سوره آل‌عمران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره آل‌عمران، تعالیم، فضایل، آموزه‌ها.
پرسش: مهم‌ترین تعالیم و آموزه‌های سوره آل‌عمران چه چیزهایی است؟
پاسخ: مهم‌ترین تعالیم و موضوعات مطرح‌شده در سوره آل‌عمران، عبارت است از:
۱. توحید،
صفات خداوند و مسئله معاد.
۲. جهاد در راه
خدا و دستورات مهم و نکات ظریف در این زمینه؛ درس‌های آموزنده که در دو
غزوه مهم اسلامی (
بدر و احد) بود؛ شرح امدادهای الهی نسبت به مؤمنان و حیات جاویدان شهیدان راه خدا.
۳.
وحدت و هم‌بستگی در جامعه اسلامی، و صفاتی که می‌بایست با وحدت و یگانگی همراه باشد. هم‌چنین از خانه کعبه، فریضه حج و امر به معروف و نهی از منکر و تولی و تبری، مسئله امانت، و انفاق در راه خدا و ترک دروغ و مقاومت و پای‌مردی در مقابل دشمن و
صبر و شکیبایی در مقابل مشکلات و آزمایش‌های مختلف الهی.
۴. بخشی از
تاریخ انبیا از جمله: آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی ـ علیه‌السلام ـ و داستان حضرت مریم ـ علیهاالسلام ـ و مقامات این بانوی بزرگ و توطئه‌های پیروان متمرد حضرت موسی ـ علیه‌السلام ـ و مسیح ـ علیه‌السلام ـ در برابر اسلام، از دیگر مباحث مطرح شده در این سوره است.
این
سوره از سوره‌های مدنی است؛ یعنی تمام آیاتش در
مدینه نازل شده است؛
دارای ۲۰۰ آیه بوده و دومین سوره طولانی
قرآن کریم است.
علت نام‌گذاری آن به «آل‌عمران» آمدن این نام (آل‌عمران) در
آیه ۳۳ این سوره است. برخی نیز می‌گویند: نام‌گذاری به «آل‌عمران» ظاهراً به علت آمدن ماجرای
نذر همسر عمران، ولادت
مریم و ولادت عیسی ـ علیه‌السلام ـ در این سوره است و از باب تسمیه کل به اسم جزء می‌باشد.
فضایل و
برکاتی برای خواندن این سوره در
روایات وارد شده است؛ مانند:
ابی بن کعب از پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل می‌کند: هرکس سوره آل‌عمران را بخواند، در مقابل هر آیه آن، امانی در سر پل
جهنم به او داده می‌شود.
هم‌چنین بریده نقل می‌کند که پیامبر فرمود:
سوره بقره و سوره آل‌عمران را یاد بگیرید که این دو سوره همچون دو غنچه هستند و آنها در
روز قیامت بر سر خواننده خود سایه می‌اندازند.
ابن عباس می‌گوید: «پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «هرکس سوره آل‌عمران را در روز جمعه بخواند تا وقتی که خورشید غروب کند،
خدا و
فرشتگان بر او
درود می‌فرستند».
این سوره پس از حروف مقطعه با نام خدا آغاز می‌شود و درباره
قرآن و
آیات محکم و متشابه آن سخن می‌گوید.
این سوره در آغاز از خدایی
[۵] می‌گوید که کتاب را به حق فرو فرستاد، تا مردمان را به آن راه‌نمایی کند، و چون بر خدا هیچ‌چیز پوشیده نیست، او شایسته‌ترین کس برای هدایت کردن مردم به
حق است. و کتابی که نماینده
دین حق است، شکی در آن نیست، و بعضی ازآن‌روی در آن اختلاف می‌کنند که خواستار
فتنه و فتنه‌انگیزی‌اند، و به سبب دوری از مسئولیت به
تحریف کتاب می‌پردازند. آنان به روز جزا
ایمان ندارند و بر این خیال باطل خوش‌اند که توانگری ایشان از
عذاب جلوگیری خواهد کرد.
آن‌گاه بحث‌هایی راجع به کافران دارد و از خواستنی‌های این
جهان و آن جهان سخن به میان می‌آورد و ضمن بیان بعضی ویژگی‌های بندگان خوب خدا، اظهار می‌دارد که دین برحق نزد خدا،
اسلام است.
پس از آن، بار دیگر از کافران ـ به‌ویژه اهل کتاب و
غرور دینی یهود ـ صحبت می‌کند و در ادامه، سلطنت و عزت و ذلت را مطرح می‌سازد و متذکر می‌شود که این امور در دست خداست؛ و با اشاره به
تجسم اعمال در روز قیامت، مردم را به
اطاعت از پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرا می‌خواند.
در بخش دیگر این سوره، داستان حضرت زکریا علیه‌السلام،
حضرت مریم علیهاالسلام و کراماتی که مریم داشت آمده و به همین مناسبت از معجزات عیسی ـ علیه‌السلام ـ سخن می‌گوید و در برابر نصارای نجران پیشنهاد مباهله می‌دهد و بالاخره از اهل کتاب می‌خواهد که در مشترکات
ادیان جبهه واحدی در برابر
مشرکان تشکیل دهند. در ادامه بار دیگر بعضی از کارشکنی‌ها و شیطنت‌های
اهل کتاب بخصوص یهود را برمی‌شمارد و از گرفتن پیمان از پیامبران گذشته در معرفی پیامبر اسلام، صحبت می‌نماید و می‌فرماید هیچ دینی جز اسلام پذیرفته نیست. آن‌گاه از گروهی که
مرتد شدند و بعضی از آنها دوباره به آغوش اسلام بازگشتند سخن می‌گوید؛ و ضمن صحبت مجدد از اهل کتاب، در مورد
حضرت ابراهیم علیه‌السلام و کعبه و این‌که
حج خانه خدا برای کسانی که توانایی مسافرت آن‌جا را دارند،
واجب است. و در ادامه یک‌بار دیگر راجع به اهل کتاب نکاتی را می‌آورد.
در قسمت دیگر این سوره از یگانگی در داخل اجتماع ایمانی، و صفاتی که می‌بایستی با
وحدت و یگانگی همراه باشد بحث می‌کند. در این بخش
مؤمنان را مخاطب قرار داده و از آنها می‌خواهد که همگی به ریسمان خدا چنگ زنند،
امر به معروف و
نهی از منکر کنند و از هرگونه
اختلاف و
تفرقه بپرهیزند و اختلاف‌افکنان را به عذاب بزرگ
تهدید می‌کند.
سپس از ذلت و خواری یهود که همواره با آنها خواهد بود، سخن به میان می‌آورد. خوبان و بدان اهل کتاب را از هم جدا می‌کند؛ بعضی از شگردهای آنان را
آشکار می‌سازد و از
جنگ بدر و احد و کمک‌های غیبی در آن جنگ سخن می‌گوید.
در فصل دیگر از آیات این سوره،
مؤمنان را از رباخواری برحذر می‌دارد و آنان را به اطاعت خدا و پیشی گرفتن در امور
خیر فرا می‌خواند؛ بعضی از اوصاف اخلاقی را
تذکر می‌دهد و بار دیگر از
جنگ میان مسلمانان و کفار و رنج‌هایی که بر مسلمانان وارد شد، صحبت می‌کند و یادآور می‌شود که پیروزی و شکست همواره دست به دست می‌گردد و این برای
امتحان و ریختن ناخالصی‌های مؤمنان است. آن‌گاه از پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ یاد می‌کند و مسلمانان را از این‌که بعد از
مرگ آن حضرت سیر قهقرایی کنند برحذر می‌دارد. نیز از سستی‌های بعضی از مسلمانان در جنگ سخن می‌گوید و کشته شدن در راه خدا را می‌ستاید. از مهربانی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با مردم سخن به میان می‌آورد و با
نعمت وجود پیامبر اسلام بر مؤمنان
منت می‌گذارد و پس از
ذکری از منافقان، درباره زنده بودن شهیدان مطالبی عنوان می‌کند و مؤمنان را می‌ستاید و بار دیگر از کافران و مهلتی که به آنها داده می‌شود، می‌گوید. و بعضی از سخنان نادرست
یهود را مطرح می‌کند.
در ادامه آیات، مسئله مرگ را مطرح می‌سازد و می‌فرماید همه خواهند مرد. بار دیگر از امتحان‌های الهی و رنج‌هایی که بر مؤمنان می‌رسد، سخن به میان می‌آورد و آنها را به
صبر دعوت می‌کند.
سپس پیمانی را که از اهل کتاب گرفته شده که باید حقایق را به مردم بگویند و نشانه‌های پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را کتمان نکنند، تذکر می‌دهد و از صاحبان خرد یاد می‌کند که همواره به
یاد خدا هستند و با خدای خود مناجات می‌کنند. مضمون مناجات آنها را می‌آورد. آن‌گاه از این‌که خدا آنها را می‌پذیرد و
عمل آنها را ضایع نمی‌کند و آنها را به
بهشت وارد می‌سازد، خبر می‌دهد؛ و مؤمنان را از زرق و برق دنیایی کفار تذکر می‌دهد و به آنان گوشزد می‌کند که فریب آن را نخورند؛ زیرا آنان عاقبت بدی خواهند داشت ولی اهل تقوا عاقبت خوبی را انتظار می‌کشند. سپس بار دیگر درباره
اهل کتاب سخن می‌گوید و در پایان سوره، مؤمنان را به صبر و شکیبایی و
جهاد در راه خدا و ایجاد رابطه با یک‌دیگر و
تقوا دعوت می‌کند.
پایگاه اسلام کوئست.
