دعا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:عوامل عدم
استجابت دعا چیست؟
از زوایـاى مـخـتـلـفى مى توان درباره دعا تحقیق کرد، اما عمده مـسـئـلـه در ایـن بـاب کـه غالب مردم به آن توجه زیادى دارند، مـسـتـجـاب نشدن دعا است. بسیارى از مردم شکایت مى کنند که چرا ایـن همه دعا مى کنیم، به
اجابت نمى رسد. نظر به اهمیت این بحث عوامل عدم استجابت دعا را به اجمال بررسى مى کنیم.
نـیـل بـه هـر هدفى، راهى دارد، براى استجابت دعا نیز باید راه هـایـى را پـیمود.
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: باید که پیش از دعا
حمد و
ستایش خدا کنى، نعمت هایى را که به تو بخشیده به یاد آورى، سـپـس
شکر و
سپاس گویى، آن گاه درود بر
پیغمبر و آل او فـرسـتى، سپس از
گناهانت یاد کرده اقرار نمایى و از آسیب آن به خدا پناه برى این است جهت و راه دعا.
مـثلى است که مى گویند: فلانى خروس بى محل است; هرچند که خداوند از رگ گـردن بـه
انسان نزدیک تر است اما باید وقت دعا را رعایت کرد. در حـالات
معصومان(علیهم السلام) مى خوانیم که آن ها در اوقات و موقعیت هاى خـاصى به دعا مشغول مى شدند. مواردى چون دعا بین
اذان و اقامه، هـنـگـام وزیدن باد، وقت زوال سایه، هنگام بارش باران، و ریختن اولـیـن قـطـره خـون
مومن و غیر آن در
روایات آمده است که در
استجابت دعا نقش موثرى دارند.
شـایـد انسان خود را بسان ماشینى فرض کند که سازنده یا مالک آن بـاید همواره نیازهاى آن را برآورد; مثل آب، روغن، سوخت و... و تـصـور کـنـد چون آفریده خداوند است، خداوند باید همواره او را کـمـک کـند، بدون این که
عهدی بر گردن او باشد. ولى چنین نیست، بـلـکه خداوند عهدهایى بر گردن
بنده اش دارد که باید عملى شوند تا خداوند نیز
پیمانش را
وفا کند. امام صادق(علیه السلام) در پاسخ عده اى کـه از عـلت عدم استجابت دعا پرسیده بودند، فرمود: به دلیل این کـه شما به عهدهاى خود در پیشگاه
خداوند وفا نمى کنید، در حالى که خداى تعالى مى فرماید: به عهد من وفا کنید تا من به عهد شما وفـا کنم. به خدا
قسم اگر به عهد خدا وفا کنید، خداى متعال نیز به عهد شما وفا مى کند.
از جـمـلـه عـهـدهـایى که انسان بر گردن دارد،
عمل صالح است که مـصـادیـق فراوانى دارد; مانند:
قرائت قرآن، انجام
واجبات،
صله رحم، کمک به نیازمندان و....
کسى که دست به دعا برمى دارد اگر
ایمان قلبى به اجابت دعاى خود نـداشـتـه بـاشد، نتیجه نمى گیرد و مانند آن است که تشنه اى در بـیـابـان بـى آب و عـلـف به دنبال دریا بگردد.
نبی اکرم(صلی الله علیه و آله) مى فـرماید: (ادعوا الله وانتم موقنون بالاجابه;
خدا را بخوانید و
یقین بـه اجـابت داشته باشید). امام صادق(علیه السلام) نیز مى فرماید: (اذا دعـوت فـظن ان حاجتک بالباب
; در وقت دعا یقین کن که حاجت تو بر در خانه آمده است.)
شرک بـسـیـار ظـریف است و در هر امرى از امور
دینی و عبادى مى تـوانـد دخـیـل بـاشـد. در دعا نیز این موضوع یکى از عوامل عدم اسـتـجـابـت دعا است. هرگز نمى توان خارج از محدوده
توحید قرار گـرفت و انتظار استجابت دعا را داشت. خداى متعال مى فرماید: او خـداى زنـده ابـدى اسـت و جز او هیچ خدایى نیست. پس تنها او را بـخـوانـیـد و بـه
اخلاص بندگی کنید که ستایش و سپاس مخصوص خداى یکتا و آفریدگار عالمیان است.
در دعـا تـوجه به خدا و
رسولش اهمیت بسیار دارد. کسى که دعا مى کـنـد نـبـاید از
یاد خدا و رسولش غافل شود، که اگر غافل گردد، مـانـنـد آن است که غذاى بى چاشنى بخورد. مزه و لطف دعا در این اسـت کـه بـا یـاد خـدا و رسـول هـمـراه گردد.
امام کاظم(علیه السلام) مى فـرمـایـد: هرکس پیش از ستایش خداوند و درود و
صلوات بر پیامبر دعا کند مانند کسى است که بدون زه تیراندازى کند.
در دعـا بـایـد
نیت، پاک و اخلاص، کامل باشد. امام صادق(علیه السلام) مى فـرماید: به راستى بنده وقتى که با نیت پاک و قلب با اخلاص خداى را بـخـوانـد اگـر به عهد خداى عزوجل وفا کرد، دعایش مستجاب مى شـود و اگـر خدا را بدون نیت پاک و اخلاص بخواند، دعاى او اجابت نمى شود.
دلـى که سخت باشد، به اعمال زشت فرمان مى دهد و
ستم و
جنایت را پیش نهاد مى کند و هرگز نخواهد توانست
رضایت خدا را جلب کند. امـام صادق(علیه السلام) مى فرماید: همانا خداى تعالى دعایى که از دل سخت و سنگ دل برخاسته باشد، مستجاب نمى کند.
خـواسـتن چیزى که ممکن نیست و یا چیزى که خلاف
شرع مقدس است، آن هـم از خدایى که ما را آفرید و بر همه امور مسلط است، کارى
عبث و بـیـهوده است. کسى که به درگاه خدا دعا مى کند باید بداند که چـه مـى خـواهـد، آیا چیزى که مى خواهد ممکن است و آیا در حیطه کـارهـاى
مشروع قرار دارد یا خیر؟
امام علی(علیه السلام) مى فرماید: اى کـسـى کـه دعـا مى کنى آن چه را که
حلال نیست و آن چه را که نمى شود، (مانند
نبوت،
امامت و چیزهاى دیگر) از خدا مخواه.
انـسانى که مشغول انجام
محرمات و غرق در
لهو و
لعب است، یا کسى کـه از راه
حرام کسب و
کار و درآمد دارد و خوراک خود و اهلش را تامین مى کند، چه انتظارى دارد که خداوند دعاى او را قبول کند.
حضرت علی(علیه السلام) مى فرماید: خداى تعالى دعاى قلبى را که سرگرم لهو و لعب باشد نمى پذیرد.
خـداونـد دوست دارد
بنده او قبل از دعا و
آرزو براى خود به فکر دیـگـران بـاشد.
حضرت زهرا(س) براى مردان و زنان اهل ایمان دعا مـى کـرد و بـراى خـویشتن دعا نمى کرد، سبب را پرسیدند، فرمود: نخست همسایه سپس خانه.
امید در هـر کارى باعث ادامه کار و حرکت به سوى
هدف است. دعا نـیـز ایـن چنین است. از این رو مى خوانیم: خدایا آرزویم را در
امیدواری به رحمتت برآور.
نـاامیدى از درگاه خداوند باعث عدم استجابت دعا است، که خود مى فـرمـایـد: از رحـمـت خدا ناامید نشوید، زیرا ناامیدى مخصوص
گم راهان است.
فـرامـوش کردن یا ترک
امر به معروف و
نهی از منکر، این مسئولیت مـهـم اجـتماعى، عامل عدم استجابت دعا است. رسول گرامى اسلام مى فرماید: امـر بـه مـعـروف و نهى از منکر کنید وگرنه خدا بدان شما را بر نـیـکان شما مسلط مى کند و دعاى نیکان شما در آن موقع به اجابت نمى رسد.
انـسـان بـه هـنگام راحتى و نداشتن مشکل نیز باید با دعا انس و الـفـت داشته باشد و آن را مانند واکسنى بداند که در زمان سختى و مـشـکـل به کمک او مى آید و او را نجات دهد. امام صادق(علیه السلام) مى فـرمـایـد: هرکس خوش دارد که در حال سختى دعایش به اجابت برسد، باید در حال راحتى دعا کند.
انسان همواره در معرض سود و زیان است، گاهى غرق در نعمت و گاهى فـارغ از آن و ایـن هـمه از جانب خداوند است و بشر باید همواره شـکـرگـزار بـاشـد. آن گاه که به سختى و زیان افتد، قبل از دعا بـاید بداند که زیان و سختى وارده از جانب خداوند است و فقط از او بـخـواهـد کـه رفـع زیان کند و او را به سوى راحتى سوق دهد.
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرموده است: خداى عزوجل این چنین فرمود: هرکه از من چیزى بخواهد و بداند که زیان و سود از سوى من است، اجابتش مى کنم.
هـرچـنـد کـه از دعاى انفرادى نیز مى توان نتیجه گرفت، اما اگر تـعـدادى جـمـع شـونـد و مانند
دعای کمیل،
ندبه و
توسل، یک صدا خـداوند را بخوانند، پروردگار نظر خاصى به آن محفل خواهد کرد و نـتـیـجـه بـهترى حاصل خواهد شد. امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: هرگز چـهـار نـفر در کارى گرد هم نیامدند و دعا نکردند مگر آن که با حاجت روا شده متفرق گشتند.
مـداومـت در دعا و
تضرع کردن به درگاه الهى، رمز موفقیت در دعا اسـت. کـسى که بدون تضرع و اصرار
انتظار فرج و گشایش مشکلات خود را دارد،
توفیق چندانى نخواهد یافت. خداى بزرگ مى فرماید: خداى خـود را بـه تضرع و زارى و با صداى آهسته بخوانید.
رسول اکرم مـى فـرماید: به راستى خداوند افرادى را که اصرار در دعا دارند دوست مى دارد.
در روایـت اسـت که خداوند دوست دارد سخن و دعاى بنده محبوبش را بـسـیـار بـشـنود و اگر در اجابت دعاى بنده خویش عجله نمى کند، عـلـتـش آن اسـت که مى خواهد همواره صوت بنده اش را بشنود، لذا کـسـى کـه دعـایـش مـستجاب نمى شود باید به خودش بیندیشد و اگر عـوامـل عـدم اسـتـجابت دعا را در وجودش نیافت امیدوار باشد که بـنـده خـاص خدا است و خداوند به او نظر خاص دارد.
امام رضا(علیه السلام) مـى فـرماید:
امام باقر(علیه السلام) فرمود:
مومن حاجتى از خداى عزوجل مى خـواهـد، امـا اجابتش به تاخیر مى افتد، به خاطر دوستى صدایش و شنیدن ناله اش.
شهر سؤال.
