شفاعت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شفاعت، اهل سنت، شیعه.
پرسش: نظر
اهل سنت و برادران
شیعه درباره شفاعت چیست و اگر شفاعت از نظر دینی حقیقت دارد، چه کسانی در
روز قیامت شفاعت می‌کنند؟
پاسخ: مسئله شفاعت در
قیامت، یکی از اصول مسلّم و خدشه‌ناپذیر اسلام است که همه فرقه‌ها و
مذاهب اسلامی به استناد
آیات قرآن و
روایات، آن را پذیرفته‌اند.
شفاعت در
لغت از ماده شفع به معنای ضمیمه شدن چیزی به چیز دیگر است.
و در اصطلاح، عبارت است از ضمیمه شدن
استعداد ناقص کسی که نیاز به شفاعت دارد با
دعا، و درخواست
شفیع و واسطه که در نتیجه شخصی شفاعت شده ارتقای مقام پیدا کرده و یا از
عقوبت و
عذاب رهایی می‌یابد.
مسئله شفاعت در
قیامت، یکی از اصول مسلّم و خدشه‌ناپذیر
اسلام است که همه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی به استناد آیات قرآن و
روایات، آن را پذیرفته‌اند.
شیخ مفید از علمای بزرگ
شیعه می‌گوید: «
امامیه اتفاق نظر دارند که پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) در روز رستاخیز، گناه‌کاران را شفاعت می‌کنند».
ابومنصور ماتریدی سمرقندی که امام
اهل سنت در مشرق‌زمین است، بعد از نقل آیه «...َلاَ يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ ...»
و آیه «...وَ لا یَشْفَعُونَ اًّلاّ لِمَنِ ارْتَضی...»؛
می‌گوید: «اگرچه آیه نخست شفاعت را در ظاهر نفی می‌کند، ولی آیه دوم اشاره دارد که شفاعت در اسلام وجود دارد».
در
قرآن کریم، آیات فراوانی پیرامون شفاعت در
قیامت وجود دارد که این آیات را می‌توان در یک جمع‌بندی، به سه دسته تقسیم کرد:
آیاتی که شفاعت را در
قیامت نفی می‌کند؛ مانند:
«... أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لاَّ بَيْعٌ فِيهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ ...»؛
از آنچه به شما روزی داده‌ایم
انفاق کنید، پیش از آن‌که روزی فرا رسد که در آن نه دادوستدی است و نه
دوستی و شفاعتی.
آیاتی که تنها
خداوند را به عنوان شفیع معرفی می‌نماید؛ مانند:
«قُل لِّلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا ...»؛
بگو: شفاعت همه‌اش از آن خداست.
آیاتی که شفاعت دیگران را مشروط به
اذن و فرمان خدا کرده است، مانند:
«... مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ ...»؛
کیست آن کسی که جز به اذن او، در پیشگاهش شفاعت کند.
با ملاحظه مجموع این آیات، چنین به نظر می‌رسد که شفاعت، مختص خداوند متعال است؛ ولی در عین حال برخی افراد می‌توانند با اذن و اجازه پروردگار، نسبت به اشخاصی که زمینه شفاعت دارند، شفاعت کنند.
با اثبات وجود شفاعت در قیامت، با استفاده از
روایت می‌توان گفت که افراد زیر از
اجازه شفاعت کردن برخوردارند:
شفاعت
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در
روز قیامت، از موضوعات مورد اتفاق
شیعه و سنی است و
روایات متواتری آن را ثابت می‌کند، که به چند مورد از آن اشاره می‌شود:
در ذیل آیه شریفه: «... عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»؛
امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند.
مفسران شیعه و سنی با استناد به روایات گفته‌اند که مقصود از «مقام محمود» مقام شفاعت است که در روز قیامت به پیامبر اسلام اعطا می‌شود.
در یکی از این روایات
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «قوله «عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» هُوَ المَقامُ الّذی اَشْفَعَ لاِ ُمَّتی فیه»؛ مقصود از «عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ»، همان مقامی است که من ـ به وسیله آن ـ امتم را شفاعت می‌کنم.
در ذیل آیه مبارک: «وَ لَسَوفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی»؛
و به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد کرد تا خرسند گردی. بسیاری از مفسران گفته‌اند: مقصود از این آیه مقام شفاعت است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «اُعْطیتُ خَمْساً... وَاُعْطیتُ الشَّفَاعَةَ فَادّخَرْتُها لاِ ُمَّتی»؛
به من پنج چیز داده شد، از جمله آن شفاعت است که آن را برای امتم ذخیره نموده‌ام.
ابوذر غفاری و
سلمان فارسی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که فرمود: «اًِّنَّ الله وأعطاني مسألة ، فأخرت مسألتي لشفاعة المؤمنين من أمتي إلى يوم القيامة ففعل ذلك»؛
خداوند یک دعای مستجاب به من عطا فرمود و من آن را برای شفاعت
مؤمنان امتم در روز قیامت نگاه داشتم، پس خداوند هم آن را پذیرفت.
به جز رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سایر
پیامبران نیز از اجازه شفاعت برخورداراند و هم‌چنین
دانشمندان و
شهدا نیز
حق شفاعت کردن دارند.
از
علی (علیه‌السلام) نقل شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «ثَلاثٌَْ یَشْفَعُون الله عَزَّوَجَلَّ فَیَشْفَعُونَ الاَنْبیاَ ثُمَّ العُلَما ثُمَّ الشُّهداَ».
سه دسته در پیشگاه خداوند شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز پذیرفته می‌شود، پیامبران،
دانشمندان و شهدا.
در
سنن ابن ماجه - از منابع معتبر
اهل سنت - آمده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «یَشْفَعُ یَوْمَ القِیامَِْ الاَنْبیاُ ثُمَّ العُلَماُ ثُمَّ الشُّهداُ»؛
پیامبران،
علما و شهدا در روز قیامت شفاعت می‌کنند.
در این باره به روایت زیر توجه کنید:
روایت شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «یَشْفَعُ النَّبیُّونَ وَ المَلائِکَْ والمُؤمِنُونَ»؛
پیامبران،
فرشتگان و
مؤمنان در روز قیامت شفاعت می‌کنند.
احادیث و
روایات فراوانی در منابع شیعه
حق شفاعت را برای
اهل بیت و
ائمه (علیهم‌السلام) ثابت نموده است.
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «اًِّنّی لاشْفَعُ یَوْمَ القیِامَِْ فَاَشْفَعُ وَ یَشْفَعُ عَلی فَیَشْفَعُ وَ یَشْفَعُ اهل‌بیتی فَیَشْفَعُونَ».
مؤسسه آموزشی، پژوهشی مذاهب اسلامی، نرم افزار پرس‌و‌جو.
