چشم زدن و چشم زخم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: چشم زدن، چشم زخم.
پرسش: چشم زدن و چشم زخم آیا وجود دارد؟ چگونه چنین چیزی ممکن است که به همین راحتی انسان‌ها باعث درد سر یکدیگر شوند؟
پاسخ: جای هیچ تردیدی در اصل وجود چشم زدن و
چشم زخم نیست. براساس
تفسیر نمونه، بسیاری از مردم معتقدند که در بعضی چشم‌ها اثر مخصوصی است. وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد یا درهم شکند و اگر
انسان است، بیمار و دیوانه کند.
این مسئله از نظر عقلی هم امری محال نیست؛ چراکه بسیاری از
دانشمندان امروز معتقدند در بعضی چشم‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارآیی زیادی دارد.
آیه ۵۱
سوره قلم هم که به آیه «و ان یکاد» معروف است، اشاره ضمنی بر تأیید چشم زخم دارد. هم‌چنین بعضی‌ها گفته‌اند آیه ۵
سوره فلق شامل چشم زخم هم می‌شود؛ چون چشم زخم نوعی
حسد است. براساس
روایات نیز چشم زخم حق است و واقعیت دارد.
در مقدمه دو نکته را یادآور می‌شویم:
روح انسان دارای قدرت و آثار زیادی است که هنوز هم برای بشر ناشناخته است و نمونه‌های بسیار کوچک آن در دنیای فعلی، مسئله
تله‌پاتی، انتقال فکر از راه دور،
سحر، ایجاد دوستی و دشمنی در افراد و کارهای عجیب و غریبی که
مرتاضان هندی و ... انجام می‌دهند؛ مثل نگه داشتن قطار و ... چیزهایی است که قابل انکار نیست؛ (به این منبع رجوع شود:
)
زیرا
روح، نفخه‌ای الهی است
و امری است الهی که بشر نسبت به آن علم کمی دارد «و از تو درباره روح سؤال می‌کنند بگو: روح از فرمان
پروردگار من است و جز اندکی از
دانش به شما داده نشده است».
علوم تجربی به خیلی از حکمت‌ها و
فلسفه احکام و مسائل دینی واقعیت‌های عالم پی نبرده است. ممکن است چیزهایی واقعیت داشته باشد (مانند وجود
ملائکه و روح و ...) ولی هنوز به
تجربه بشر درنیامده باشد.
بعد از این مقدمه، سؤال شما در واقع دو قسمت می‌شود:
۱. آیا اصل وجود چشم زدن ممکن است و وجود دارد؟
۲. چگونه ممکن است که به این راحتی انسان‌ها باعث درد سر یکدیگر شوند؟
اما قسمت اول: از سه دیدگاه و منظر جواب داده می‌شود: چشم زخم در منظر و دیدگاه علوم و تجربه عملی بشر، چشم زخم از دیدگاه
قرآن، چشم زخم در منظر روایات و حوادث تاریخی.
آنچه در میان
اقوام مختلف به نام «چشم زدن» یا «چشم زخم» یا «چشم شور» و «دیده شور» و ... رواج دارد؛ به گونه‌ای معروف است که جای تردیدی در اصل وجود آن نیست و نوعاً در هر عصری
شاعران سخن‌سرا، این اصطلاح را با همین معنای واقعی در شعرهایشان می‌آورده‌اند (به این منبع رجوع شود:
) و حتی بعضی از مهره سیاه و ... برای دفع آن استفاده می‌کردند.
در
تفسیر نمونه می‌خوانیم: بسیاری از مردم معتقدند که در بعضی چشم‌ها اثر مخصوصی است. وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد یا درهم شکند و اگر
انسان است، بیمار و دیوانه کند.
این مسئله از نظر عقلی هم امر محالی نیست، چه اینکه بسیاری از دانشمندان امروز معتقدند در بعضی چشم‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارآیی زیادی دارد؛ حتی با تمرین و مهارت می‌توان آن را پرورش داد. خواب مغناطیسی
از طریق همین
نیروی مغناطیسی چشم‌هاست. در دنیایی که
اشعه لیزر که شعاعی است نامرئی می‌تواند کاری کند که از هیچ سلاحی مخربی ساخته نیست، پذیرش وجود نیرویی در بعضی چشم‌ها که از طریق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد، چیز عجیبی نخواهد بود.
در اینجا به طور خلاصه به علوم مغناطیسی اشاره می‌شود.
۱.
تله‌پاتی یا انتقال فکر؛
۲.
تلقین و القاء: پیامی است که از طرف ما در دیگران و برعکس اثر می‌کند.
۳.
مانیدتیسم؛
۴. خواب‌های
هیپنوتیسم؛
۵.
اسپری‌تیسم:
احضار ارواح.
اکنون به برخی
آیات اشاره می‌کنیم:
«
وَاِنْ یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِاَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ اِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»؛
«نزدیک است
کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند، تو را با چشمان خود هلاک کنند و (تو را چشم بزنند) و می‌گویند او دیوانه است.
در این
آیه، اشاره ضمنی بر تأیید
چشم زخم دارد؛ چنان‌که بین مردم هم معروف است، به عنوان آیه «و ان یکاد» برای رفع چشم زدن و روایتی هم بر آن دلالت دارد.
«
قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ • مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ • وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ اِذَا وَقَبَ • وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ • وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ اِذَا حَسَدَ»؛
«بگو: پناه می‌بردم به
پروردگار سپیده صبح ... و از شرّ هر حسودی هنگامی که
حسد می‌ورزد».
بعضی‌ها گفته‌اند آیه شامل چشم زخم هم می‌شود؛ چون چشم زخم نوعی حسد است. وقتی که مشاهده کند چیزی را که زیاده می‌پندارد و از آن تعجب می‌کند.
روایات خود بر چند دسته‌اند:
روایاتی که صریحاً می‌گویند چشم زخم
حق است و واقعیت دارد؛
مانند آنچه
علی (علیه‌السلام) فرمود: «چشم زخم حق است و
توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است».
و مانند آنچه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «چشم زخم مرد سالم را روانه
قبر و
شتر سالم را در دیگ قرار می‌دهد».
روایاتی که ضمناً وجود چشم زخم و دفع آن را بیان می‌کنند. مانند آنچه می‌خوانیم:
«
اسماء بنت عمیس» خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) عرض کرد: گاه به فرزندان جعفر چشم می‌زنند، آیا رقعه‌ای برای آنها بگیرم (دعای جلوگیری از چشم زخم پیامبر) (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمود: آری، مانعی ندارد. اگر چیزی توانست بر
قضا و قدر پیشی گیرد، چشم زدن بود.
دسته سوم روایاتی است که می‌گویند شخص پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) برای
امام حسن و
امام حسین (علیه‌السلام) دعای چشم زخم گرفت؛
مانند آنچه علی (علیه‌السلام) فرمود: پیامبر برای امام حسن و امام حسین رقعه گرفت و این دعا را خواند: «شما را به تمام کلمات و اسماء حسنای خداوند از شر مرگ و حیوانات موذی و هر چشم بد و حسود آن‌گاه که حسد می‌ورزد، می‌سپارم»؛ سپس پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نگاهی به ما کرد و فرمود: «این چنین
حضرت ابراهیم برای
اسماعیل و
اسحاق تعویذ نمود».
روایاتی که می‌رسانند چشم زخم عملاً بر فردی واقع شده است؛ مانند ابتدای
روایت دسته دوم و آنچه که نقل شده است:
محمد بن حنیفه فرزند
امیرالمؤمنین بعد از سه مرتبه حمله به لشکر
معاویه در
جنگ صفین دچار چشم زخم شد و یک طرف بدنش فلج شد و قدرت بر حرکت نداشت؛ ازاین‌رو همراه برادرش در
کربلا نیامد.
اما قسمت دوم سؤال: اگر مراد تأکید قسمت اول باشد که جواب داده شد و اما اگر مراد این باشد که چرا خداوند چشم زخم را قرار داده که باعث دردسر شود، جوابش این است:
ممکن است خداوند خواسته بعضی‌ها را با این وسیله
امتحان کند که از این قدرت استفاده نابجا می‌کنند یا نه؟ مانند اینکه به بعضی‌ها قدرت بدنی قوی یا مالی زیاد داده است و یا قدرت شهوانی که در وجود
انسان است که انسان می‌تواند هر کدام از آنها را در غیر صحیح یا صحیح استفاده کند و بهره ببرد. این قدرت هم خود یک وسیله است که انسان می‌تواند جلوی آن را بگیرد که گفتیم (در ذیل آیه دوم قسمت جواب از دیدگاه قرآن) که ریشه چشم زخم همان حسودی قابل علاج است؛ چنان‌که در جای خود بیان شده است یا لااقل سعی کند جلوی
اعمال آن را در راه غیر صحیح بگیرد؛ مانند
سحر، قدرت بر انجام
خواب مغناطیسی و ... .
چنانچه از بعضی روایات گذشته استفاده شد، دیگران می‌توانند جلوی آن را با بعضی دعاها (و تعویذ و رقعه‌ها) بگیرند.
یا با خواندن آیه «و ان یکاد» که قبلاً اشاره شد
و حرزهایی هم برای چشم زخم نقل شده است.
(در حاشیه حرزهای نقل شده است).
این نیرو در هر کس قرار نگرفته تا به‌راحتی باعث دردسر انسان‌ها شود؛ بلکه گاه به گاه آن هم در مواردی که تعویذی نباشد، مؤثر است. علاوه بر اینکه تمرکز خاصی می‌خواهد.
۱. آیت‌اللَّه مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتاب الاسلامیة، چ۸، ۱۳۷۰ش، ج۲۴، ص۴۲۴ تا ۴۲۹.
۲. شناخت از دیدگاه قرآن، شهید مطهری، نشر وحید مشهد، بحث روان ناخودآگاه، ص۱۲۵ تا ص۱۴۰.
۳. ترجمه تفسیر المیزان، ج۲۰، ذیل آیه ۵۱ سوره قلم و سوره فلق.
۴. ملا‌فتح‌اللَّه کاشانی، تفسیر خلاصه منهج‌الصادقین، ج۶، ص۲۱۰.
۵. قوای نامرئی در بیان علوم مغناطیسی، حسین الماسیان، انتشارات گوتنبرگ، ۱۳۶۸ش، تمام کتاب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «چشم زدن و چشم زخم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۲۴.
