بی حوصلگی در نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سؤال:چرا بعضی اوقات حوصله نماز خواندن را نداریم؟ برای اینکه عاشق نماز شوم، چه کنم؟
نمایه:تنبلی در نماز،ترغیب به نماز
مشکل شما بیشتر جنبه شناختی دارد. اگر کسی بداند که آفریده
خدا است و تمام نیازمندی او در
ارتباط با خداوند تامین می شود. رشد و شکوفایی او در زندگی وابسته به خدا است و
هدف زندگی
انسان نزدیک شدن به خداوند است،
دین راه رسیدن و
قرب الهی است و
نماز از میان
اعمال دینی مهمترین عمل قربی به حساب می آید، الصلاه قربان کل تقی. نماز نزدیک کننده هر انسان
مومن و با تقوایی به خدای
متعال است.
اگر آدمی بداند که بدون نماز و ارتباط با خداوند زندگی اش در
دنیا و
آخرت با چالش روبرو است و سامان نمی یابد، ضرورت
پیوند عبادی با خداوند را احساس خواهد کرد و عاشق نماز خواهد شد و دیگر با تنبلی و
سستی در نماز روبرو نخواهد بود. بنابراین راهکار اصلی این است که مطالعه کنید و آگاهی خود را نسبت به دین و
عبادت و نماز افزایش دهید.
اما اگر کسی آگاهی دارد و باز در نماز سستی می کند باید بداند که این موضوع نشانگر بروز مشکل و موانع در زوایای وجودی انسان است که باید به صورت اساسی برطرف شود .
بعضی از این مشکلات عبارتند از:
۱-
حب نفس و دوست داشتن بیش از حد خود.
۲- جای گیری
حب دنیا و زرق و برق آن در دل آدمی.
۳- استفاده از
غذای حرام و
ناپاک.
۴- تکرار
گناه به حدی که دل سیاه گردد و
شوق عبادت گرفته شود. با تفحص در
نفس خود باید علت را پیدا کرد و مداوا نمایند.
۵- نشناختن نماز و اهمیت و اسرار نهفته در آن. (که باید در
فلسفه نماز مطالعه و تفکر کرد).
۶- نشناختن نیاز انسان به نماز و نقشی که نماز در
تکامل و
سعادت انسان دارد.
۷- عدم شناخت و توجه کافی نسبت به
معبود; یعنی , همو که در نماز با او سخن می گوییم. (راه حل آن
تفکر در
نعمت و
عظمت خداوند است).
۸-
اشتغال ذهن و
فکر و اندیشه و
تعلق قلب به دنیا و
مسائل مادی.
اما راه کارهای عملی قابل ارائه به قرار زیر است :
۱- برای ترغیب و
تشویق به نماز, در آغاز بایستی زیر بناهای فکری فرد را مورد بررسی قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند,
جهان هستی, انسان,
معاد و... اموری است که دارای نتیجه مستقیم بر عملکرد فرد است. پس باید به تقویت و اصلاح این
مبانی کوشید.
۲- نماز, عملی است که در مجموعه
عقیده توحیدی, دارای معنا و فلسفه است. پس در آغاز بایستی این مجموعه شناخته شود تا نماز جایگاه خود را در ذهن و اندیشه فرد باز نماید, از این رو یک
شناخت صحیح و سالم و واقعی را در ذهن شخص رقم بزنید و او را به صورت مستقیم و غیرمستقیم از این واقعیت آگاه سازید.
مانند این که گوشزد گردد که در
بینش توحیدی اسلام و دیگر
ادیان الهی، انسان موجودی است که به سوی
کمال و
لقای پروردگار در حرکت است. «انا لله و انا الیه راجعون; از خدائیم و به سوی او باز می گردیم».
حال در این مسیر, ابزارهایی به مدد انسان می آید، تا او از فراموش کردن مسیر و هدف باز دارد که از مهم ترین آنها «نماز» است. «اقم الصلاه لذکری ; نماز را برای یاد من بپا دار».
انسان بدون نماز که بهترین راه ارتباطی با خداوند است ضعیف و ناتوان و حقیر خواهد شد و در تاریکی گناهان فرو خواهد لغزید. انسان طالب قدرت و توانایی است و این طلب خود را بیشتر از طریق ارتباط با قدرت بی نهایت خداوند و عبادت، عملی می کند. نماز مانند باطری گوشی همراه که پس از مدتی ضعیف می شود و نیاز به شارژ دارد، شارژ کننده
نیروهای معنوی انسان است.
ما در هر روز پنج نوبت نماز می خوانیم و با ارتباط با خدای متعال از او
نیرو می گیریم. مطابق
روایات نماز مانند نهر آبی است که انسان پنچ وعده
روح خویش را در آن شستشو می دهد، چنین انسانی هرگز آلوده نخواهد بود. نماز
معراج مومن است. آرامش و نورانیت مومن از طریق نماز و عبادت خداوند تامین می شود. نماز
اظهار عبودیت و
عشق نسبت به
خالق و
معشوق هستی است.
عبادت، خواص بسیاری برای انسان دارد که شمارش آن ها و بیان آن خارج از حوصله یک نوشته و پاسخ است. در این زمینه کتاب های فراوانی نگاشته شده است که باید مطالعه نمود. کسانی که نماز نمی خوانند و یا در این مسیر کوتاهی می کنند، از این نیرو بی بهره می مانند و
شخصیت آنان ضعیف و کوچک می شود و توانایی های اندکی دارند.
روح مومن قوی و توانا است، چون دائما با
خدای مهربان و نیروی مطلق هستی ارتباط دارد و به او تکیه می کند، به خاطر همین سختی های زندگی را به راحتی تحمل می کند و در مقابل هیچ دشمنی کم نمی اورد و برابر هیچ زورگویی کرنش نمی کند. آدمی بدون نماز راه را گم خواهد کرد.
نمازهای پنج گانه همانند چراغ های برق هستند که مسیری طولانی و پر خطر را روشن کرده اند تا کسی راه را گم نکند و به
بیراهه و سقوط کشانده نشود. آنچه که موجب می گردد و برخی از نماز, روی گردان باشند و یا نسبت به آن
تساهل کنند, ندانستن فلسفه نماز و یا درکی غلط از آن است.
از
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نیز نقل شده است که فرمود: لا ینال شفاعتی من استخف بصلاته،
شفاعت من به کسی که نمازش را
سبک شمارد نمی رسد.
چنان که
امام صادق(علیه السلام) فرمود: شفاعت ما(خانواده) به کسی که نماز را سبک شمارد، نمی شود.
از نظر اسلام نماز اهمیت بس عظیمی دارد در روایات به این تعبیرات بر می خوریم:
۱- نماز
ستون و پایه استوار دین است.
۲- چهره و شکل دین است.
۳- نماز انسان را به خدا نزدیک می کند.
۴- نماز
محبوبترین عمل است نزد خداوند.
۵. امام صادق(علیه السلام) فرمود: اولین عملی که از انسان
محاسبه می شود نماز اوست و اگر درست بود به مابقی اعمال او نظر می شود و اگر نه به مابقی اعمال او نگاه نمی شود.
و
امام باقر(علیه السّلام) فرمود: اولین چیزی که(در روز
قیامت) محاسبه می شود نماز است اگر پذیرفته شد مابقی اعمال را می پذیرند(و گرنه پذیرفته نمی شود).
برخی چنین می پندارند که نماز انسان , نیازی را از خداوند برطرف می کند که البته خیالی واهی است.خداوند نیازی به هیچ
مخلوقی ندارد. از این رو آنچه که به عنوان
عبادات بر آن تأکید شده، جملگی در جهت
کمال انسان است.
نماز دارای آثار و فلسفه های متعدد دیگری نیز هست که به آن اشاره می کنیم:
۱- نماز، تقدیر و سپاس گزاری از خداوند است.
۲ - موجب
آرامش انسان است.
۳- موجب یاد خداست.
۴ - نماز زمینه
پرهیز از گناه را در انسان فراهم می کند.
۵- تأکیدی بر نظافت و سلامتی است.
۶- موجب انضباط و
وقت شناسی است.
۷ - دارای آثار وحدت بخش اجتماعی است.
۸- خداوند
منبع قدرت و کمال است و ما با نماز و ارتباط با خداوند از او قدرت و کمال می خواهیم و هدایت می طلبیم.
۹-نماز
اظهار بندگی نسبت به خداوند است.
۱۰- نماز
استعانت و کمک گرفتن از خدا برای طی مسیر زندگی و تحمل دشواری های راه خدا است.
محافظت از
اوقات نماز مورد تأکید
قرآن کریم و
روایات معصومین(علیهم السلام) است. خداوند در آیه ۹ سوره
مؤمنون،
محافظت از نماز را از
اوصاف مؤمنان شمرده است: «و الذین هم علی صلواتهم یحافظون».
عدم رعایت اوقات نماز، در قرآن کریم مورد نکوهش قرار گرفته است و آیه شریفه ۴ و ۵ از سوره ماعون یعنی: «فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون».
در روایات به سبک شمردن و
اهمیت ندادن به اوقات نماز تفسیر شده است، چنان چه در روایتی آمده است: «لیس عمل احب الی الله من الصلاه فلا یشغلنکم عن اوقاتها شیء من امور الدنیا فان الله عز وجل ذم اقواما فقال: الذین هم عن صلاتهم ساهون یعنی انهم غافلون استهانوا با وقاتها؛ هیچ عملی در نزد خداوند، محبوب تر از نماز نیست پس نباید هیچ کار دنیایی شما را از اوقات نماز مشغول کند، خداوند در آیه: «الذین هم عن صلاتهم ساهون، گروهی از مردم را سرزنش کرده است چون آنان به وقت نماز اهمیتی نمی دهند».
امیرمؤمنان(علیه السلام) در نامه ای به
محمد بن ابوبکر نوشته اند چنین فرموده اند: «ارتقب وقت الصلات فصلها لوقتها و لاتعجل بها قبله لفراغ و لاتوخرها عنه لشغل؛ منتظر
وقت نماز باش و نماز را در وقتش بگذار و قبل از وقت نماز، برای نماز عجله و شتاب نکن و آن را از وقتش به خاطر کار و شغلت به تأخیر نیانداز».
از مجموع آیات و روایات و نیز از سیره و روش
پیشوایان دین و معصومین(علیهم السلام) مثل نماز خواندن امیرمؤمنان(علیه السلام) در میدان
صفین و اوج درگیری با دشمن در
اول وقت ظهر و نیز نماز خواندن فرزند برومندش
سیدالشهدا(علیه السّلام) در میدان خون و
حماسه کربلا در اول وقت نماز ظهر و توجه خاص سایر
امامان معصوم(علیهم السلام) به نماز اول وقت، استفاده می شود که نماز اول وقت را به خاطر کارهای روزمره و معمول که همیشه وجود دارند نباید به تأخیر انداخت این عبارت زیبا از حضرت
امام خمینی(رضوان الله) برگرفته از همین رهنمودهای پیشوایان دین است که می فرماید: «به نماز نگویید کار دارم، به کار بگویید وقت نماز است».
فضیلت نماز اول وقت شارع مقدس
اسلام ، براى هر نمازى دو وقت قرار داده است :
وقت فضیلت ، وقت غیر فضیلت .
آیات و روایات سفارش مى کنند که : نماز را در وقت فضیلتش بخوانید. وقت فضیلت هر نماز، اول وقت آن است . روایاتى فراوانى در مورد فضیلت
نماز اول وقت ، از
پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) رسیده است ، از جمله :
۱- پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود:وقتى اول ظهر شد و خورشید از دایره نصف النهار به طرف مغرب حرکت کرد، درهاى آسمان و تمام
درهای بهشت باز مى شود و در آن وقت ، دعاها به
اجابت مى رسند. خوشا به حال کسى که در آن وقت ، عملى صالح و
حسنه ای شایسته انجام دهد تا آن عمل را به سوى آسمان بالا برند.
۲- رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:هنگامى که اول وقت نماز فرا مى رسد،
ملکی از زیر عرش الهى ندا مى کند و مى گوید: ایها الناس آماده نماز شوید و به وسیله آن ، آتش هایى را که براى خودتان روشن کرده اید خاموش نمایید. در این جا، آن حضرت مى خواهد بفرماید، کسى که اول وقت مشغول نماز شود، اولین کسى است که به سرعت جواب نداى آن ملک را داده و مبادرت به
عمل صالح کرده است و این سرعت و مبادرت نمودن در اعمال صالح از
روش پیامبران است .
۳- نیز از آن حضرت چنین نقل شده است که فرمود:
ملک الموت روزى پنج مرتبه ، موقع نماز به سوى
پرونده اعمال انسان نظر مى کند، در این موقع اگر انسانى مشغول نماز باشد، ملک الموت
موقع مرگ شهادتین را به او تلقین مى کند و
شیطان را از او دور مى سازد.
۴- در روایتى از زبان ملک الموت آمده که فرمود:هیچ خانه اى در شرق و غرب عالم نیست مگر این که من هر روز روزى پنج بار هنگام نماز پنجگانه با اهل آن مصافحه مى کنم . هر کس بر نماز اول وقت ، مواظبت کند، هنگام مرگ خودم بر بالین او حاضر مى شوم و شهادتین را بر زبانش جارى مى سازم و شیطان را از او دور مى نمایم . حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم در این
حدیث به دو موضوع مهم اشاره مى فرماید: اول این که ، کسانى که نماز خود را در اول وقت ، انجام مى دهند، موقع مرگ که خطرناک ترین مواقع براى انسان است (و اگر کسى ایمانش ضعیف و سست باشد، ممکن است شیطان ایمان او را ببرد) زبانش باز مى شود و شهادتین را جارى مى کند.
در نتیجه با
ایمان کامل از دنیا مى رود، در این موقع اگر کسى هم نباشد که آن
محتضر را تلقین کند خود ملک الموت او را تلقین مى کند. دوم این که : شیطان که هنگام مرگ هر انسانى بر بالین او حاضر مى شود و کوشش مى کند ایمان محتضر را بگیرد تا او با حال
کفر از دنیا برود، ملک الموت ، آن ملعون را دور مى سازد که ایمان او را نبرد.
۵- امام صادق (علیه السلام ) در این باره مى فرماید: هنگامى که وقت نماز داخل شد، تمام درهاى آسمان باز مى شود و
فرشتگان ، اعمال انسان را در آن وقت بالا مى برند. دوست ندارم عمل هیچ کس از عمل من جلوتر به آسمان بالا رود و دوست ندارم عمل کسى در پرونده عملش جلوتر از عمل من نوشته شود.
۶- نیز امام صادق (علیه السلام ) مى فرماید: من باید در مسابقه به نماز و
اعمال صالح از همه جلوتر باشم و نماز خود را در اول وقت که هنوز کسى آن را شروع نکرده بخوانم و در این مسابقه برنده باشم .
۷-
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: هر رکعتى از نماز در اول وقت ، مطابق با هزار
رکعت در غیر وقت آن است .
۸- امام جعفر صادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود:
شیعیان ما را به مواظبت نمودن نماز اول وقت ، امتحان کنید! (
امام (علیه السلام ) مى خواهد این مطلب را بیان کند که اگر
نمازگزار، نماز خود را در اول وقت بخواند از شیعیان ما مى باشد.)
۹- امام صادق (علیه السلام ) نیز درباره نماز اول وقت مى فرماید: کسى - به نماز اول وقت اهمیت دهد و سعى کند که آن را در اول وقت به جاى آورد، من (چهار چیز را) براى او ضمانت مى کنم (و آن ها عبارت اند از):اول این که : هنگام مرگ با حالت شادمانى ، خوشحالى ، راحتى و سرور از دنیا مى رود. دوم این که ، تمام غم ها و غصه ها و ناراحتى هاى او (در دنیا و آخرت ) برطرف مى گردد.
سوم این که ، از
عذاب الهی و آتش سوزان
جهنم نجات پیدا مى کند. چهارم این که ، (اول صبح قیامت ) داخل بهشت هاى پر
نعمت مى شود.
نماز امام زمان در اول وقت : یکى از کسانى که حتما نماز خود را اول وقت مى خواند وجود نازنین ،
امام زمان حضرت مهدى (علیه السلام ) روحى و ارواح العالمین لمقدمه الفداه مى باشد و براى آن حضرت ، ممکن نیست نماز خود را در غیر وقت خودش اقامه نماید.
بعد از آن حضرت افراد صالح و
بندگان مخلص خداونداند. بعضى از
محدثان بزرگوار نقل کرده اند که : نماز اول وقت ، حتما بالا مى رود و اگر کسى نماز خود را در اول وقت بخواند
ملائکه آسمان ، نماز او را با نماز امام زمان (علیه السلام ) و افراد صالح خداوند، بالا مى برند و از
فضل وجود و
کرم خداوند دور است .
نمازى که با نماز امام زمان بالا رود، به آن توجه نکند و آن را قبول ننماید.
قرآن مجید، نماز اول وقت را یکى از
صفات مؤ منان مى داند و مى فرماید :مؤ منان کسانى هستند که نمازهایشان را حفظ مى کنند. حفظ نماز به این است که نمازگزاران آن را از اول وقت به تاءخیر نیندازند.
نماز اول وقت در
نصوص دینی، مورد تأکید بسیار قرار گرفته و فضایل فراوانی برای آن نقل شده است. از نظر تأثیرات روحی، روانی و اجتماعی، می توان امور زیر را نام برد:
الف) عادت دادن شخص به نظم.
ب) وجود نشاط و آمادگی و
حضور قلب بیشتر جهت انس و ارتباط با خدا و
تقویت کمالات نفسانی.ج) زمینه سازی جهت برگزاری جماعت های بزرگ و انس و الفت و
اتحاد بیشتر مسلمانان. توضیح آنکه: وقتی
جامعه اسلامی مقید به خواندن نماز در اول وقت باشند، در هر منطقه غالب مردم هم زمان به نماز خواهند ایستاد. این مسأله آمادگی آنان را برای جماعت و ایجاد
صفوف گسترده و پرجمعیت بیشتر می کند. در حالی که نماز در غیر اول وقت، در بین زمان های مختلف پراکنده می شود و از اجتماع و شکوه
عبادی و انس و
الفت مؤمنان در
مراکز دینی می کاهد.
در مورد ارزش نماز اول وقت آقای مصباح می گوید: آیت الله
بهجت از مرحوم آقای
قاضی (رضوان الله) نقل می کردند که ایشان می فرمود: « اگر کسی
نماز واجبش را اول وقت بخواند و به
مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند! و یا فرمودند: به صورت من تف بیندازد. » اول وقت سر عظیمی است « حافظوا علی الصلوات: در انجام نمازها کوشا باشید. » خود یک نکته ای است غیر از « أقیموا الصلوة: و نماز را بپا دارید. » و همچنین که نماز گزار اهتمام داشته باشد و مقید باشد که نماز را اول وقت بخواند فی حدّ نفسه آثار زیادی دارد، هر چند
حضور قلب هم نباشد. »
از خصوصیات مهم حضرت امام (رضوان الله ) این بود که همیشه نماز را در
اول وقت می خواندند و به
نافله ها اهمیت می دادند این خصوصیات از همان آغاز جوانی وقتی که هنوز بیشتر از بیست سال نداشتند در ایشان وجود داشت چند تن از دوستان نقل می کردند . ما ابتدا فکر می کردیک که خدا نکرده ایشان از روی تظاهر نماز اول وقت می خوانند به همین خاطر سعی داشتیم کاری کنیم که اگر اینکار از روی تظاهر است جلوی آن را بگیریم مدت زیادی در این فکر بودیم و بارها به طرق مختلف ایشان را امتحان کردیم مثلا درست اول وقت نماز سفره غذا را می انداختیم و یا رفتن به
مسافرت را اول وقت نماز قرار می دادیم اما ایشان می فرمودند : شما غذایتان را بخورید من بعد می خورم.
و یا موقع مسافرت می فرمودند شما بروید من هم می آیم و به شما می رسم . مدتها از این مسئله گذشت و نه تنها نماز اول وقت ایشان ترک نشد بلکه ما را هم واداشتند که در اول وقت نمازمان را بخوانیم . ایشان به
نماز جماعت هم خیلی اهمیت می دادند و تا آنجا که ما می دیدیم همیشه در نماز جماعت حاضر می شدند حساسیت امام برای نماز اول وقت به قدری بود که اگر در حضور شخصیتهای مهم و با وجود مطلب مهم وقت نماز که می شد ایشان جلسه را ترک می گفتند و به نماز می ایستادند .
(محمد عبایی ) و (علی صیاد شیرازی )
روزی
طلبه های رزمنده آمدند تا با امام ملاقات کنند وقت ملاقات امام تمام شده بود و درست سر ظهر بود وقتی ما موضوع را به ایشان گفتیم در کمال تعجب نماز را سریعتر خواندند و برای این عزیزان سخنرانی مفصلی نیز ایراد فرمودند . (محمد عبایی ) دقت امام در خصوص وقت نماز و
حق نماز آن قدر چشمگیر بود که پلیسهای فرانسه از روی رفت و آمد ایشان ساعتشان را میزان می کردند .
خضوع و
خشوع ایشان به هنگام که با خدای خود
راز و نیاز می کردند توصیف ناپذیر است حضرت امام هیچ کاری را بر
اقامه نماز اول وقت ارجح نمی دانستند این منش بسیار والای ایشان از همان زمان جوانی و طلبگی زبانزد کسانی بود که ایشان را می شناختند . (مرضیه حدیده چی ) و ( علی اکبر آشتیانی )
روزی که شاه فرار کرد ما پاریس در نوفل لوشاتو بودیم پلیس فرانسه خیابان اصلی نوفل لوشاتو را بست تمام خبرنگاران از تمام قاره ها و شاید ۱۵۰ دوربین فقط صحبت امام را مستقیم پخش می کردند و می خواستند بدانند امام چه تصمیمی دارند امام چند دقیقه صحیت کردند به محض اینکه متوجه شدند که ظهر شده فرمودند و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته و این در حالی بود که ایشان میلیونها بیننده داشتند و خبرنگار از C.N.Nو B.B.C و خبرنگاران و خبرگزاران از قاره های مختلف و از آسویتدپرس و یونایتد پرس و رویتر و مجلات و روزنامه های دیگر و رادیو و تلویزیون داشتند . (احمد خمینی )
آقا همیشه و هر روز از ساعت دوازده نماز را شروع می کردند و ساعت یک و پنج دقیقه نمازشان تمام می شد و ناهار می خوردند در روز
وفات ایشان ، ایشان مرتب دقت
اذان ظهر را می پرسیدند و مرتب از اطرافیان می پرسیدند که ظهر شده یا خیر بعد از اینکه نماز ظهر و عصر را خواندند بعد از ساعتی بیهوش شدند و
شرایط جسمی ایشان بدتر شد تا وقت
اذان مغرب که پزشکان خواستند ایشان را برای یادآوری نماز بهوش آورند وقتی به ایشان گفتند
غروب شده ایشان با
دست راست اشاره کردند و متوجه مطلب شدند و با حرکت
ابرو نماز خواندند و البته سوال ایشان برای ساعت و وقت نماز بیشتر بر این اصل بود که نکند نماز اول وقت بجا نباوردند نه بخاطر اینکه نمازشان
قضا شود .
منابع بیشتر برای مطالعه:
۱- پرتوی از اسرار نماز, قرائتی
۲- اسرار الصلاه , ملکی تبریزی
۳- آداب الصلاه , امام خمینی
۴- صلاه الخاشعین , دستغیب
۵- اسرارالصلاه , جوادی آملی
۶- راز نماز محسن قرائتى
۷- راز نماز بى‌آزار شیرازى
۸- پرواز در ملکوت امام خمینى
۹- از ژرفاى نماز آیت‌الله خامنه‌اى
۱۰- این است نقش عبادات محمد باقر صدر
۱۱- حکمت عبادات، آیت‌اللّه‌جوادى آملى.
سایت پرسمان.
