ترک گناه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:ترک گناه، ترک عادت، خوف و رجا.
پرسش: مبارزه با گناهانی که عادت شده، بسیار سخت است؛ در حالی که در روایتی آمده: اگر انسان یک قدم به سوی خدا بردارد، خداوند ده قدم به سوی او می‌آید؛ چرا تأثیر آن را در ترک این گناهان حس نمی‌کنیم؟
پاسخ: لطف خدا به
انسان معنایش این است که ترک گناه، نتیجه عنایات بسیار خدای منان پیش و بعد از توبه ماست و این از مسئولیت ما در
امتحان بعد نه تنها نمی‌کاهد، بلکه مسئولیت را افزون می‌کند. مهم این است که در این میدان مبارزه تا دم
مرگ انسان با پشت گرمی به عنایات مستقیم و غیر مستقیم الهی ـ به ویژه در موارد شکست و آلوده شدن به
گناه ـ امیدش را به آمرزش الهی و قبولی توبه مجدد، از دست ندهد و با روحیه بیش‌تر به مبارزه ادامه دهد.
۱. معنی
روایت مورد پرسش؛
۲. راه صحیح ترک عادت؛
۳. حفظ روحیه مراقبه و
امید به اصلاح؛
۴. ویژگی گناهی که بدون میل حقیقی از انسان سر می‌زند.
مفهوم
حدیث مورد سؤال (اگر
انسان یک قدم به سوی
خدا بردارد، خداوند ده قدم به سوی او می‌آید) این است که عنایت خدای تبارک و تعالی بسیار بیش از زحمتی است که بنده می‌کشد و چه‌بسا بنده متوجه آن عنایات نباشد؛ همان‌طور که از
کثرت نعمت‌های الهی غافل است؛ به عنوان مثال وقتی در برابر مبلغی، مقداری نان تهیه کنیم، اگر کاملاً دقت شود که برای رسیدن به آن، چه زحمت‌هایی کشیده شده، محال است اسراف کنیم.
روایت مورد اشاره به ما توجه می‌دهد که این ترک گناه به قیمت ارزانی حاصل نشده است. بنابراین اگر دقت کنی در
امتحان بعد، ولو این‌که
گناه صورت عادت به خود گرفته باشد، به راحتی تن به گناه نمی‌دهی. نه این‌که معنایش این باشد که دیگر راحت باش، امتحان سراغ تو نخواهد آمد. همان‌گونه که دقت در رنج‌هایی که برای نان کشیده شده، معنایش این نیست که
نان سوخته را بخور، چون برایش زحمت کشیده شده و ضرر ندارد!
حال، راه ترک عادت چیست؟
توکل به خدا،
دعا و
توسل،
اراده پولادین، ترک
عمل ناپسند به هر قیمت و مبارزه نفس‌گیر و بی‌امان تا لحظه آخر. در این مسیر یا انسان به
هدف می‌رسد و عادت بد ترک می‌شود یا در برابر خدای تبارک و تعالی،
عذر پیدا می‌کند و احساس
آرامش وجدان می‌کند.
معرفت به زشتی و ناپسندی نسبت به یک کار به حدی که انسان رغبت به آن نکند، در این مبارزه و اراده نقش اساسی دارد. آیا کسی از سر معرفت اظهار علاقه به خوردن آب لجن می‌کند؟! خیر. چرا؟ چون معرفت به بدی آن کامل است.
نکته دیگر برای ترک عادت، عادت دادن خود به خوبی‌هاست که «نیکوترین جبران، کار خوب جدید برای گناه کهنه است».
مؤمن، ـ اگرچه در درجات بالای
ایمان باشد ـ باید همواره در
خوف و رجاء باشد
و همیشه اهل
مراقبه و
محاسبه باشد و وقتی یک بار گناهی را ترک کرد، نباید خاطر او آسوده گردد؛ بلکه مرتبه بعد باید بیش‌تر حواس او جمع باشد. گناه نکردن، میدان مبارزه دائمی است. گاهی انسان
زمین می‌خورد و گاهی هم
شیطان و
نفس اماره و این مبارزه تا دم مرگ ادامه دارد و تعطیل‌بردار نیست؛ ولی توجه کنیم عنایات خاص خدا،
کمک‌های
ملائکه و اولیای الهی،
یاری دوستان خوب،
وجدان سرزنشگر،
درون موعظه‌گر،
کتاب‌ها، پیام‌ها و واعظان گوناگون بیرونی و از همه مهم‌تر رفتار در دار مکافات،
همه و همه در این مبارزه بیم و
امید یاور انسان‌اند و دشمن شیطان. بنابراین انسان در این مبارزه احساس تنهایی نکند.
چون سلاح
انسان در این میدان امید است.
قرآن کریم و
روایات دل را قوی می‌دارند و روحیه می‌بخشند. به همین خاطر برای برخی از
گناهان تخفیف‌هایی در نظر گرفته شده است.
شخصی به
امام صادق (علیه‌السلام) عرض کرد: جانم به فدایت! به
خدا از گذشته‌ای طولانی اهل گناهی بوده‌ام که می‌خواهم از آن دست بردارم ولی نمی‌توانم. آن حضرت (علیه‌السلام) فرمود: اگر راستگو باشی، همانا خدا تو را دوست دارد و این‌که تو را از حال گناه جابه‌جا کند نمی‌خواهد، مگر برای این‌که از او بترسی (به مقام و منزل
خوف دست یابی).
در روایت دیگر
محمد بن مسلم می‌پرسد، شخص این کار (گناه) را بارها انجام می‌دهد گناه می‌کند؛ سپس
توبه و
استغفار می‌کند.
حضرت باقر (علیه‌السلام) در جواب فرمود: هر بار مؤمن استغفار و توبه را تکرار کرد، خدا هم مغفرت را بر او تکرار می‌کند و همانا خدا آمرزنده مهربان است. توبه را می‌پذیرد و از بدی‌ها درمی‌گذرد؛ پس بپرهیز که
مؤمنین را از
رحمت خدا مأیوس کنی.
مرحوم
مجلسی می‌فرماید: از این روایت و
آیات و روایات دیگر روشن می‌شود که توبه به راحتی پذیرفته می‌شود.
واضح است همان‌گونه در روایت قبل آمد که «اگر راست بگویی» و در این روایت فرمود: «
مؤمن» این تکرار گناه ناشی از
غفلت و... باشد، نه از روی استهزا و بی‌توجهی به لوازم توبه.
حضرت باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: کسی که در حال بقا بر گناه استغفار می‌کند، گویا
استهزا می‌کند.
لطف خدا به
انسان معنایش این است که این ترک گناه نتیجه عنایات بسیار خدای منان پیش و بعد از توبه ماست و این از مسئولیت ما در
امتحان بعد نه تنها نمی‌کاهد، بلکه مسئولیت را افزون می‌کند. مهم این است که در این میدان مبارزه تا دم
مرگ انسان با پشت گرمی به عنایات مستقیم و غیر مستقیم الهی ـ به ویژه در موارد شکست و آلوده شدن به گناه ـ امیدش را به آمرزش الهی و قبولی
توبه مجدد، از دست ندهد و با روحیه بیش‌تر به مبارزه ادامه دهد.
۱. چهل حدیث، امام خمینی.
۲. جنود عقل و جهل، امام خمینی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ترک گناه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۰۵.
