ترک گناه و حضور قلب در نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ترک گناه، معصیت، حضور قلب، نماز.
پرسش: لطفاً در جهت ترک گناه و معصیت و انجام نماز با حضور قلب رهنمودهایی بیان فرمایید؟
پاسخ: برخی راه‌های ترک گناه، عبارت‌اند از: اراده و تصمیم جدی، از بین بردن زمینه‌های گناه و فکر کردن در عاقبت گناه.
هم‌چنین راه‌های کسب حضور قلب در نماز، موارد زیر را دربر می‌گیرد: کنترل حواس ظاهری،
دوری از گناه،
یاد مرگ و
قیامت، اهمیت دادن به نماز و
محبت به خداوند.
گناه در لغت به معنای، جرم، بزه، سهو، غلط، نافرمانی، جفا و
ظلم آمده است.
گناه در اصطلاح دینی به معنای
معصیت و نافرمانی حق‌تعالی و سرپیچی از قوانین دینی و شرعی و انجام کارهای
حرام می‌باشد.
راه‌های ترک گناه، عبارت‌اند از:
برای
ترک گناه انسان ابتدا باید
اراده کند و تصمیم بگیرد که دیگر نافرمانی الهی نکند و تا تصمیم جدی بر ترک معصیت نداشته باشد، نمی‌تواند از آلودگی گناه رهایی یابد.
دیگر این‌که زمینه‌های گناه را از بین ببرد و در معرض معصیت قرار نگیرد؛ مثلاً در مجالسی که نافرمانی الهی انجام می‌شود حضور پیدا نکند، با دوستان معصیت‌کار همراهی و ارتباط نداشته باشد، از فیلم‌ها و عکس‌ها و کتاب‌های تحریک‌آمیز استفاده ننماید، اجازه ندهد تصور معصیت و لذت انجام آن به ذهنش خطور کند و با
یاد الهی و
عذاب آخرت، ذهن خود را از تصور معصیت تهی کند.
و مسئله دیگر این‌که در عاقبت نافرمانی الهی
اندیشه و
مطالعه کند و بفهمد که چه سرنوشت زیان‌باری در کمین گناه‌کاران می‌باشد و این‌که گناه زندگی دنیوی و اخروی او را تباه می‌کند و باعث
شقاوت و نابودی هم در دنیا و هم در آخرت می‌گردد و باید متوجه باشد که نافرمانی و سرپیچی از فرمان
خالق جهان و خداوند بی‌همتا باعث نابودی کارهای خوب او و هم‌چنین باعث
قساوت و تیرگی دل او می‌گردد.
قرآن کریم می‌فرماید: «
وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَاِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها اَبَداً»؛ هر که از فرمان خدا و
رسول خدا سرپیچی کند، تا ابد در
آتش جهنم خواهد ماند.
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هرگاه شخصی گناه می‌کند، نقطه‌ای سیاه از دل او بیرون می‌آید، اگر توبه کند، این نقطه پاک می‌شود و اگر گناه فزونی یابد، آن نقطه نیز رو به گسترش می‌نهد، تا جایی که بر دل او چیرگی می‌یابد و دیگر پس از آن هرگز روی رستگاری نبیند».
استاد فرزانه و بزرگ
اخلاق مرحوم محمد بیدآبادی می‌فرماید: «اگر اسیر شهوت
دنیا و معصیت آن شوی، صفات رحمانی و انسانی خود را که باید مسجود ملائکه باشد، به صفات سگ و خوک و شیطان مبدل کرده‌ای و از
کرامت انسانی ساقط شده و در گرداب
بلا گرفتار آمده‌ای؛ پس خود را با انجام دستورهای الهی و شرع مقدس پاکیزه کن و از گناهان گذشته
توبه نما».
نماز یکی از
واجبات بزرگ الهی و رکن دین می‌باشد. اولین چیزی که از انسان در
روز قیامت سؤال می‌شود، نماز است.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «
اوّلُ ما یُحاسبُ بهِ العبدُ الصَّلوةُ، فان قُبِلَتْ قُبِلَ سائرُ عَمله، و اذا رُدَّتْ رُدَّ علیهِ سائرُ عملِهِ»؛ اول برنامه‌ای که انسان به آن محاسبه می‌شود نماز است، اگر پذیرفته شود، بقیه
اعمال او نیز پذیرفته می‌شود و اگر مردود گردد، سایر اعمال او نیز مردود می‌گردد».
و نماز با
حضور قلب، یکی از مسائلی است که
آیات و
روایات به آن توصیه کرده‌اند و حضور قلب امری با ارزش تلقی شده است و اگر نمازی با حضور قلب و دقت به جا آورده شود، ثوابش چندین برابر افزایش پیدا می‌کند و آثار روحی و روانی و تربیتی آن به مراتب بالا می‌رود و باعث روشنی دل و
آرامش قلب و صفای درون و باعث نجات از
عذاب الهی می‌گردد.
برای حضور قلب در نماز راه‌های بسیاری ذکر شده که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود.
قلب و
روح انسان متأثر از محرک‌های خارجی و داخلی است و لذا نمازگزار باید قوای بینایی و شنوایی خود را کنترل کند و نگاه خود را به محل
سجده متمرکز کند و توجهی به اطراف نداشته باشد تا توجه بیش‌تری حاصل بشود و در مقابل تصاویر و چیزهایی که جلب توجه می‌کند، نماز نخواند.
گناه و معصیت دل را تاریک و تیره می‌کند و نورانیت و صفای دل و
روح را ضایع می‌گرداند و لذا سالک طریق معرفت و حضور، باید خود را از معصیت و نافرمانی دور کند تا حضور معنوی الهی ایجاد شود و باصفای دل به دیدار محبوب و جان جانان بشتابد.
اگر نمازگزار قبل از نماز و قبل از
تکبیرة الاحرام مرگ خویش و آخرت خویش و ایستادن د ر عرصه‌های محشر را به یاد آورد و این فکر را در
ذهن خود القا کند که شاید این نماز آخرِ من باشد و نماز وداع باشد، نماز را به بهترین وجه و حضور قلب به جای آورد.
یکی از اسباب دیگر حضور قلب که اکثر
علما به آن اشاره کرده‌اند، اهتمام و اهمیت دادن به نماز است؛ چراکه یکی از امور فطری آن است که قلب، به امور مهم توجه می‌کند؛ چنان‌چه در
زندگی آن‌چه برای ما پراهمیت و مهم جلوه کند، طریقه برخورد با آن هم جدّی است؛ لذا نماز هم به هر مقدار در نظر نمازگزار مهم جلوه کند، به همان تناسب، توجه و
حضور قلب در نماز به وجود می‌آید.
مرحوم
میرزا جواد ملکی تبریزی می‌فرماید: حضور قلب بیش همت آدمی است؛ زیرا قلب، تابع همت بوده و اگر همت نماز باشد، قلب هم نزد نماز حاضر خواهد بود و اگر همت و فکر انسان در پی چیز دیگری باشد، قلب هم غافل از نماز و نزد آن چیز خواهد بود.
محبت و محبوب فکر آدم را از هر چیز به سوی خود می‌کشانند؛ زیرا هر کس چیزی را دوست بدارد همواره در فکر او خواهد بود و یاد محبوب همواره بر قلب می‌تازد و آن را تخیر می‌کند.
خوشا آنان که الله یارشان بی ••• به
حمد و قل هوالله کارشان بی
خوشا آنان که دائم در نمازند •••
بهشت جاودان بازارشان بی
از آن‌جا که این پرسش بسیار اساسی و کارساز است و نمی‌توان دراین مختصر به طور کامل به آن پرداخت، لازم است که برای کسب
علم بیش‌تر به کتاب‌های زیر مراجعه فرمایید.
۱. محمدتقی مصباح یزدی، به سوی خودسازی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۰ ش.
۲. اسرار الصلوه؛ میرزا جواد آقا ملکی تبریزی.
۳. علل و درمان حواس‌پرتی در نماز، علی‌اصغر عزیزی، انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ سوم.
۴. خودسازی، ابراهیم امینی، انتشارات شفق.
۵. پرتوی از اسرار نماز، محسن قرائتی، سازمان چاپ و انتشارات ارشاد، چاپ اول، ۱۳۶۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ترک گناه و حضور قلب در نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۴/۲۶.
