شهید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شهید، قرآن.
پرسش: منظور
قرآن از این‌که می‌فرماید: «شهیدان زنده‌اند» چیست؟ چه کسانی شهید نامیده می‌شوند؟
پاسخ:
واژه شهید به معنای حضور و دیدن گرفته شده است، و
صفت مشبه و دلالت بر ثبوت دارد.
واژه شهید در قرآن کریم به عنوان گواه و
شاهد (گواهان اعمال) آمده است.
قرآن کریم درباره شهید و شهیدان می‌فرماید: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اَمْواتاً بَلْ اَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛
هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده‌اند، مرده مپندار، بلکه زنده‌اند که نزد پروردگارشان
روزی داده می‌شوند.»
منظور از
حیات، همان حیات واقعی است و در نقطه مقابل در آیات دیگری
خداوند متعال حیات
کافران را پس از
مرگ،
هلاکت و نابودی شمرده است.
بنابراین، حیات شهیدان و زنده بودن آنها
سعادتمندی است که همه
مؤمنان از آن بهره مند خواهند شد.
از طرفی برخی مردم تصور می‌کردند که کسانی که در راه خدا
جهاد می‌کنند و به شهادت می‌رسیدند، نابود شده و از بین رفته‌اند، به همین جهت قرآن کریم برای زدودن چنین تصوری می‌فرماید: کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند، زنده‌اند، و نزد پروردگار خویش از روزی بهره‌مند می‌شوند.
شهادت در فرهنگ
دین اسلام دو معنای متفاوت دارد.
که همان کشته شدن در معرکه و میدان جنگ در راه خدا است که دارای
احکام ویژه‌ای در
فقه اسلامی است. مثلاً می‌گویند: شهید نیاز به
غسل و
کفن ندارد، بلکه با همان لباس خونین دفن می‌شود.
که
انسان در مسیر انجام دادن وظیفه الهی کشته شود و یا بمیرد. پس هر کس در حین ادای وظیفه‌ای به هر صورت از
دنیا برود، شهید است.
اکنون به چند روایت توجه کنید:
در
روایات اسلامی نیز آمده که چند گروه شهید از دنیا می‌روند:
۱. کسی که در طریق
تحصیل علم از دنیا برود؛
۲. کسی که در بستر از دنیا برود، ولی به حق پروردگار و
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل بیت آن حضرت
معرفت داشته باشد؛
۳. کسی که برای دفاع از مال خویش در برابر مهاجمان ایستادگی کند و کشته شود.
بنابراین کسانی که عقیده حق داشته و در مسیر
حقیقت گام بر می‌دارند و در همین راه از دنیا می‌روند، براساس اشاره قرآن کریم و
روایات اسلامی در زمرة شهدا قرار دارند، و اجر شهداء را می‌برند.
خداوند متعال می‌فرماید: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ اُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ اَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ؛
و آنان که به خدا و رسولانش ایمان آورند، به حقیقت
راستگویان عالمند و برایشان نزد خدا اجر شهیدان است، پاداش اعمال و نور ایمانشان را (در
بهشت) می‌یابند.»
روایت آمده که شخصی به
امام صادق (علیه‌السّلام) عرض کرد: «از خدای بخواه که
شهادت را برای من روزی کند. امام (علیه‌السّلام) فرمود: «مؤمن شهید است» سپس
آیه ۱۹،
سوره حدید را تلاوت کرد.
حضرت
امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: آن کس از شما که به مساله
ولایت آشنا باشد، و در
انتظار ظهور مهدی (علیه‌السّلام) به سر، برد و خود را آمادة (
حکومت عدل جهانی او) سازد، مانند کسی است که با مهدی آل محمد (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) با سلاحش
جهاد کرده باشد. سپس فرمود: «بلکه به خدا
سوگند مانند کسی است که همراه
رسول الله با سلاحش جهاد کرده باشد.» و برای مرتبه سوم بیان داشت: «بلکه به خدا سوگند همانند کسی است که با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در خیمه او شهید شده باشد.» بعد فرمود: «دربارة شما آیه‌ای از قرآن نازل شده است.» راوی می‌گوید: پرسیدم کدام آیه؟ فرمود: آیه ۱۹،
سوره حدید...»
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «اذا جاء الموت لطالب العلم و هوی علی هذا الحال مات شهیدا؛
کسی که در راه
تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است.»
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: کسی که برای دفاع از مال خود (در برابر مهاجمان) ایستادگی کند و کشته شود، شهید است.»
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جایی دیگر می‌فرماید: «هر
مؤمنی از امت من
راستگو و شهید است...»
و نیز فرمود: «من مات علی حب آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مات شهیدا؛
هر کس بمیرد و
حب آل‌محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در دلش باشد، شهید است.»
شهادت مراتبی دارد که والاترین درجة آن شهادت در معرکة نبرد با
دشمنان اسلام است.
۱. ناصر مکارم شیرازی و همکاران، نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲۳، ص۳۴۹-۳۵۴.
۲. مرحوم طبرسی، مجمع البیان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ ق، ج۵، ص۲۳۸.
۳. سیدمحمد حسین طباطبایی، المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷ ق، ج۱۹، ص۱۸۶.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شهید»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۲۱.
