سکوت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سکوت،
بیهوده گویی،
سخن نیکو،
سخن زیاد.
پرسش: سکوت چه فضیلتی دارد؟
پاسخ:
زبان خوب ، زبانی است که جز به
ذکر خدا ،
شکر نعمت های او،
راهنمایی مردم و...
سخن دیگری نگوید و
زبان بد ، زبانی است که جز به
بدی و
بیهوده گویی سخن نمی گوید. حال چون خطر زبان بسیار است باید دانست که؛ علاج بد زبانی و بیهوده گویی چیزی نیست جز سکوت و اینکه در
فضیلت آن مطالبی را متذکر خود شویم.
ضد بیهوده گویی و
هرزه گویی یا
خاموشی است یا سخنان سودمند گفتن؛ خواه مربوط به
دین باشد یا
دنیا .
در کلام عرب
صمت به فتح (صاد) بمعنی سکوت است
که در مجموع تعریفی از این واژه به طور دقیق به چشم نمی خورد ولی بعضی سکوت را بمعنی سکون تفسیر کردند و بعضی دیگر سکوت مقابل نطق آورده¬اند.
در این جا مقصود از سکوت،
سکوت مطلق نیست؛ زیرا که سکوت مطلق از لوازم
عقل نیست و افضل از
کلام نیست، بلکه منظور از سکوت یعنی سکوت از حرفها و سخنان غیر مناسب و بی‌فائده
که کلام در موقع خود، افضل از سکوت است؛ زیرا که به واسطه کلام، نشر معارف و حقایق دینیّه ونشرآداب شریعت می شود و خدای تعالی متّصف به تکلّم است و از اوصاف جمیله او «متکلّم» است. از این جهت، در مقابل صمت، تکلّم قرار ندارد، بلکه هَذَر- به فتحتین- را، که عبارت از هذیان است و تکلّم به چیزهای بی‌معنی است، قرار دارد.
پس، آنچه از
جنود عقل است و در
شرع و
عقل مورد تحسین است، سکوت از
هذیان و
هذر است و البته این سکوت و حفظِ زبان از
لغو و باطل، از فضایل و کمالات انسانی است؛ بلکه اختیار زبان را داشتن و این مار سرکش را در تحت اختیار درآوردن از بزرگترین هنرمندی‌ها است که کمتر کسی می‌تواند به آن موفق شود و اگر کسی دارای چنین قدرتی شد، از آفات و خطرات بسیاری محفوظ ماند.
در فضیلت سکوت مطالب بسیاری در
کلام معصومین (ع) و بزرگان ذکر شده است که ما به اختصار به آنها می پردازیم.
اول
عبادت سکوت است.
اول
علم سکوت است.
خاموشی و سکوت دری است از درهای
حکمت .
عبادت ده قسم است؛ نه قسمت آن در سکوت و خاموشی است.
سکوت میراث حکمت است.
آبادترین مکانها دلهای مردان شایسته‌ی ساکت باشد.
بهترین عبادت سکوت است
سکوت
طلا و سخن
نقره است.
از نشانه‌های کمال
اسلام شخص، ترک سخن بیهوده است.
چون
خرد به مرتبه کمال رسد گفتار کاهش می‌یابد.
اگر گفته شود علت این همه فضیلت برای سکوت چیست، باید گفت علت آن آفتهای زیاد زبان است که عبارتند از:
اشتباه ،
دروغ ،
سخن چینی ،
غیبت ، و... که بر زبان سنگین نیست ودر
دل شیرین است و چون افسار زدن بر زبان دشوار است از این رو در فضیلت سکوت بسیار سفارش شده است.
زیرا سخن بر چهار قسم است:
یک نوع سخن، ضرر خالص است، نوع دیگر، بهره خالص است، نوعی هم ضرر دارد وهم بهره و نوع آخر که نه ضرر دارد ونه بهره.
اما آن نوعی که فقط ضرر دارد، باید در آن سکوت کرد و نیز از سخنی که ضرر و بهره دارد و ضررش با بهره برابر نیست باید پرهیز کرد، اما سخنی که نه فایده دارد ونه ضرر، زاید است و سرگرم شدن به آن، هدر دادن وقت است و عین ضرر است. بنابراین فقط نوع چهارم که سودمند است باقی می ماند که در این سخن نیز خطر است؛ زیرا گاهی با سخنی که آلوده به گناه است چون
ریا ،
سازشکاری ، غیبت،
خود ستایی وسخن زاید به گونه ای آمیخته می شود که درک آن مشکل است
و اگر بتوان از این آفات دوری جست باید گفت آنجا که باید سخن درست گفت، در خاموشی خیری نیست، چنانکه در سخن ناآگاهانه نیز خیری نخواهد بود
وسخن گفتن در راه حقّ بهتر است از سکوت بر باطل.
در روایتی از
امام سجاد (ع) که از ایشان در باره سکوت و سخن گفتن سؤال شد که کدام یک از آنها بهتر می‌باشند آمده است: هر یک از آنها آفاتی دارند و هر گاه از آفت مصون باشند، سخن گفتن بهتر از سکوت می‌باشد. پرسیدند: یابن رسول اللَّه! این مطلب را بیشتر توضیح دهید تا موضوع روشن شود. فرمود: برای اینکه خداوند
انبیاء و
مرسلین و
اوصیاء را برای سکوت مبعوث نکرد؛ خداوند آنها را فرستاد تا سخن بگویند بهشت را با سکوت نمی‌توان بدست‌آورد و با سکوت به
ولایت خداوند نتوان رسید و با سکوت هم نمی‌توان از
جهنم دور شد تمام اینها را با سخن باید بدست آورد و نمی‌توان
ماه را با
آفتاب مقایسه کرد.
حال که بیان کردیم که سخن حق و نیکو از سکوت برتر است باید دانست که سخن نیکو، سخنی است که:
برخاسته از
فکر و
اندیشه باشد.
همراه با
ادب اسلامی باشد.
راست و همراه با عمل باشد.
این سخن زیبا آثار و
برکات زیادی دارد و کسی که زبان خود را به زیباگویی عادت دهد، از این برکات بهره مند خواهد شد.
گفتار نیک
ثروت را زیاد، روزی را افزون می‌کند،
اجل را به تأخیر می‌اندازد، محبت خاندان را جلب،
انسان را داخل
بهشت می‌کند.
دوستان را بسیار می کند، دشمنان را اندک می نماید و موجب در امان ماندن از سرزنش می شود.
از جمله مواردی که زمینه ساز سکوت است این می باشد که آدمی آنچه را که نمی‌داند نگوید، بلکه همه آنچه را که می داند نیز به زبان نراند
که این خود برآمده از عقل کامل
شخص می باشد و در این میان ترس از خداوند و
شناخت خدا
نقش مؤثری دارد.
سکوت، راهنمای تمام خوبیهاست.
به وسیله‌ی سکوت، کسب
محبت و
دوستی می‌شود.
سکوت باعث
سلامتی و آسایش
فرشتگان نویسنده می‌شود.
نگهداری
زبان ،
ایمان را محکم،
دل را آرام می کند.
هر کس خاموش باشد نجات پیدا می‌کند.
هر کس سلامتی
دنیا و
آخرت را طالب است، زبانش را مقید سازد
مؤمن سکوت می‌کند تا سالم بماند
چیره نشدن
شیطان ، دارای
عزت شدن،
پوشاننده بدیها،
سکوت، عملی است که بر زبان آسان و در میزان سنگین باشد
و از نشانه‌های مؤمن، خاموشی است
سکوت گنجی است که برای بردبار زینت، برای نادان پرده و پوشش است.
کثرت سکوت، هیبت آدمی را زیاد می‌کند
با هیچ چیز همانند سکوت نمی‌توان خدا را
عبادت کرد.
سکوت، مردم را به کارها و اعمال نیک رهبری می‌کند.
سکوت از علایم دانایی است.
نشانه
شیعیان است.
با سکوت بسیار، وقار انسان بیشتر شود.
از علایم نیکویی
اسلام ، سکوت است.
خراب‌ترین مکانها دلهای آنانست که سخنهای بی‌فایده گویند.
هر کس در سخن گفتن
شتاب کرد زبانش او را بسوی بدیها کشاند.
هر کس که کلامش زیاد باشد لغزشش فراوان است.
هر که مالک
زبان خود نباشد،
پشیمان می‌گردد.
سایت پژوهه.
