معیار گناهان کبیره و تفاوت آن با صغیره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناهان کبیره، گناهان صغیره.
پرسش: گناهان کبیره چیست؟ و چه تفاوتی با گناهان صغیره دارد؟ و چه گناهانی جزو گناهان کبیره محسوب می‌شود؟
پاسخ: معیارهایی برای تمیز گناهان کبیره از گناهان صغیره ذکر شده که بدین شرح است: ۱. هر گناهی که در قرآن و احادیث به کبیره بودن آن تصریح شده است؛ ۲. هر گناهی که در قرآن کریم و روایات معتبره وعده آتش دوزخ بر ارتکاب آن داده شده باشد؛ مثل قتل مؤمن؛ ۳. هر گناهی که در قرآن کریم و
سنت معتبر نبوی و یا ائمه معصومان از
گناه کبیره بزرگ‌تر شمرده شده است؛ مثل فتنه. هم‌چنین گناهان کبیره با صغیره تفاوت‌هایی دارد که عبارت‌اند از: ۱. گناهان کبیره آثار اخروی دارد؛ یعنی وعده عقوبت الهی بر آن‌ها داده شده است؛ درحالیکه چنین وعده عقوبت اخروی در مورد گناهان صغیره وجود ندارد؛ بلکه وعده
عفو الهی داده شده است. ۲. گناهان کبیره موجب شکسته شدن
عدالت انسان می‌شود و کسی که مرتکب کبیره شود،
عادل نیست؛ اما گناهان صغیره این اثر را ندارد. ارتکاب گناهان کبیره موجب حد یا
تعزیر می‌شود؛ اما درباره گناهان صغیره این‌گونه نیست.
مراد از گناهان کبیره چیست؟
معنای
گناهان کبیره و صغیره روشن است، گناهان کبیره یعنی گناهان بزرگ و
گناهان صغیره یعنی گناهان کوچک، با توجه به معنای لغوی کبیره و صغیره، تردیدی نیست جمیع
گناهان از این جهت که معصیت
خدای متعال بزرگ و عظیم است؛ زیرا وقتی
اراده خدای متعال عصیان می‌شود، نظر به این‌که اراده حق سبحانه معصیت شده، بزرگ است؛ ولی وقتی گناهان بعضی نسبت به بعض دیگر سنجیده می‌شود، بعضی بزرگ‌تر از بعض دیگرند، به این اعتبار و نگاه گناهان به دو قسم تقسیم می‌شود: گناهان صغیره و گناهان کبیره.
چه معیاری برای تمییز گناهان کبیره از صغیره وجود دارد؟
معیارهایی برای تمیز گناهان کبیره از گناهان صغیره ذکر شده است:
هر گناهی که در
قرآن و
احادیث به کبیره بودن آن تصریح شده است.
هر گناهی که در
قرآن کریم و
روایات معتبره وعده
آتش دوزخ بر ارتکاب آن داده شده باشد؛ مثل قتل
مؤمن که در قرآن کریم آمده است:
«
وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ اَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظیما»؛
هر کسی مؤمنی را از روی عمد به
قتل برساند، سزای او
آتش است که جاویدان در آن خواهد و مورد
غضب خداوند و
لعنت او خواهد بود و خداوند
عذاب بزرگی را به او وعده می‌دهد.
هر گناهی که در قرآن کریم و
سنت معتبر نبوی و یا ائمه معصومان از
گناه کبیره بزرگ‌تر شمرده شده است؛ مثل
فتنه (ایجاد آشوب و سلب آسایش عمومی و یا فردی مردم، ایجاد دودستگی میان مردم و یا ایجاد
اختلاف میان دو شخص) که در قرآن کریم شدیدتر از قتل دانسته شده است: «
وَ الْفِتْنَةُ اَشَدُّ مِنَ الْقَتْل»؛
فتنه بدتر از قتل است.
همان‌گونه که در معیار دوم ذکر شد، قتل جزو گناهان کبیره است، واضح است وقتی گناهی از کبیره بزرگ‌تر شمرده می‌شود، آن
گناه نیز جزو کبائر است.
هر گناهی که نزد متدینان بزرگ شمرده شود؛ به گونه‌ای که
یقین حاصل شود این گناه از زمان
ائمه معصومان تا زمان کنونی به عنوان گناه بزرگ در نزد مسلمانان و متدینان تلقی شده است، چنین گناهی نیز جزو گناه کبائر شمرده می‌شود؛ مثل انداختن قرآن در مکان نجس.
اصرار بر گناهان صغیره نیز جزو گناهان کبیره است، مقصود از اصرار بر گناه صغیره آن است که
انسان پس از انجام گناه کوچک پشیمان نشود و قصد انجام آن را کماکان داشته باشد یا این‌که گناه صغیره را کوچک بشمارد یا بر انجام آن خوشحالی نماید و یا آن را به صورت
آشکار انجام دهد.
هر یک از گناهان کبیره و صغیره آثاری دارد؛ به‌طور‌کلی می‌توان آثاری را برای گناهان کبیره ذکر کرد که گناهان صغیره مشروط به این‌که اصرار بر آن نشود، آن آثار را ندارد، آثار گناهان کبیره، عبارت‌اند از:
گناهان کبیره همان‌گونه که در بحث معیار گناهان کبیره گذشت، آثار اخروی دارد؛ یعنی وعده عقوبت الهی بر آن‌ها داده شده است؛ درحالیکه چنین وعده عقوبت اخروی در مورد گناهان صغیره وجود ندارد؛ بلکه وعده
عفو الهی داده شده است.
گناهان کبیره موجب شکسته شدن
عدالت انسان می‌شود و کسی که مرتکب کبیره شود،
عادل نیست؛ در نتیجه نمی‌تواند به عنوان شاهد در دادگاه
شهادت او مورد پذیرش قرار گیرد و نمی‌تواند به عنوان
امام جمعه یا
جماعت قرار گیرد؛ اما گناهان صغیره این اثر را ندارد.
ارتکاب گناهان کبیره موجب
حد یا
تعزیر می‌شود، کسی که این گناهان را مرتکب شود، باید حد یا تعزیر شود؛ درحالیکه این اثر بر گناهان صغیره مترتب نمی‌شود.
در این‌که چه گناهان جزو گناهان کبیره است، روایات بسیار روشنی در این مورد آمده است که گناهان کبیره را مشخصاً ذکر می‌کند؛ البته بعض روایات تعدادی از گناهان را ذکر کرده است و روایات دیگر، تعداد دیگری را ذکر کرده است که مجموع این
روایات دقیقاً گناهان کبیره را معین می‌کند:
در روایتی از
امام صادق (علیه‌السلام) آمده است که حضرت فرمود: آن‌ها در
کتاب علی (علیه‌السّلام) هفت تاست: ۱.
کفر به خدا؛ ۲. آدم‌کشی؛ ۳. نافرمانی
پدر و مادر؛ ۴. خوردن
ربا بعد از دانستن؛ ۵. خوردن
مال یتیم به ناحق؛ ۶. فرار از
جهاد؛ ۷.
مسلمان راضی باشد که در بلاد کفر و جایی که دست‌رسی به احکام
اسلام ندارد، وطن و سکنی گزیند (تعرب بعد از
هجرت).
در روایتی دیگر از
حضرت عبدالعظیم حسنی از امام صادق (علیه‌السّلام) گناهان زیر جزو گناهان کبیره شمرده شده است: ۱. بزرگ‌ترین گناهان کبیره
شرک به خداست؛ ۲. نومیدی از خدا؛ ۳. ایمنی از
مکر (
عذاب و مهلت) خدا؛ ۴. عقوق والدین؛ ۵.
قتل نفس؛ ۶. متهم کردن زن
پاک‌دامن به زنا؛ ۷. خوردن مال یتیم؛ ۸. فرار از جهاد؛ ۹.
رباخواری؛ ۱۰.
سحر؛ ۱۱.
زناکاری؛ ۱۲. سوگند
دروغ بر تبهکاری؛ ۱۳.
خیانت در غنیمت جنگی؛ ۱۴. بازداشتن از پرداخت
زکات واجب؛ ۱۵. شهادت دروغ و نهان کردن شهادت؛ ۱۶.
شراب‌خواری؛ ۱۷.
نماز یا
واجب دیگر خداوند را ترک کردن؛ ۱۸.
پیمان‌شکنی؛ ۱۹.
قطع رحم.
در
روایت دیگر از امام صادق
گناهان زیر را به عنوان
گناهان کبیره شمرده است: ۱. شرک به خداوند؛ ۲. قتل نفس محترمه؛ ۳. عقوق والدین؛ ۴. فرار از جهاد با دشمنان؛ ۵. خوردن مال یتیم؛ ۶. رباخواری؛ ۷. نسبت ناروا دادن به
زنان پاک‌دامن؛ ۸.
زنا؛ ۹.
لواط؛ ۱۰.
سرقت؛ ۱۱. خوردن مردار؛ ۱۲. خوردن خون؛ ۱۳. خوردن
گوشت خوک؛ ۱۴. خوردن گوشت حیوانی که هنگام
ذبح نام خدا در آن برده نشده است؛ ۱۴. خوردن به ناحق؛ ۱۵.
کم‌فروشی؛ ۱۶.
قماربازی؛ ۱۷. شهادت ناحق دادن؛ ۱۸.
نومیدی از
رحمت الهی؛ ۱۹. ایمن دانستن خویش از
مکر الهی؛ ۲۰. یاری نکردن مظلومان؛ ۲۱. تکیه کردن بر ظالمین؛ ۲۲.
قسم دروغ؛ ۲۳. منع کردن حقوق مردم و یا خدا؛ ۲۴.
تکبر ورزیدن؛ ۲۵.
دروغ‌گویی؛ ۲۶.
اسراف؛ ۲۷.
تبذیر؛ ۲۸.
خیانت؛ ۲۹. استخفاف به
حج؛ ۳۰. جنگیدن با اولیای الهی؛ ۳۱. لهو و لعبی که مانع
یاد خدا شود؛ مانند
غنا و تار نواختن؛ ۳۲. اصرار بر صغائر.
۱. گناهان کبیره، مرحوم آیت‌الله دستغیب.
۲. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۷۶.
۳. کتاب کافی، ج۳، باب کبائر، مرحوم ثقه الاسلام کلینی.
۴. تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، ج۴، ص۳۴۵-۳۵۵، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش.
۵. تعلیق و تحقیق حول کتاب القضاء، محمدهادی معرفت.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «معیار گناهان کبیره و تفاوت آن با صغیره»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۰۷.
