• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

گناهان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



پرسش:مراد از گناه ظاهری و باطنی از نظر قرآن چیست؟



قرآن کریم می فرماید: «لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ...؛ و به کارهای زشت، چه علنی آن و چه پوشیده(اش) نزدیک مشوید»
«اِثم» در ریشه «اثم» به معنی گناه
[۲] ابن منظور، لسان العرب، تعلیقة علی سیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ ه‌ ق، ج۱، ص۷۴.
و چیزی که انسان را از کاری باز می‌دارد است و از آنجا که گناهان آدمی را از «خیرات» باز می‌دارد به آنها «اثم» گفته شده
[۳] راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، تصحیح ابراهیم شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۸ ه‌ ق، ص۱۶.
، و عصیان و معصیت هم از همین باب است.


واژة فواحش جمع فاحشه به معنی هرگونه رفتار و گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد.
[۴] الفاظ القرآن، همان، ص۴۱۸.
در قرآن مجید نیز گاهی در همین معنی وسیع استعمال شده است مانند: «الّذین یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش...؛کسانی که از گناهان بزرگ و از اعمال زشت و قبیح اجتناب می‌کنند...» تعبیر «فواحش» بعد از «کبائر الاثم» به اصطلاح از قبیل ذکر خاص (فواحش) بعد از عام (اثم) است و در حقیقت بعد از بیان اجتناب از همة گناهان بر روی گناهان زشت بیش تر تکیه شده است تا اهمیت آنها را برساند.


واژة ظاهر یعنی آشکار و آنچه با چشم دیده می‌شود (پیدا) و باطن یعنی ناپیدا و پنهان و آنچه خلاف ظاهر است.
[۷] لسان العرب، همان، ص۴۳۴.
در قرآن مجید هم آمده است که «وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ...؛و گناه آشکار و پنهان را رها کنید.


علامه طباطبایی در ذیل آیه ۱۲۰ از سوره انعام می‌فرماید: گرچه به حسب مضمون، آیه مطلق است، و از جمیع گناهان ظاهری و (آشکار) و باطنی (پنهان) نهی می‌کند، ولی از سیاق آیات قبل و بعد از آن استفاده می‌شود که (آیه) مربوط به خوردن گوشت حیوانی است که اسم و نام خدا به هنگام ذبح بر آن برده نشده که مصرف آن حرام است... (بنابراین)، مراد از گناه ظاهری آن گناهی است که شومی (و ابدی) عاقبت و زشتی اثرش بر کسی پوشیده نیست، مانند شرک، آشوبگری و ظلم.


مراد از گناه باطنی آن گناهی است که زشتیش همه کس فهم نیست، مانند خوردن میته (مرده) خون و گوشت خوک این قسم از گناه با تعلیم خدایی شناخته می‌شود و عقل نیز گاهی آن را درک می‌کند، این معنایی که ما برای گناه ظاهری و باطنی کردیم، معنایی است که ظاهر سیاق آن را افاده می‌کند.
بعضی از مفسران معانی دیگری برای آن کرده‌اند، از جمله گفته‌اند: ظاهر بودن گناه و باطن بودن آن به معنای علنی بودن و پنهانی بودن آن است، و نیز گفته‌اند: مقصود از گناه ظاهری، گناهانی که از اعضا و جوارح آدمی سر می‌زند، است و گناه باطنی، گناهان قلبی و درونی است. و نیز گفته‌اند: گناه ظاهری به معنای زنا و گناه باطنی روابط پنهانی نامشروع است و...
در تفسیر نمونه آمده که «آیه یاد شده مفهوم وسیعی دارد که تمام این تفسیرهای یاد شده را در برمی‌گیرد.
مراد از «فاحشة ظاهری» در آیة ۱۵۱ از سورة انعام که در ابتدای همین تحقیق آمد گناه علنی و مقصود از «فاحشه باطنی» گناه سری و روابط نامشروع برقرار کردن در پنهانی است.


از حضرت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ نقل شده است که معنای «وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ» فرمودند: «فواحش ظاهری و آشکار» مانند ازدواج با زن پدر و «فواحش باطنی و پنهان» مانند «زنا» است. این روایت از باب تطبیق کلّی بر مصداق است؛
یعنی یکی از مصادیق فواحش ظاهری «ازدواج با زن پدر» است و یکی از مصادیق فواحش باطنی «زنا» می‌باشد.


امام صادق ـ علیه السّلام ـ درباره علت و منشأ حرمت گناهان ظاهری و باطنی فرمود: «ان الله تبارک و تعالی غیور یحب کل غیور و لغیرته حرم الفواحش ظاهرها و باطنها؛ خدای متعال بسیار غیرتمند است و انسان‌های غیرتی را دوست دارد و بخاطر غیرتش گناهان ظاهری (آشکار) و باطنی (پنهان) را حرام و ممنوع کرده است.»
[۱۷] عروسی حویزی،علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، تصحیح و تعلیقه سید محمد هاشم رسولی محلاتی، ج۱، ص۷۷۸ و ۷۷۷.
(تا جامعه سالم و در امنیت بماند).


۱. انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.    
۲. ابن منظور، لسان العرب، تعلیقة علی سیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ ه‌ ق، ج۱، ص۷۴.
۳. راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، تصحیح ابراهیم شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۸ ه‌ ق، ص۱۶.
۴. الفاظ القرآن، همان، ص۴۱۸.
۵. شوری/سوره۴۲، آیه۳۷.    
۶. تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۵۹.    
۷. لسان العرب، همان، ص۴۳۴.
۸. انعام/سوره۶، آیه۱۲۰.    
۹. المیزان، ترجمة المیزان، ج۷، ص۴۵۸.    
۱۰. ترجمة المیزان، ج۷، ص۴۵۸.    
۱۱. مجمع‌البیان، ج۴، ص۱۴۹    
۱۲. تفسیر نمونه، ج۵، ص۴۲۰-۴۲۱.    
۱۳. ترجمة المیزان، ج۷، ص۵۱۷.    
۱۴. تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۸۳.    
۱۵. ترجمة المیزان، ج۷، ص۵۳۰.    
۱۶. ترجمة المیزان، ج۷، ص۵۳۰.    
۱۷. عروسی حویزی،علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، تصحیح و تعلیقه سید محمد هاشم رسولی محلاتی، ج۱، ص۷۷۸ و ۷۷۷.



اندیشه قم.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار