آداب تلاوت قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تلاوت قرآن،
تدبر در قرآن.
پرسش: آداب تلاوت قرآن را بیان کنید؟
پاسخ: هرکس شوق دیدار خدا دارد و بخواهد با پروردگارش صحبت کند. باید قرآن بخواند.
هرکس هم‌نشین با قرآن شد، با افزایش یا کاهشی برمی‌خیزد، افزایشی در
هدایت یا کاهشی از کوری و
ضلالت. دقت در شرایط و
آداب تلاوت قرآن از دیدگاه قرآن و
معصومان علیهم‌السلام خاصیت تلاوت
کلام الهی را برای ما روشن می‌سازد که در ذیل به برخی موارد اشاره می‌کنیم.
قرآن تجلی خاص
خداوند بر
خلق است.
هرکس شوق دیدار خدا دارد و بخواهد با پروردگارش صحبت کند. باید قرآن بخواند.
هرکس هم‌نشین با قرآن شد، با افزایش یا کاهشی برمی‌خیزد، افزایشی در
هدایت یا کاهشی از کوری و
ضلالت،
ظاهرش بسیار جذاب و دل‌ربا و باطنش ناپیداست، عجایب آن هیچ‌گاه کهنه نمی‌گردد، در آن چراغ‌های
هدایت و منار
حکمت قرار دارد،
تفکر در قرآن سبب
حیات دل فرد بیناست؛ همان‌گونه که شخص در تاریکی‌ها با
استمداد از
نور گام برمی‌دارد.
رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله یکی از اساسی‌ترین مأموریت‌های خود را
تلاوت قرآن می‌داند.
تا از فروغ آن شعله گیرد و از
چشمه آب حیاتش جرعه‌ها نوشد، بدیهی است اولین مرحله استفاده و بهره‌مندی از قرآن تلاوت
آیات آن است؛ زیرا قرآن تکلم
خداوند با ماست.
دقت در شرایط و
آداب تلاوت قرآن از دیدگاه قرآن و
معصومان علیهم‌السلام خاصیت تلاوت
کلام الهی را برای ما روشن می‌سازد که با رعایت اختصار به پاره‌ای از این شرایط و آداب اشاره می‌کنیم:
مؤمنان راستین،
اندیشه در معانی و درک مفاهیم این
کتاب بزرگ را مقدمه‌ای برای
عمل می‌دانند؛ لذا با تلاوت قرآن
روح تازه‌ای در کالبد آنها دمیده می‌شود.
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: در آیه «
الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ»
منظور این است که آیات آن را با دقت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به
احکام آن
عمل نمایند، به وعده‌های آن امیدوار و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان‌های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند. به خدا
سوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و یاد گرفتن اعشار و اخماس آن (منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسیماتی است که در قرآن می‌شود؛ مانند تقسیم به سی جزء و یا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.) نیست. آنها
حروف قرآن را حفظ کردند؛ اما حدود آن را ضایع ساختند، منظور تنها این است که در آیات قرآن بیندیشند و به احکامش عمل کنند.
چنان‌که
خداوند می‌فرماید: این کتابی است پر
برکت که ما بر تو نازل کردیم تا در آیاتش
تدبر کنند».
«
یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلِیلاً نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً »
تلاوت قرآن و خضوع در حضور خداوند، و محاسبه
اعمال گذشته و تصمیم قطعی برای آینده در دل شب آسان‌تر است؛ لذا
مردان الهی حداکثر بهره را از شب می‌برند؛ زیرا حالت زنده‌داری شب و
مناجات و
دعا و
خضوع در شب، حال خاصی است که با خضوع و مناجات در
روز فرق دارد:
«
إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلاً»
رسیدن به
مقام والاتر
و حرکت به‌سوی خدا، فقط در
شب میسر است؛ لذا انسان‌های
تقواپیشه شب را به تلاوت قرآن زنده می‌دارند (وصف پرواپیشگان).
بهره‌گیری از قرآن نیازمند
تدبر و
اندیشه در آیات آن است، حاملان واقعی قرآن،
ائمه اطهار علیهم‌السلام فضیلت تلاوت قرآن را زیاد خواندن آن نمی‌دانند؛ بلکه فضیلت را خوب خواندن و تدبر و اندیشه در
آیات الهی می‌دانند.
علی بن موسی الرضا علیه‌السلام از جدش نقل می‌کند: «آن مقدار قرآن بخوانید که در آن خشوع
قلب و صفای باطن و
نشاط روحانی و معنوی باشد»؛
زیرا هدف اصل تلاوت،
تعلیم و تربیت است.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز، تلاوت بدون تدبر را بی‌بهره می‌دانند و می‌فرمایند: «
ویلٌ لمن لاکها و لم یتدبّرها؛
وای بر کسی که آیات قرآن را بین دو فک و چانه‌اش بگرداند و درباره آن تدبر نکند».
رعایت ادب در
تلاوت قرآن زمینه‌ساز بهره‌وری بیشتری از این مائده الهی است. آدابی همچون
طهارت ظاهری و باطنی،
ترتیل در تلاوت،
پناه بردن به خدا از
شیطان رجیم،
تدبر در آیات قرآن،
گوش دادن و
سکوت در برابر
کلام خدا،
همگی ناظر به تلاوتی از روی توجه و حضور است.
چهره حقیقت، هر قدر
آشکار و درخشان باشد تا در برابر دیده بینا قرار نگیرد، درک آن ممکن نیست و به تعبیر دیگر برای
شناخت حقایق دو چیز لازم است:
۱. آشکار شدن
چهره حق؛
۲. دارا بودن وسیله دید و درک.
حال چه چیز مانع می‌شود انسان قدرت
شناخت را از دست دهد؟ بدون
شک در درجه اول پیش‌داوری‌های غلط، هوا و هوس‌های نفسانی،
تعصب‌های کورکورانه و افراطی و هر چیز که صفای دل و پاکی روح
انسان را بر هم زند، مانع درک حقیقت است.
در
حدیث می‌خوانیم: «
لولا انَّ الشیاطین یحومون حول قلوب بنی‌آدم لنظروا الی ملکوت السموات؛ اگر
شیاطین در اطراف قلب‌های
فرزندان آدم دور نمی‌زدند آنها می‌توانستند
ملکوت و باطن آسمان‌ها را ببینند».
۱.
قرآن در قرآن، جلد اول (تفسیر موضوعی قرآن) آیت الله جوادی آملی.
۲.
تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی، مجلدات، ۹، ۲۱، ۱، ۲۵، ۱۱.
۳.
تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج ۱، ذیل آیه ۱۲۱، سوره بقره.
۴.
تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج ۹، آیت الله جوادی آملی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آداب تلاوت قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۱۹.
