• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مومن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلید واژه: مومن، ایمان، شیعه، اهل بیت، ولایت اهل بیت، صفات شیعه.
پرسش: کدام گروه از مسلمانان، «مؤمنین» هستند؟
پاسخ:



مؤمن در لغت از ریشه «امن» به معنای تصدیق نمودن و اعتماد کردن، و آرامش قلب و خضوع و انقیاد است.
[۱] معجم مقاییس اللغة، اقرب الموارد، فرهنگ جامع، واژه «امن».

پس واژه مؤمنین به معنای تصدیق کنندگان بکار می‌رود.


مؤمن در اصطلاح به کسانی گفته می‌شود که وجود خداوند را تصدیق نمایند و در برابر او تسلیم و خاضع و منقاد و مطیع باشند و رسالت همه انبیا الهی را تصدیق و محتوای پیام در رسالت آنها را قبول نمایند.
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: ایمان، شناخت با دل و گفتن با زبان و عمل با ارکان بدن است.
[۲] کنزل العمال، ص۹۵.



الف) اقامه نماز و خشوع در آن.
ب) پرداخت زکات و انفاق مال در راه خدا.
ج) توکل بر خداوند.
د) دستور دادن به انجام خوبی‌ها و بازداشتن از انجام بدی‌ها.
هـ) دوری از کارهای لغو و بیهوده.
و) حفظ عفاف و پاکدامنی.
ز) اطاعت از خداوند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) و تسلیم بودن در برابر آنها.
البته علایم و نشانه‌های مؤمنین در قرآن منحصر در این علایم مذکور نیست، بلکه باید گفت مؤمنین واقعی کسانی هستند که نسبت به تمام فرامین و دستورات خداوند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) مطیع و تسلیم محض باشند.نه اینکه بعضی فرامین را قبول نمایند ولی بعضی دیگر را نپذیرند.
روایات نیز علائم و نشانه‌های زیادی برای مؤمن بیان کردند که برخی از آنها را تذکر می‌دهیم، مانند: پاکدامنی در خلوت و تنهایی، صدقه دادن در تنگ دستی، شکیبایی در برابر مصیبت، بردباری در هنگام خشم و راستگویی با وجود بیم و ترس، توکل بر خدا، واگذاری کارها به خدا، گردن نهادن به فرمان خدا و راضی بودن به قضای خدا.


هرچند مؤمنین به لحاظ اصل تصدیق و اطاعت یکسان هستند ولی از آنجایی که افراد از نظر برخورداری از مراتب علم و جدیت و تلاش عملی متفاوت هستند در نتیجه مراتب ایمان در آنها مساوی نیست و از نظر درجات ایمان متفاوت می‌باشند.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: ایمان مانند نردبانی است که ده پله دارد و پله‌های آن یکی پس از دیگری پیموده می‌شود.


یکی از ارکان ایمان قبول ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است و آنچه از آیات قرآن و کلمات پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت ایشان فهمیده می‌شود پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) از مسایلی است که نقش اساسی در تحقق مفهوم ایمان دارد و اگر کسی بر اساس مکتب اهل بیت (علیهم السلام) زندگی خود را تنظیم نکند، ارکان ایمان او کامل نیست.
برای نمونه چند آیه و روایت را در اینجا می‌آوریم:

۵.۱ - آیه تبلیغ

آیه تبلیغ که می‌فرماید: «ای رسول ابلاغ نما آنچه را که پروردگارت بر تو نازل کرد، و اگر ابلاغ نکنی، رسالتت را ابلاغ ننموده‌ای و خدوند تو را از مردم محافظت می‌نماید».
ابن عساکر (از علمای اهل سنت) به سند صحیح از ابن سعید خدری نقل می‌کند که این آیه شریفه در روز غدیر خم بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شأن امام علی (علیه السلام) نازل شد.
[۱۵] ابن عساکر، ترجمه امام علی(علیه السلام)، ج۲، ص۸۶.

پس طبق این آیه شریفه اعلان ولایت حضرت علی از ارکان رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله) شمرده شده است پس قبول ولایت حضرت علی (علیه السلام) یکی از ارکان اصلی قبول رسالت پیامبر بیان شده است.

۵.۲ - آیه ولایت

آیه ولایت که می‌فرماید:«ولی شما تنها خدا و رسول خدا و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته و فقیران را در حال رکوع زکات می‌دهند.»
در کتاب‌های تفسیری و روائی اهل سنت آمده که این آیه در شأن حضرت علی (علیه السلام) نازل شده است.
[۱۷] واحدی در اسباب النزول، ص۱۳۳.
[۱۸] زمخشری در کشاف، ج۱، ص۶۴۹.
[۱۹] ابوبکر جصاص در احکام القرآن، ج۲، ص۴۴۶.
پس اگر کسی ولایت حضرت علی (علیه السلام) را قبول نکند یکی از اساسی‌ترین فرامین خداوند را قبول نکرده است.
در این آیه ولایت حضرت علی (علیه السلام) در کنار ولایت خداوند و ولایت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) قرار گرفته است و این را می‌دانیم که قبول ولایت خداوند و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از ارکان اصلی ایمان است، پس ولایت حضرت علی نیز از ارکان اصلی ایمان است.

۵.۳ - حدیث ثقلین

شیعه و سنی به صورت متواتر از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل نمودند که آن حضرت فرمودند: «من در میان شما دو چیز گران بها می‌گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید هرگز گمراه نخواهید شد، یکی کتا ب خدا (قرآن)و دیگری عترتم.
[۲۰] صحیح ترمذی، ج۵، ص۶۲۱.
»
این روایت تصریح می‌کند بدون تمسک به اهل بیت و عترت، انسان در گمراهی خواهد بود پس پیروی از اهل بیت در اصل ایمان دخالت دارد.

۵.۴ - حدیث سفینه

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «مثل اهل بیت من مثل کشتی نوح است، هر کس از آن تخلف کند در آتش قرار خواهد گرفت.
[۲۱] نهایة ابن اثیر، ماده زخ.
»
دلالت این روایت بر اینکه پیروی اهل بیت در اصل ایمان دخالت دارد، واضح و روشن است.

۵.۵ - حدیث منزلت

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خطاب به علی (علیه السلام) فرمود: «تو نزد من مانند هارون نزد موسی هستی، جز آن که بعد از من نبی‌ای نیست.
[۲۲] صحیح ترمذی، ج۵، ص۶۴۱.
»
طبق این روایت تمام مقامات و منازلی که پیامبر دارد به جز نبوت، حضرت علی(علیه السلام) هم داراست پس همان‌طوری که تبعیت و پیروی از پیامبر در اصل ایمان دخالت دارد پیروی و تبعیت از حضرت علی (علیه السلام) نیز از ارکان اصلی ایمان محسوب می‌شود.

۵.۶ - بقیه روایات

امام باقر (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه ولایت دعوت نشده است».
و در فرمایشات امام صادق (علیه السلام) آمده است که: «اگر زمین بدون امام بماند به یقین در هم فرو خواهد ریخت.
از این احادیث به خوبی اهمیت و جایگاه امامت و ولایت در تحقق ایمان روشن می‌شود.


تنها مذهب و گروهی که دقیقاً با تمام دستورات قرآن هماهنگ است و اصول عقاید و تئوری‌ها و نظریه اخلاقی و فقهی و عملی آن تماماً با قرآن مطابقت دارد، مکتب و مذهبی است که از طریق پیروی اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) توانسته به درک همه مفاهیم آیات قرآن و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) برسد و خود را از تاریکی‌های گمراهی و انحراف از اسلام حقیقی حفظ نماید.

۶.۱ - مستند مطلب

۱. روایاتی که شیعه و سنی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل کردند که آن حضرت فرمود: «گروه رستگار از مسلمانان، شیعیان(پیروان اهل بیت علیهم السلام) هستند».
[۲۵] درالمنثور، ج۶، ذیل تفسیر آیه ۷ سوره بینه.

۲. بررسی تطبیقی عقاید و معارف شیعه (پیروان اهل بیت علیهم السلام)با آیات قرآن.
برای تحقیق در این زمینه می‌توان به کتاب‌های متعددی که علماء شیعه درباره عقاید شیعه نوشته اند مانند: عقاید الامامیه تألیف مرحوم مظفر، آموزش عقاید تألیف استاد مصباح، منشور عقاید امامیه تألیف استاد سبحانی، شیعه در اسلام تألیف علامه طباطبایی، المراجعات و اصل الشیعه و اصولها مراجعه فرمایید.


البته پر واضح و روشن است که در بررسی مکاتب و گروه‌ها، اولا؛ باید ایدئولوژی و تئوری‌ها و عقاید و افکار آنها که در منابع معتبر و مورد تأیید آنان است، بررسی شده و آنگاه داوری و حکم به صحت یا بطلان آن گروه و مکتب شود، ثانیا؛ پای بندی و یا عدم پای بندی افراد مدعی و طرفدار این گروه ربطی به صحت یا بطلان آن مکتب ندارد.
پس منظور از شیعه کسانی هستند که از نظر علم و اعتقاد و ایمان و عمل به تمام حقایق و معارف شیعه آشنا و پای بند باشند نه هر کسی که ادعا می‌کند و از نظر نامگذاری و شناسنامه‌ای شیعه باشد. چنانکه ائمه (علیهم السلام) هم به این نکته توجه دادند.

۷.۱ - صفات شیعه

امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: «به خدا قسم شیعه ما نیست مگر آن کس که از خدا پروا کند و از وی فرمان برد، و اینان شناخته نمی شوند مگر به تواضع، خشوع، ادای امانت، زیادی یاد خدا، روزه، نماز، نیکی به پدر و مادر و رسیدگی به همسایگان مستمند، زمین گیر، و بدهکاران و یتیمان و نیز راستگویی در سخن، تلاوت قرآن، و باز داشتن زبان از مردم جز به نیکی.»


دایره مفهوم اسلام گسترده‌تر از ایمان است، یعنی واژه مؤمن اصطلاح خاصی است که در روایات شرایط ویژه آن بیان شده است پس اگر فردی واجد شرایط ویژه‌ی مؤمن اصطلاحی نبود به این معنا نیست که مسلمان نباشد.
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: ایمان آن چیزی است که در قلب جای می‌گیرید و وصل و منتهی به خداوند می‌شود و عمل نیز به واسطه اطاعت و تسلیم اوامر خداوند آن را تصدیق می‌کند؛ و اسلام آن چیزی است که بواسطه گفتار و کردار اظهار می‌شود، و همان چیزی است که که عامه مردم و همه فرقه‌ها بر آنند که بواسطه آن جان‌ها حفظ، ارث و میراث تقسیم، ازدواج جایز می‌گردد، و بر نماز، زکات، حج و روزه اجتماع می‌نمایند و بدین وسیله از کفر خارج می‌شوند به ایمان نسبت داده می‌شوند.


اهل بیت مورد احترام تمام فرق مسلمان هستند و مسلمانان از فرقه‌ها مختلف از زمان صدر اسلام تاکنون به گونه‌های مختلف علاقه و اردات خود را نسبت به اهل بیت علیهم السلام ابراز نموده اند و عده‌ای از علمای بزرگ اهل سنت در فضائل ائمه کتابهای مستقل تالیف نموده اند.

۹.۱ - برخی کتب اهل سنت درباره فضایل اهل‌بیت

۱. مودة القربی، میر سیر علی شافعی.
۲. ینابیع المودة، شیخ سلیمان بلخی حنفی.
۳. معراج الوصول فی معرفة ال الرسول، حافظ جمال الدین زرندی.
۴. مناقب و فضائل اهل البیت حافظ ابونعیم اصفهانی.
۵. مناقب اهل البیت، ابن مغازلی فقیه شافعی.
۶. رشفة الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی، سید ابی بکر بن شهادت الدین علوی.
۷. الاتحاف بحب الا شراف، شیخ ع بدالله محمد بن عامر شبراوی.
۸. احیاء المیت بفضائل اهل البیت، جلال الدین سیوطی.
۹. فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و الزهرا و السبطین، شیخ الاسلام ابراهیم بن محمد حوینی.
۱۰. ذخائر العقبی، امام الحرم شافعی.
۱۱. فصول المهمه فی معرفة الائمه، نورالدین بن صباغ مالکی.
۱۲. تذکرة الخواص الامة فی معرفة الائمه، یوسف سبط بن جوزی.
۱۳. کفایة الطالب محمد بن یوسف گنجی شافعی.
۱۴. مطالب السئول فی مناقب آل الرسول محمد بن طلحه شافعی.


سایر فرقه‌های مسلمان نزد پیروان اهل بیت مورد احترام هستند و از زمان‌های گذشته تا کنون و با همدیگر دارای روابط حسنه مانند روابط خویشاوندی، تعلیم و تعلم، همکاری‌های سیاسی و اجتماعی بوده اند.
چنان که بسیاری از علمای شیعه نزد علمای اهل سنت تلمذ می‌نمودند و درس فرا می‌گرفتند مانند شهید اول (محمد بن مکی) که می‌گویند از چهل نفر از علماء اهل سنت اجازه نقل روایت داشت.
[۲۹] اللمعة الدمشقیة، ص۱۶.

همان گونه که بسیاری از شیعیان از روات و ناقلین احادیث کتاب‌های اهل سنت محسوب می‌شوند که مرحوم سید عبدالحسین شرف الدین در کتاب المراجعات اسامی صد نفر آنها را بیان کردند.
در هر حال وحدت و اتحاد مسلمین مهمترین ابراز پیشرفت دین مبین اسلام و بزرگترین وسیله دفاع در برابر دشمنان اسلام می‌باشد که باید در همه حال مقدم بر تمام مسائل فرعی باشد.


۱. معجم مقاییس اللغة، اقرب الموارد، فرهنگ جامع، واژه «امن».
۲. کنزل العمال، ص۹۵.
۳. انفال/سوره۸، آیه۲-۴.    
۴. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۵. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱-۱۱.    
۶. نساء/سوره۴، آیه۶۵.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۱۵۰.    
۸. کافی، ج۲، ص۲۳۲.    
۹. انفال/سوره۸، آیه۴.    
۱۰. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۱.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۹۵.    
۱۲. توبه/سوره۹، آیه۲۰.    
۱۳. اصول کافی، ج۲، ص۴۵.    
۱۴. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۱۵. ابن عساکر، ترجمه امام علی(علیه السلام)، ج۲، ص۸۶.
۱۶. مائده/سوره۵، آیه۵۵.    
۱۷. واحدی در اسباب النزول، ص۱۳۳.
۱۸. زمخشری در کشاف، ج۱، ص۶۴۹.
۱۹. ابوبکر جصاص در احکام القرآن، ج۲، ص۴۴۶.
۲۰. صحیح ترمذی، ج۵، ص۶۲۱.
۲۱. نهایة ابن اثیر، ماده زخ.
۲۲. صحیح ترمذی، ج۵، ص۶۴۱.
۲۳. کافی، ج۲، ص۱۸.    
۲۴. کافی، ج۱، ص۱۷۹.    
۲۵. درالمنثور، ج۶، ذیل تفسیر آیه ۷ سوره بینه.
۲۶. المیزان، ج۲۰، ص۳۴۱.    
۲۷. تحف العقول، ص۲۹۵.    
۲۸. کافی، ج۲، ص۲۶.    
۲۹. اللمعة الدمشقیة، ص۱۶.

اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | ایمان




جعبه ابزار