بازدارندگی نماز از گناهان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، دوری از گناه، فحشا، منکر.
پرسش: چگونه نماز انسان را از گناه باز می‌دارد؟
پاسخ: هر نمازی به همان اندازه که از شرایط
کمال و روح عبادت برخوردار است، انسان را از
گناه باز می‌دارد.
نماز آب زندگانی است که بیماران مبتلا به گناه و نیز محتضران مشرفِ به مرگِ
روح را درمان یا احیا می‌کند و
پرهیزکاران در پرتو نماز، قربی ویژه می‌یابند و به هر میزان که نماز با
اخلاص بیشتری همراه باشد، تقوای آنان کامل‌تر است.
نماز انسان را به
توبه و اصلاح گذشته دعوت می‌کند و وسیله شست‌وشوی از
گناهان و
مغفرت و آمرزش الهی است و سدّی در برابر گناهان آینده است.
نماز با توجه به شرایط صحت، دعوت به پاک‌سازی
زندگی می‌کند و افزون بر شرایط صحت، شرایط قبول (کمال) را نیز دارد که رعایت آن‌ها نیز، یک عامل مؤثر دیگر برای ترک بسیاری از گناهان است.
عبادت به معنای اظهار ذلت، عالی‌ترین نوع تذلل و کرنش در برابر خداست.
در اهمیت آن، همین بس که
آفرینش هستی و
بعثت پیامبران برای عبادت است.
آنچه انسان را به پرستش و
بندگی خدا وادار می‌کند، اموری است، از جمله:
۱. عظمت خدا؛
۲. احساس
فقر و وابستگی انسان در برابر خدا؛
۳. توجه به نعمت‌های الهی؛
۴. کشش فطری انسان.
بارزترین نوع عبادت و مصداق
بندگی، «نماز» است. اینک به گوشه‌ای از نظرهای مکتب
وحی پیروان نماز، توجه فرمایید:
نماز سیمای مکتب و پایه و
ستون دین است.
نماز، کلید بهشت، وسیله نزدیک شدن انسان به خدا و کوبنده
شیطان است. نماز، رابطه مطلق مخلوق با
خالق و وسیله
تشکر از خداوند بر نعمت‌های اوست. علاوه بر آنچه گفته شد، رفتار اولیای خدا نیز اهمیت و جایگاه نماز را بیان می‌کند:
حضرت عیسی (علیه‌السلام) در گهواره هم می‌گوید:
خداوند مرا تا زنده هستم، به
نماز و
زکات سفارش کرده است.
امام حسین (علیه‌السلام) حتی ظهر عاشورا در میدان مبارزه در برابر تیرهای دشمن هم
نماز ظهر را رها نکرد.
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) همسر و
کودک خویش را در بیابان‌های داغ
مکه ـ جایی که هیچ آب و گیاهی نداشت ـ مسکن داد و گفت: «خدایا! تا نماز به پا دارند».
پیشوایان
معصوم ما، هنگام نماز، رنگ چهره‌شان دگرگون می‌شد و می‌فرمودند: وقت ادای امانت الهی و حضور در پیشگاه و درگاه الهی است.
حال با توجه به مقدمه بالا باید گفت:
طبیعت نماز از آن‌جا که
انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی (اعتقاد به مبدأ و
معاد) می‌اندازد، دارای اثر بازدارندگی از
فحشا و منکر است.
انسانی که به نماز می‌ایستد،
تکبیر می‌گوید، خدا را از همه چیز برتر و بالاتر می‌شمرد، به یاد نعمت‌های او می‌افتد،
حمد و سپاس او می‌گوید، او را به رحمانیت و رحیمیت می‌ستاید، به یاد روز جزای او می‌افتد، اعتراف به
بندگی او می‌کند، از او یاری می‌جوید،
صراط مستقیم از او می‌طلبد و از راه کسانی که
غضب بر آن‌ها شده و گمراهان، به خدا پناه می‌برد. (مضمون
سوره حمد)
بدون
شک در
قلب و روح چنین انسانی، جنبشی به سوی حق‌تعالی و حرکتی به سوی پاکی و جهشی به سوی
تقوا پیدا می‌شود. برای خدا
رکوع می‌کند و در پیشگاه او
پیشانی بر خاک می‌نهد، غرق در عظمت او می‌شود و خودخواهی و خودبرتربینی‌ها را فراموش می‌کند.
شهادت به یگانگی او می‌دهد، گواهی به رسالت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌دهد. بر پیامبرش درود می‌فرستد و دست به درگاه خدا برمی‌دارد که در زمره بندگان صالح او قرار گیرد. (
تشهد و
سلام).
همه این امور موجی از معنویت در وجود او ایجاد می‌کند، موجی که سد نیرومندی در برابر
گناه محسوب می‌شود. این
عمل چند بار در شبانه‌روز تکرار می‌گردد، هنگامی که صبح از
خواب برمی‌خیزد، در یاد او غرق می‌شود.
در وسط
روز هنگامی که غرق زندگی مادی شده و نیز در پایان روز و آغاز شب پیش از آن‌که به بستر استراحت رود با او رازونیاز می‌کند از این گذشته هنگامی که آماده مقدمات نماز می‌شود، خود را شست‌وشو می‌دهد، پاک می‌کند،
حرام و
غصب را از خود دور می‌سازد و به بارگاه دوست می‌رود. همه این امور اثر بازدارنده در برابر خط فحشا و منکرات دارد.
هر نمازی به همان اندازه که از شرایط
کمال و روح عبادت برخوردار است، انسان را از گناه باز می‌دارد. به عبارت دیگر، نهی از فحشا و منکر، سلسله مراتب و درجات زیادی دارد و هر نمازی به نسبت رعایت شرایط، دارای بعضی از این درجات است. ممکن نیست کسی نماز بخواند و هیچ‌گونه اثری در او نبخشد. هر چند نمازش صوری باشد و او به گناه آلوده باشد.
البته این‌گونه نماز، تأثیرش بسیار کم است و این‌گونه افراد اگر همان نماز را نمی‌خواندند، از این هم آلوده‌تر بودند.
در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین می‌خوانیم: جوانی از انصار، نماز را با
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ادا می‌کرد؛ اما بااین‌حال آلوده گناهان زشتی بود، این ماجرا را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عرضه داشتند، فرمود: «
انّ صَلوتَه تَنْهَاهُ یَوْماً؛ سرانجام نمازش روزی او را از این
اعمال پاک می‌کند».
نماز آب زندگانی است که بیماران مبتلا به گناه و نیز محتضران مشرفِ به مرگِ روح را درمان یا
احیا می‌کند؛ چنان‌که گناه به مثابه مرض یا
مرگ است که مبتلایان به خود را بیمار می‌کند یا می‌میراند و
پرهیزکاران در پرتو نماز، قرب ویژه‌ای پیدا می‌کنند و به هر میزان که نماز با
اخلاص بیشتری همراه باشد، تقوای آنان کامل‌تر است.
از آن‌جا که خواه ناخواه نماز انسان را دعوت به
توبه و اصلاح گذشته می‌کند، وسیله شست‌وشوی از
گناهان و
مغفرت و آمرزش الهی است؛ ازاین‌رو در حدیثی می‌خوانیم:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از یاران خود سؤال کرد: «اگر بر در خانه یکی از شما، نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست‌وشو دهد، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او می‌ماند؟ عرض کردند: نه، فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان که انسان نماز می‌خواند گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است از میان می‌رود».
و به این ترتیب جراحاتی که بر
روح و جان انسان از گناه می‌نشیند، با مرهم نماز التیام می‌یابد.
همچنین نماز، سدّی در برابر گناهان آینده است؛ چراکه روح ایمان را در انسان تقویت می‌کند و نهال
تقوا را در دل پرورش می‌دهد و می‌دانیم
ایمان و تقوی نیرومندترین سدّ در برابر گناه است.
نماز قطع نظر از محتوای خودش، با توجه به شرایط صحت، دعوت به پاک‌سازی
زندگی می‌کند؛ چراکه می‌دانیم مکان و لباس نمازگزار، فرشی که بر آن نماز می‌خواند، آبی که با آن
وضو می‌گیرد و
غسل می‌کند، محلی که در آن غسل و وضو انجام می‌شود، باید از هر گونه غصب و تجاوز به حقوق دیگران پاک باشد و کسی که آلوده به تجاوز و
ظلم،
ربا،
غصب،
کم‌فروشی،
رشوه‌خواری و کسب
اموال حرام باشد، چگونه می‌تواند مقدمات نماز را فراهم سازد؟ بنابراین تکرار نماز در پنج نوبت در شبانه‌روز خود دعوتی است بر رعایت حقوق دیگران.
نماز علاوه بر شرایط صحت، شرایط قبول (
کمال) را نیز دارد که رعایت آن‌ها نیز، یک عامل مؤثر دیگر برای ترک بسیاری از گناهان است.
در پایان به عنوان حُسن ختام این نوشتار، به قسمتی از حدیثی که از
امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) نقل شده،
تبرک می‌جوییم:
«مداومت
ذکر خداوند در
شب و روز که در پرتو نماز حاصل می‌گردد، سبب می‌شود که
انسان، مولی و مدبّر و
خالق خود را فراموش نکند و روح سرکشی و طغیانگری بر او غلبه ننماید و همین توجه به
خداوند و
قیام در برابر او، انسان را از
معاصی باز می‌دارد.
۱. رساله نوین، ج۱، ص۱۷۰ـ۱۱۵.
۲. از ژرفای نماز، ص۶۴ـ۷.
۳. حکمت عبادات، ص۱۲۶ـ۹.
۴. اسرار عبادات، ص۵۱ـ۳۹ و ۳۰۲ـ۲۹۷.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بازدارندگی نماز از گناهان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۹/۲۰.
