح شده است.
در
قرآن مجید نام یونس چهار بار ذکر شده است که در
سوره صافات و
سوره قلم به سرگذشت او اشاره شده است. در سوره انبیاء به عنوان
ذوالنون از او یاد شده است. نام او به عنوان نام یکی از سوره‌ها هم درج شده است.
۱. تفسیر نمونه.
۲. المیزان.
۳. تاریخ انبیاء و کتاب قصص قرآن.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نام اشخاص در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۰۴.
