بهترین اعمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بهترین اعمال، مشکل‌ترین اعمال، کارهای نیکو.
پرسش: گفته شده بهترین اعمال نزد
خداوند، مشکل‌ترین آن‌هاست؛ پس دزدی که خیلی مشکل است، احب الاعمال نزد خداست؟
پاسخ: این
روایت را که از پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نقل شده است، باید در کنار صدها
آیه و روایت دیگر پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) قرار داد و با توجه به هدف و غرض پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) معنا کرد؛ از این رو شایسته است این‌گونه بگوییم که:
بهترین اعمال صالح نزد خدا، مشکل‌ترین آن‌هاست.
قبل از ورود به بحث باید بگوییم که این جمله (بهترین
اعمال، مشکل‌ترین آن‌هاست) روایتی است که از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده است. قال رسول الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم): افضل الاعمال احمزها.
قبل از پاسخ به پرسش باید به طور خلاصه به توضیح روایت پرداخت:
علامه مجلسی می‌گوید: مراد از
حدیث این است که افضل هر نوع
عمل، مشکل‌ترین آن نوع است؛ مثلاً
وضو در سرما و
حج پیاده و
روزه در تابستان.
و...
در روایاتی که از
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) به ما رسیده است، صریحاً یا تلویحاً این مسئله را مطرح کرده‌اند که هر چه عملِ صالح مشکل‌تر باشد،
ثواب آن بیش‌تر است. حال مشکل بودن آن، چه از لحاظ جسمی باشد یا از لحاظ روحی.
به عنوان مثال به چند نمونه از
اعمال بیان‌شده در
روایات در این زمینه اشاره می‌شود:
خواندن همه نمازهای مستحبی نیکو است و ثواب دارد؛ اما وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم تاکید زیادی بر خواندن
نماز شب دارند و ثواب زیاد و
برکات فراوانی برای آن نقل کرده‌اند که برای
نمازهای مستحبی دیگر ذکر نشده است؛ مثلاً
غم را از بین می‌برد و
اخلاق را نیکو و
روزی را زیاد می‌کند و
قرض را ادا نموده و
چشم را جلا می‌دهد و ... که غالب این برکات برای نمازهای مستحبی دیگر ذکر نشده است.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: هر کس که یک
روز در گرما
روزه بگیرد و بسیار تشنه شود، خدای عزوجل هزار
فرشته را وکیل می‌کند که دست به صورت او بکشند ... و زمانی که
افطار کند، خداوند می‌فرماید: چه‌قدر خوش‌بو هستی. فرشتگانم! گواه باشید که قطعاً او را آمرزیدم.
در حالی که این ثواب به روزه‌ای که در زمستان گرفته شود، تعلق نمی‌گیرد و این به خاطر مشکل‌تر بودن روزه تابستان است.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: کسی که پیاده به
مسجد رود، پایش را روی هیچ خشک و تری نمی‌گذارد، مگر این‌که آن
زمین تا زمین هفتم برای او،
خداوند را
تسبیح می‌کنند.
با توجه به این روایات معلوم می‌شود که اعمال صالحی که انجام آن مشکل‌تر است، اثر بیش‌تری بر
انسان می‌گذارد و توجه انسان را بیش‌تر به خدا و
معنویات متمرکز می‌کند. بنابراین فضیلت بیش‌تری برای آن‌ها ذکر شده است.
برای پاسخ به سؤال مطرح شده باید دید منظور رسول اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) از کلمه
اعمال در این روایت چیست؟ آیا منظور هر عملی است حتی اگر مانند
دزدی یا
آدم‌کشی یا هر
عمل دیگر ناپسند باشد یا منظور پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) از اعمال،
اعمال عبادی و کارهای شایسته است؟
اولاً با کمی
تفکر و دقت درمی‌ابیم که منظور پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) از اعمال، کارهای نیکو و شایسته است؛ به این دلیل که وقتی به برنامه
زندگی پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و دستورات آن حضرت که برای ما آورده است، مراجعه کنیم، خواهیم دید که از بسیاری کارها شدیداً نهی کرده و آن‌ها را
گناه و سرپیچی از دستور خداوند می‌داند؛
به عنوان مثال
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و
اهل بیت (علیهم‌السلام) فرموده‌اند: دزدی نکنید و یک‌دیگر را به ناحق نکشید و
مال حرام نخورید، به یک‌دیگر
ناسزا نگویید،
غیبت نکنید،
دروغ نگویید، بیهوده
جنگ و
نزاع به راه نیندازید، کارهای لغو و بیهوده انجام ندهید و...
و صدها عمل دیگر که پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) از آن نهی کرده‌اند.
در مقابل این‌ها، پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) به دستور خدا، به اعمالی زیادی امر کرده‌اند که یا
واجب است یا
مستحب است و ثواب در پی دارد؛ مثلا
نماز بخوانید،
روزه بگیرید،
خمس و
زکات بپردازید،
امر به معروف و
نهی از منکر کنید، به
حج بروید و اعمال مستحبی انجام دهید؛ مثلاً
نماز شب بخوانید،
روزه مستحبی بگیرید، همیشه با
وضو باشید،
نمازهای نافله را انجام دهید و
دعا بخوانید و... .
این‌ها گوشه‌ای از برنامه زندگی و دستورات پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) است که برای ما آورده شده است. حال همین پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) با این همه امر و نهی این جمله را فرمودند که: بهترین و با فضیلت‌ترین
اعمال، سخت‌ترین و مشکل‌ترین آن‌هاست.
هیچ تردیدی وجود ندارد که پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) این
حدیث را با توجه به دیگر سخنان خود گفته است و منظور وی از بهترین اعمال،
اعمال عبادی و کارهای مثبت است، نه انجام گناه و کارهای منفی. چون برنامه پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) برای انسان‌ها
تشویق و امر به اعمال صالحه است و نهی از
گناه و اعمال بد. لذا پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در این
حدیث ما را تشویق
اعمال صالح و
عبادات سخت و مشکل می‌کند، نه به اعمال گناه.
ثانیاً اگر پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) در این
حدیث ما را به هر عملی حتی اگر گناه باشد (مثل
دزدی) تشویق و ترغیب کند، در گفتار وی خلف و
تناقض پیش می‌آید و به مقام
عصمت ایشان که امری مسلم و ضروری است، خدشه وارد می‌شود و تمام زحمت‌های چندین‌ساله خود را به باد می‌دهد.
ثالثاً این با
عقل نیز سازگار نیست؛ زیرا کارهای ناشایست اصلاً به عنوان عمل خوب به شمار نمی‌روند تا اگر احیاناً سخت‌ترین بودند، بهترین
عمل باشند.
در نتیجه این
روایت را که از پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نقل شده است، باید در کنار صدها
آیه و روایت دیگر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) قرار داد و با توجه به
هدف و غرض پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) معنا کرد؛ از این رو شایسته است این‌گونه بگوییم که: بهترین اعمال صالح نزد خدا، مشکل‌ترین آن‌هاست.
۱. ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها در قرآن ـ ابوطالب تجلیل، دفتر تبلیغات اسلامی قم.
۲. ثواب الاعمال، صدوق.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهترین اعمال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۳/۲۱.
