عشق شهوانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عشق، عشق شهوانی، عشق حقیقی، عشق مجازی.
پرسش: آیا در اسلام عشق به معنای امروزی وجود دارد و آیا خداوند می‌پسندد که دو بنده اسیر یک‌دیگر شوند؟ اگر جواب منفی است، چرا عشق را در وجود انسان نهاد؟
پاسخ:
عشق اقسامی دارد که عبارت‌اند از:
عشق حقیقی (عشق انسان به خدا):
اساساً
عشق حقیقی همیشه متوجه نوعی از
کمال است.
انسان هرگز
عاشق عدم و کمبودها نمی‌شود؛ بلکه همواره دنبال هستی و
کمال است و به همین دلیل آن کسی که هستی و کمالش از همه برتر است، از همه کس به عشق ورزیدن سزاوارتر می‌باشد (عشق به کمال مطلق یعنی
خداوند تبارک و تعالی) این عشق در حقیقت عشق انسان به خداست.
عشق مجازی (انسان به انسان):
در این عشق، عاشق متوجه
سیرت و کمال و صفات معنوی معشوق است و چون این صفات مثبت و معنوی از معشوق صادر می‌شود، عاشق به او علاقه وافر پیدا می‌کند. در این‌جا در واقع میان دو
روح، نوعی کشش روحانی وجود دارد. عشق حقیقی و عشق نفسانی از موهبت‌های الهی هستند. نمونه اعلی این
عشق، عشق به پاکان و اولیای الهی است که آدمی را از هر عیبی می‌پیراید و آماده حضور در ساحت قدس معشوق ازلی، جان جانان و سرچشمه همه زیبایی‌ها و عشق‌ها می‌کند؛
مولوی می‌گوید:
هرکه را جامه ز عشقی چاک شد ••• او ز هر عیبی به‌کلی پاک شد
این عشق نه‌تنها با وصال خاموش نمی‌شود که تیزتر و سرکش‌تر شده و هر روز جلوه تازه‌ای از
زیبایی معشوق را بر عاشق رونمایی می‌کند.
عشق حیوانی (شهوانی):
در این عشق، فرد در پی تصاحب
معشوق است تا به وسیله او هوس‌هایش را آرام کند؛ در این‌گونه عشق‌ها که معمولاً با یک نگاه و در خیابان یا مهمانی‌ها پیدا می‌شود، بیش‌ترین توجه عاشق به ظواهر معشوق، چون صورت، اندام و دیگر جاذبه‌های بدنی اوست؛ این عشق (اگر بتوان نام عشق را بر آن نهاد) از هیجان
غریزه جنسی سرچشمه می‌گیرد و طبیعتاً با وصال به سردی و گاه به
نفرت می‌انجامد.
تفاوت جوهری این عشق با عشق مجازی و حقیقی این است که در این‌جا عاشق، معشوق را برای خود می‌خواهد و حاضر است برای رسیدن به لذت‌هایش او را فدا کند؛ اما در عشق مجازی و حقیقی، عاشق خود را فدای معشوق کرده، در او فانی می‌گردد.
اگرچه بحث‌هایی بسیار زیبا در
معارف،
عرفان و ادبیات ما از عشق حقیقی و نفسانی وجود دارد، اما چون بحث ما مرتبط به عشق شهوانی است، فقط در این قسمت متمرکز می‌شویم.
هدف
انبیا و
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) این بوده که انسان را به کمال و
رشد راهنمایی کنند و آن‌ها را از سقوط اخلاقی نجات دهند. در برخی
روایات ما به عشق‌های شهوانی اشاره شده و بیان شده که چشم‌پوشی از این هوس‌های نفسانی باعث رشد انسان می‌شود که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم.
امام صادق (علیه‌السلام) به کسی که از عشق شهوانی سؤال کرده بود چنین پاسخ دادند: این عشق‌ها به خاطر این است که
قلب از توجه و یاد
خدا خالی می‌گردد و با عشق به غیر خدا پر می‌گردد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند: عشق غیر حقیقی باعث می‌شود که چشم دل انسان کور شود و قلبش بیمار گردد و او با چشم غیر سالم نگاه کند و با گوش‌های غیر شنوا (از حقیقت) گوش دهد شهوات و هوس‌ها
عقل او را نابود کرده و توجه به دنیای زودگذر، قلب او را میرانده است.
درباره چشم‌پوشی از عشق‌های شهوانی روایاتی بیان شده است.
از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت داریم که: «
من عشق فعف ثم مات مات شهیداً»؛
کسی که عاشق شود (عشق شهوانی)، ولی به خاطر خدا از لذت زودگذر آن چشم‌پوشی کند و
عفت بورزد و در آن حال بمیرد، چون
شهید (پاک و پیراسته از بدی‌ها) مرده است.
برخی از این عوامل عشق مجازی چنین است:
۱. ضعف بینش دینی و تربیت اخلاقی؛ ۲.
چشم‌چرانی؛ ۳.
غفلت از یاد خد ا؛ ۴. روابط با نامحرم؛ ۵. سخن گفتن
زن با لحن تحریک‌کننده و آرایش و اظهار زینت برای نامحرمان؛ ۶.
ترک ازدواج به موقع؛ ۷. خواندن رمان‌های عشقی؛ ۸. نگاه به فیلم‌های مبتذل؛
۹. دوستان ناسالم.
۱. آشفتگی فکری و پریشانی حواس؛ ۲. بیماری‌های اعصاب و روان؛ ۳. شعله‌ور شدن شهوت جنسی؛ ۴. قرار گرفتن در موضع اتهام؛ ۵.
خیانت؛ ۶.
جرم و جنایت؛ ۷. ازدواج‌های ناپایدار؛ ۸. محروم ماندن از معشوق حقیقی (خدا).
در پاسخ به این سؤال که آیا
خدا می‌پسندد که دو بنده اسیر یک‌دیگر شوند، باید گفت: عشق شهوانی مورد
رضایت خداوند نیست؛ و اساساً توصیه‌هایی در
دین آمده که حاوی مهارت‌های پیش‌گیری و درمان چنین عشق‌هایی است.
اگر
عشق مجازی بد است، چرا
خدا در نهاد انسان قرار داد؟
در پاسخ به این سؤال توجه شما را به نکات ذیل جلب می‌کنم.
خداوند انسان را نعمت عقل و
تفکر بخشیده است و به او قوه انتخاب
اراده و
اختیار داده است تا با انتخاب‌های صحیح خود (که براساس
شرع،
وحی و الگوهای صالح مثل
پیامبران) به کمال برسد و روشن است که اگر انسان زمینه دو فعل را داشته باشد، ولی با اختیار فعل مثبت را انجام دهد، لایق و سزاوار تشویق و جایزه است؛ اما اگر تنها مجبور باشد یک راه را طی کند دیگر تشویق او بی‌معنی است و
پاداش و
تنبیه درباره او مفهومی ندارد.
برای روشن‌تر شدن مطلب بالا به این مثال توجه کنید: اگر دانش‌جویی برای درس‌های خود برنامه‌ریزی کند و با جدیت درس بخواند و دوستان کوشایی انتخاب کند و در تحصیلات خود موفق شود، او سزاوار تشویق است؛ اما
کامپیوتر که مطالب را حفظ می‌کند و در این کار مجبور است، شایسته تشویق نیست (سازنده او را باید
تشویق کرد که با اراده و تلاش این
اختراع را کرده). نظام هستی نیز همین‌طور است. خداوند به ما حق انتخاب دو راه (مثبت و منفی) را داده تا با توجه به دین راه مثبت را انتخاب کنیم و سزاوار
بهشت و
قرب خداوند گردیم.
انسان دارای دو بعد است: انسان دو بعد جسمانی و روحانی دارد. براساس آن، دو بعدِ گرایش در او وجود دارد که لازم است ارضا شوند؛ اما ارضای آن باید در چهارچوب شرع و خرد انجام پذیرد و نه هوس‌هایش سرکوب شود و نه همه توان و سرمایه عمرش در راه هوس‌بازی تباه شود. هوس‌ها موجب تلطیف زندگی و موجب نشاط‌اند؛ ازاین‌رو در نهاد ما قرار گرفته‌اند که در خدمت ما باشند، نه ما اسیر و برده آن‌ها؛ آن‌چه مهم است، مهار،
هدایت و جهت‌دهی آن‌هاست.
نکته کلیدی و مهم این است که ما آدمی‌زادگان عاشق آفریده شده‌ایم؛ اما انتخاب معشوق‌ها به عهده خودمان نهاده شده است؛ و البته هرکس براساس باورها، آرمان‌ها و اهداف خود در زندگی معشوق یا معشوق‌هایی را برمی‌گزیند؛ و
ارزش او هم به اندازه همان معشوق‌هاست.
اصل در عشق، حقیقی بودن آن است؛ یعنی عشق در نهاد انسان قرار گرفته تا انسان با آن به
رشد و
کمال برسد و این گرایش و برخی گرایش‌های دیگر در وجود ما این است که ما برای با این کشش‌ها و گرایش‌ها به چیزهایی برسیم که ما آن را در خود نداریم.
آن‌چه در نیازهای فطری (حقیقت‌جویی و ...) و نیازهای غریزی (مثل میل جنسی، میل به غذا و...) مهم است، دو چیز است:
۱. ارضای این نیازها، نه سرکوب آن‌ها؛ ۲. ارضا باید در چهارچوب
دین و خرد باشد و
افراط و تفریط نشود (
اعتدال در ارضا)؛ یعنی آن گرایش درونی با
شناخت (
عقل،
مشورت و کمک از دین) ارضا شود، هر کجا ما این دو امر را نادیده بگیریم یا افراط و تفریط کنیم، دچار
انحراف و سقوط معنوی و آسیب جسمانی می‌شویم و بهداشت جسمانی و روحانی خود را در خطر می‌اندازیم.
۱. رحیمی، جعفر، عشق مجازی در منابع اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، واحد تربیت مربی اخلاق، واحد مدیریت تربیتی (با تلفن ۲۹۳۲۳۲۸ - ۰۲۵۱ جهت تهیه آن تماس بگیرید).
۲. کاشفی، محمدرضا، آیین مهرورزی، دفتر تبلیغات اسلامی قم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عشق شهوانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۷.
