• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امامت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امامت، نبوت ، امام ، ولایت باطنی، هدایت مردم، حضرت ابراهیم علیه‌السلام، مُلک، حضرت یوسف علیه‌السلام، حکومت.
پرسش: مقصود از امامت در آیۀ « إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَ مِن ذُرِّیَّتِی »، و منظور از « وَ آتَیْنَاهُم مُّلْکاً عَظِیماً »، چیست؟ و آیا به انبیای دیگر مانند حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ مقام امامت داده شده است؟
پاسخ: امامت در آیۀ شریفۀ « إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً »، چیزی فراتر از نبوت است، نه خود نبوت؛ چراکه مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را دربردارد و تنها مفاهیم لفظی نیست و امامت در حقیقت یک نحوه ولایت باطنی است که امام در اعمال و رفتار مردم دارد و مقام امامت ، تحقق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت مردم به معنای رساندن به مقصد و راه حق است.
«مُلْکاً عَظیماً»؛ معنایی عام داشته و شامل مُلک مادی و نیز مُلک معنوی ـ یعنی نبوت و ولایت حقیقی بر هدایت خلق و ارشاد ـ می‌شود؛ و مقصود از «مُلک» در حق انبیا یی مانند حضرت یوسف علیه‌السلام، حکومت و زمامداری است.



در قرآن کریم می‌خوانیم: «(به‌خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به‌خوبی از عهده این آزمایش‌ ها برآمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم! ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده!)».


این آیه شریفه، در اواخر عمر مبارک حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ بر ایشان نازل شده است؛ یعنی در وقتی که ایشان قطعاً پیامبر و پیشوا بود. پس باید امامت چیزی فراتر از نبوت باشد نه خود نبوت؛ چراکه مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را دربردارد و صرف مفاهیم لفظی نیست.
[۲] برگرفته از نمایه «تفسیر جملۀ أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا»، ۱۸۴۴۵ (سایت:۲۱۰۹۶).


۲.۱ - معنای امام

پس امام،
[۳] نمایه «فرق امام و خلیفه»، سؤال ۵۰۲ (سایت:۵۴۴).
یعنی هدایت‌کننده‌ای که با در اختیار داشتن امری ملکوتی، مردم را هدایت می‌کند و امامت در حقیقت یک نحوه ولایت باطنی است که امام در اعمال و رفتار مردم دارد و هدایتش مثل هدایت پیامبران و رسولان و مؤمنان ، تنها راهنمایی از طریق نصیحت و موعظۀ حسنه و نشان دادن راه نیست.

۲.۲ - مقام امامت

مقام امامت، مقام تحقق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت مردم به معنای رساندن به مقصد
[۵] نمایه انسان و هدایت‌های الاهی، ۲۳۰ (سایت:۱۸۵۵).
و راه حق است.

۲.۳ - دیدگاه برخی متکلمان اهل سنت

اما برخی از متکلمان اهل سنت در تعریف امامت گفته‌اند:
[۷] نمایه‌ «اثبات امامت امام علی (ع) از قرآن»، سؤال ۳۲۴ (سایت:۱۸۱۷).
[۸] نمایه «امامت خاصه و غیر شیعه»، سؤال ۳۳۵۵ (سایت:۳۶۰۳).
[۹] نمایه «امامان و رهبری سیاسی»، سؤال ۷۱۶۳ (سایت:۸۰۶۸).
«امامت، عبارت است از ریاست عامه بر امور دین و دنیا ».
[۱۰] ایجی، میرسیدشریف، شرح المواقف‌، تصحیح: نعسانی، بدر الدین، ج ۸، ص ۳۴۵، الشریف الرضی، افست قم‌، چاپ اول‌، ۱۳۲۵ ق.‌



با توجه به وصف «عظیم»، در آیۀ شریفۀ « فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیماً »؛ «ملک»، معنایی عام داشته و شامل مُلک مادی و نیز مُلک معنوی ـ یعنی نبوت و ولایت حقیقی بر هدایت خلق و ارشاد ـ می‌شود؛ زیرا خداوند متعال مُلک دنیوی را عظیم نمی‌شمرد؛ مگر زمانی که این ملک دنیوی صاحبش را به فضیلتی معنوی و منقبتی دینی بکشاند.

۳.۱ - مراد از ملک در حق برخی انبیا

و مقصود از «مُلک» در حق انبیایی مانند حضرت یوسف علیه‌السلام، حکومت و زمامداری است، نه مقام امامت؛ مانند آیۀ شریفۀ «پروردگارا! بخشی از حکومت به من بخشیدی و مرا از علم تعبیر خواب‌ها آگاه ساختی! ای آفرینندۀ آسمان‌ها و زمین ! تو ولی و سرپرست من در دنیا و آخرت هستی؛ مرا مسلمان بمیران و به صالحان ملحق فرما!» که منظور، بخشی از حکومت دنیا یا بخشی از حکومت و سلطنت مصر برای حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ است.
[۱۶] زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۲، ص ۵۰۷، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
[۱۷] حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، ج ۹، ص ۱۳۶، کتاب‌فروشی لطفی، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
[۱۸] حسینی شیرازی، سیدمحمد، تبیین القرآن، ص ۲۵۹، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.


۳.۲ - فرق سلطنت افراد عادی با سلطنت انبیا

بدیهی است، سلطنت و فرمانروایی پیامبران غیر از سلطنت افراد عادی است که براساس ظلم و ستم است؛ بلکه سلطنت و فرمانروایی انبیا و رسولان براساس شایستگی و لیاقت آنهاست.


۱. بقره (۲)، آیه ۱۲۴.    
۲. برگرفته از نمایه «تفسیر جملۀ أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا»، ۱۸۴۴۵ (سایت:۲۱۰۹۶).
۳. نمایه «فرق امام و خلیفه»، سؤال ۵۰۲ (سایت:۵۴۴).
۴. بقره (۱۴)، آیه ۴؛ «ما هیچ پیامبری را جز به زبان قومش نفرستادیم تا (حقایق را) برای آنها آشکار سازد؛ سپس خدا هرکس را بخواهد، (و مستحق بداند) گمراه، و هرکس را بخواهد، (و شایسته بداند) هدایت می‌کند و او توانا و حکیم است».    
۵. نمایه انسان و هدایت‌های الاهی، ۲۳۰ (سایت:۱۸۵۵).
۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۲۷۲، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۷. نمایه‌ «اثبات امامت امام علی (ع) از قرآن»، سؤال ۳۲۴ (سایت:۱۸۱۷).
۸. نمایه «امامت خاصه و غیر شیعه»، سؤال ۳۳۵۵ (سایت:۳۶۰۳).
۹. نمایه «امامان و رهبری سیاسی»، سؤال ۷۱۶۳ (سایت:۸۰۶۸).
۱۰. ایجی، میرسیدشریف، شرح المواقف‌، تصحیح: نعسانی، بدر الدین، ج ۸، ص ۳۴۵، الشریف الرضی، افست قم‌، چاپ اول‌، ۱۳۲۵ ق.‌
۱۱. نساء (۴)، آیه ۵۴؛ «ما به آل‌ابراهیم، (که یهود از خاندان او هستند نیز،) کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمی در اختیار آنها (پیامبران بنی اسرائیل) قرار دادیم».    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۳۷۷، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۱۳. بقره (۲)، آیه ۲۴۷. برای آگاهی بیشتر به منابع تفسیری مانند تفسیر نمونه در ذیل این آیات شریفه مراجعه کنید.    
۱۴. بقره (۲)، آیه ۲۵۱. برای آگاهی بیشتر به منابع تفسیری مانند تفسیر نمونه در ذیل این آیات شریفه مراجعه کنید.    
۱۵. یوسف (۱۲)، آیه ۱۰۱.    
۱۶. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۲، ص ۵۰۷، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
۱۷. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، ج ۹، ص ۱۳۶، کتاب‌فروشی لطفی، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
۱۸. حسینی شیرازی، سیدمحمد، تبیین القرآن، ص ۲۵۹، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج ۲، ص ۲۱۱، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.    



پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار