تهدید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تهدید، آسمان، دود،
معاد، قیامت.
پرسش: در
تفسیر آیه ۱۰ سوره دخان "
یَوْمَ تَأْتِی السَّماءُ بِدُخانٍ مُبین " آمده است:
قریش هنگامی که با قحطی و گرسنگی مواجه شدند؛ شخصی از آنها به
آسمان نگاه کرد، از شدت گرسنگی و تشنگی به نظرش آمد، مثل اینکه در آسمان دود مشاهده می‌شود. به نظر من این تفسیر هیچ وجهی ندارد! لطفاً توضیح دهید.
پاسخ: آیات قرآن کریم این قدرت و توانایی را دارند که
تفاسیر متعددی از آن ارائه شده و به شرط عدم تناقض و تضاد، همه آنان قابل قبول باشد.
تفاسیر ارائه شده در ارتباط با این آیه نیز تا حدی بدین‌گونه است؛ ولی به‌هر‌حال آنچه روشن‌ترین و واضح‌ترین تفسیر می‌باشد، برداشتی است که این تهدید را از علایم آغازین جریانی می‌داند که در نهایت به قیامت و
معاد منجر شده و هنوز تاکنون اتفاق نیفتاده است. در این راستا این موضوع می‌تواند از نشانه‌های ظهور
حضرت مهدی (عج) نیز تلقی شود که به نحوی متصل به روز
قیامت خواهد شد.
ظاهر آیه ۱۰ سوره دخان که در سوره دخان قرار گرفته، نشانگر آن است که مشرکان را تهدید به اتفاق و حادثه‌ای دهشتناک می‌کند که هنوز اتفاق نیافتاده است. با این وجود، مفسران
قرآن کریم ، نظریات مختلفی را در این زمینه ابراز نموده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
همان برداشت فوق که این تهدید، هنوز صورت عملی به خود نگرفته و باید در سلسله نشانه‌های آغاز معاد و
قیامت منتظر آن باشیم.
این عقیده که با ظاهر آیات، انطباق بیشتری دارد به برخی از
مفسران چون امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ابن عباس، زید بن علی، ابوهریره، حسن بصری و... نسبت داده شده است.
تفسیر دیگری که در پرسش بدان اشاره شد. این
تفسیر ناظر به آن است که این
عذاب وعده داده شده، همان قحطی بود که قریش به نفرین
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌واله ـ دچار آن شده و بر اثر گرسنگی بیش از حد و خطای دید ناشی از آن، گویا در آسمان دودی را ملاحظه می‌کردند که در واقع چنین دودی وجود نداشت.
این نظریه مورد پذیرش برخی مفسران اهل سنت واقع شده و احادیثی از صحاح بخاری، مسلم و ترمذی به‌عنوان شاهدی بر آن بیان شده است.
ما نیز معتقدیم که این تفسیر نمی‌تواند چندان مورد قبول باشد؛ زیرا
قرآن کریم تهدید به ظهور و بروز دودی واقعی در آسمان کرده و نه موضوعی فرضی و مجازی که تنها ناشی از خطای دید
انسان ها باشد.
چنین تفسیری در روایات اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ نیز وجود نداشته و اگر در برخی کتب شیعی بدان اشاره شده، به نقل از
تفاسیر اهل سنت است. البته
انکار چنین
تفسیر ی به‌صورت قاطع و صددرصد نیز کاری منطقی نبوده؛ بلکه باید تنها آن را احتمالی ضعیف دانست.
نظریه سومی نیز وجود دارد که این دود وعده داده شده در آیه را به گرد و غباری تفسیر می‌کند که در جریان
فتح مکه و بر اثر رفت و آمد اسب‌های سپاه بزرگ مسلمانان، بر فضای آن شهر سایه افکنده بود.
این تفسیر نیز انطباق چندانی با آیه نداشته و مستند معتبری نیز برای آن بیان نشده است، علاوه بر آن‌که در روز فتح مکه،
مشرکان تسلیم شده و آسیب چندانی بدیشان وارد نشد تا عذابی از نوع دردناک برای آنها به شمار آید.
در برخی از تفاسیر شیعی، این
تهدید الاهی، مرتبط با حادثه ای آسمانی دانسته شده که در زمان
رجعت به وقوع خواهد پیوست.
در این تفسیر نیز دقیقاً مشخص نشده که چنین نظریه‌ای، برداشت شخصی نگارنده آن است و یا اینکه مستند به روایتی است و حتی اگر متن موجود در آن را روایت بپنداریم، این
روایت ، حدیثی
مرسل ب وده و حکمی قطعی را بر اساس آن نمی‌توان صادر کرد.
البته صاحب این کتاب، استدلالی را مطرح کرده است که جای تأمل و
اندیشه دارد، مبنی بر اینکه چنین عذابی نمی‌تواند در
روز قیامت و یا زمانی کاملاً متصل به آن اتفاق افتد؛ زیرا در ادامه آیات آمده است:"
إِنَّا کاشِفُوا الْعَذابِ قَلیلاً إِنَّکُمْ عائِدُون "؛
یعنی ما اندکی از عذاب را بر‌می‌داریم؛ ولی شما به کردار ناپسند خویش باز خواهید گشت. از طرفی می‌دانیم که در روز قیامت، کاهش عذاب و بازگشتی در کار نیست. بر این اساس این تهدید باید مرتبط با زمانی باشد که هنوز اختیار
بشر به‌صورت کامل از او سلب نشده و این زمان، زمانی نیست جز زمان بازگشت حکومت به
اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌واله.
با این نگاه، نمی‌توان این تفسیر را با
تفسیر اول در تضاد پنداشت؛ زیرا موضوع
حکومت اهل بیت در آخر الزمان اتفاق می‌افتد و به‌نحوی متصل با روز قیامت است.
در پایان این نکته نباید از یاد برود که آیات
قرآن کریم این
قدرت و توانایی را دارند که
تفاسیر متعددی از آن ارائه شده و به شرط عدم تناقض و تضاد، همه آنان قابل قبول باشد.
تفاسیر ارائه شده نیز تا حدی بدین‌گونه است؛ ولی به‌هر‌حال آنچه روشن‌ترین و واضح‌ترین تفسیر می‌باشد، تفسیری است که این تهدید را از علایم آغازین جریانی می‌داند که در نهایت به قیامت و
معاد منجر می‌شود. در همین راستا، بعید نیست که این جریان از نشانه‌های ظهور که در آخر الزمان اتفاق می‌افتد نیز ارزیابی شود.
پایگاه اسلام کوئست.
