مهدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف.
پرسش: نظر شیعه درباره‌ی مهدی منتظر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ چیست؟
پاسخ: از‌آن‌رو که پرسش فوق بسیار کلی و مجمل است؛ بر آن شدیم تا اشاره‌ای کوتاه به زندگانی، اخبار غیبی و علائم ظهور حضرت حجت ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ داشته باشیم. نام او "م ح م د" است و القاب بسیاری چون
قائم، منتظر، صاحب العصر و ... دارد. پدر بزرگوارش امام حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ و مادرش نرجس است. او در سال ۲۵۵ ه ق در سامرا به دنیا آمد. باید گفت که زندگی امام عصر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ از چهار دوره تشکیل شده است.
آیات مربوط به امام دوازدهم، در
قرآن کریم، کم نیست. مثل آیه‌ای که خداوند در آن وعده‌ی حکومت جهانی و پیروزی کامل اسلام بر تمام ادیان را می‌دهد. روایات نیز در این باره متعدد هستند؛ به نحوی که شهید صدر (ره) می‌گوید: مجموع
روایات مربوط به حضرت مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ در منابع شیعه و سنی، بیش از شش هزار روایت است. از جمله روایت پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ که می‌فرمایند: مهدی از فرزندان من است، برای او غیبتی است ... و پس از آن می‌آید و زمین را پر از
عدل و داد می‌کند. همان‌گونه که از
ظلم و جور پر شده است.
از آنجا که سؤال فوق بسیار کلی و مجمل است و مشخص نشده که کدام جنبه از شئونات زندگی امام عصر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ مورد سؤال و بحث است؛ بر آن شدیم تا نیم نگاهی گذرا بر زندگی امام دوازدهم، برخی از پیش‌گویی‌های
قرآن و روایات درباره‌ی او، و نهایتاً اشاره‌ای به
علایم ظهور حضرت داشته باشیم.
نام بزرگوار امام دوازدهم هم نامِ حضرتِ رسول گرامی اسلام؛ یعنی "
محمد"
است، ولی طبق فرمایشات امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ از
ذکر نام وی نهی شده است.
او القاب بسیاری چون مهدی، منتظر،
صاحب العصر و ... دارد.
وی در سال ۲۵۵ ه ق،
در شهر سامرا، به
دنیا آمد.
پدر بزرگوار او امام یازدهم، حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ است و مادر محترمش نرجس
نام دارد.
داستان تولد بقیة‌الله الأعظم منحصر به کتب و منابع شیعی نبوده؛ بلکه در مدارک معتبر اهل تسنن
و حتی فرق و مذاهب غیر اسلامی، به‌عنوان یک اصل مسلم، قلمداد شده است؛ هرچند که برخی تعصبات قومی ـ مذهبی موجب شده تا در تعیین مصداق منجی آخر، نزد متفکرین فِرق غیر اسلامی، اختلافاتی رخ دهد.
اما در تبیین مرحله‌ی اول بحث، باید بگوییم که زندگی امام دوازدهم ـ علیه‌السلام ـ به چهار دوره‌ی اساسی تقسیم می‌شود:
۱. دوره‌ی قبل از
غیبت صغرا؛
۲. دوره‌ی غیبت صغرا؛
۳. دوره‌ی
غیبت کبرا؛
۴. دوران فرج و ظهور.
دوره اول، از تولد امام ـ علیه‌السلام ـ در سال ۲۵۵ ه ق، تا سال ۲۶۰ ه ق، یعنی شهادت پدر بزرگوار آن حضرت می‌باشد که مجموعاً پنج سال و اندی است.
در این دوران که زمان رشد و تربیت وی در دامن امام یازدهم ـ علیه‌السلام ـ است، باید امام و حجت بعدی که مسلمانان منتظر او بودند و می‌دانستند که آخرین امام و منجی بشریت است، به مردم معرفی می‌شد. تا شهادت امام یازدهم، موجب
تفرقه و
اختلاف میان امت نشود.
ازاینرو شاید بتوان مهم‌ترین رویدادهای این دوره را معرفی امام دوازدهم به نزدیکان و بزرگان شیعیان و در مرحله‌ی بعد، تبیین
غیبت و فلسفه‌ی آن میان مسلمانان دانست.
دوره دوم از سال ۲۶۰ ه ق، پس از شهادت امام یازدهم و به
امامت رسیدن امام دوازدهم آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه ق، ادامه یافت. این دوره، زمان آماده‌سازی شیعیان، برای غیبت کبرا بود. ازاینرو امام ـ علیه‌السلام ـ با تعیین چهار نفر از با تقواترین شیعیان، به‌عنوان وکلای خود، با مردم گفت‌و‌و می‌کرد. ایشان عملاً وسیله‌ی ارتباط بین امام و مسلمانان بودند و میان مردم به‌عنوان نایبان خاص حضرت، شهرت پیدا کردند که نام آنها از این قرار است:
۱. ابوعمر عثمان بن سعید عمری؛
۲. ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمری؛
۳. ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی؛
۴. ابوالحسن علی بن محمد سمری (سیمری).
نهایتاً زمان این رسیده بود که رابطه‌ی ظاهری امام ـ علیه‌السلام ـ با مردم قطع شود و مردم نیز تحت تعالیم امام یازدهم و دوازدهم ـ علیه‌السلام ـ در دوره‌ی اول و دوم، آمادگی پذیرش غیبت کبرا را یافته بودند. ازاینرو
امام علیه‌السلام با نوشتن
نامه‌ای به علی بن محمد، آخرین نایب خود و پیش‌بینی فوت وی، نایب دیگری تعیین نفرمودند و بدین سبب، اتمام دوره‌ی دوم و آغاز غیبت کبرا را اعلام فرمودند.
دوره سوم که هم‌اکنون در آن هستیم، از سال ۳۲۹ ه ق، پس از درگذشت علی بن محمد، آغاز شده و تا ظهور حضرت ادامه دارد. این دوران، عصر
اجتهاد علما و ارتباط قلبی تمام معتقدان به حضرت با وی می‌باشد. در این دوران، مشکلات مردم، به دست امام ـ علیه‌السلام ـ حل می‌شود و او در تنگناهای علمی و لحظات سرنوشت ساز مسلمانان، به یاری آنها می‌شتابد و کم‌تر معتقدی به ایشان یافت می‌شود که تجربه‌ای از عنایات امام عصر ـ علیه‌السلام ـ را درباره‌ی خود، به خاطر نداشته باشد. کافی است تا در این باره نگاهی به فیلم‌ها، مصاحبه‌ها، خاطرات و ... از متوسلین به حضرت، در واحد ثبت کرامات
مسجد مقدس جمکران شهر مقدس
قم، داشته باشیم.
ازاینرو که مردم این دوره از ارتباط مستقیم، با امام خود محروم هستند، حضرتش با نصب نایبان عام؛
یعنی دانشمندان و فقهای
شیعه، مردم را در پیش آمدهای جدید، به ایشان ارجاع نموده و از سرگردانی و تحیر نجات داده تا مردم بامراجعه‌ی به آنها، درباره‌ی احکام و مسائل
روز، کسب تکلیف کنند.
دوره چهارم زندگانی
امام عصر علیه‌السلام پس از پایان دوره سوم و با ظهور حضرتش آغاز می‌شود. ظهوری که زمان دقیق آن بر همه پوشیده است. همان‌گونه که در بسیاری از روایات بدان اشاره شده، زمان ظهور حضرت، مصادف با نهایت
فساد و تباهی در
جهان است؛ به‌گونه‌ای که تنها راه نجات، یک انقلاب جهانی است و چشم امید مردم، فقط به ظهور حضرت می‌باشد.
در آن هنگام است که به فرموده‌ی
خداوند متعال، آسانی پس از سختی‌ها نمایان می‌شود و فرج امام عصر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ اتفاق می‌افتد. او می‌آید و زمین را از ظلم و ستم می‌رهاند و
دین حقیقی
اسلام را که همان مدینه‌ی فاضله است، برپا می‌دارد. در آن هنگام مستضعفان نَفَسی تازه می‌کنند و فاصله‌ها از بین می‌رود و تنها ملاک برتری انسان‌ها، نه طبقات اجتماعی، نه رنگ و نه اجداد، بلکه
تقواست و بس.
گفته شده است آن حضرت نیز، نهایتاً چون پدران پاک خویش به دست فتنه‌گران و سودجویان پس از حدود ۲۰ سال حکومت الاهی،
به شهادت می‌رسد و شهادت او ابتدای
رجعت است. بازگشت به عهد صالحان و وارستگان، بازگشت به زمان حسین و عاشورائیان و آن روز، روز خداست.
پس از تبیین ادوار زندگی پر
برکت امام عصر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ نوبت به تبیین مرحله‌ی دوم بحث، یعنی پیش‌گویی‌های قرآنی و روایی درباره‌ی
شخصیت و حکومت امام دوازدهم ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ می‌رسد.
از آنجا که عموماً در
آیات قرآنی، در اخبار غیبی از آینده، به ذکر خصوصیات و ویژگی‌ها، اشاره شده و از ذکر مستقیم نام شخص یا مکان، خودداری می‌شود، در آیات مربوط به امام دوازدهم ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ نیز خصوصیاتی ذکر شده که عملاً مصداقی جز وی پیدا نمی‌کند.
از جمله‌ی این آیات می‌توان به آیه‌ی ۵ و ۶ از سوره قصص اشاره کرد که خداوند می‌فرماید: "و ما اراده کرده‌ایم تا بر تضعیف شدگان روی زمین، نعمتی گران ارزانی داریم و آنان را پیشوایان و وارثان گردانیم."
در آیه‌ای دیگر از
قرآن مجید آمده است:"او کسی است که رسولش را با
هدایت و دینی
حق فرستاد. تا دینش را به‌طور کامل و قوی، بر تمام
ادیان، چیره و برتر گرداند."
آیات دیگری چون آیه ۵۵ از سوره‌ی نور
و آیه‌ی ۱۰۵ از سوره‌ی انبیاء،
در شأن امام دوازدهم ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ نازل شده‌اند و مشخص است که اگر مصداق آیات فوق را امام عصر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ ندانیم، این آیات صرفاً شعارهایی دور از واقعیت خواهند بود که با
اعجاز و
صداقت قرآن کریم، سازگاری ندارد. برای اطلاع از تأویل و
تفاسیر آیات فوق به کتب مفصل‌تر مراجعه کنید.
اما روایاتی که از ناحیه‌ی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ درباره‌ی ظهور مهدی موعود وارد شده بسیار زیاد است، و به فرموده‌ی شهید عالی‌قدر اسلام، محمدباقر صدر (ره)، اگر اخبار رسیده از طریق شیعه و سنی، شماره گردد، روی هم رفته به بیش از شش هزار
روایت درباره‌ی امام مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ بر می‌خوریم،
ولی به قصد تبرک به ذکر نمونه‌ای از آن بسنده می‌کنیم.
در حدیثی از حضرت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آمده است:
"مهدی از فرزندان من است. برای او غیبتی است... و پس از آن می‌آید و
زمین را پر از عدل و داد می‌کند همان‌گونه که از ظلم و جور پر شده است".
روایات بسیاری راجع به
امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در کتب
اهل سنت موجود است، کتبی که پیش از تولد امام عصر تألیف یافته‌اند. این روایات متواتر است و جای هیچ‌گونه شک و تردیدی در آنها نیست که محققین اسلامی آنها را جمع کرده و متذکر شده‌اند.
حال نوبت به آخرین محور بحث، یعنی علائم ظهور
می‌رسد. علائم ظهور حضرت حجت ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ به دو بخش قربی (غیر قطعی) و قطعی تقسیم می‌شوند.
علائم قربی، به علایمی گفته می‌شود که حاکی از نزدیک بودن ظهور می‌باشند. تعداد این علایم بسیار است که برخی از آنها، عبارت‌اند از:
۱. خروج مردی هاشمی؛
۲. برپا شدن پرچم‌های سیاه در خراسان؛
۳. گرفتن ماه؛
۴. بارش بسیار باران؛
۵. جنگی جهانی.
علائم قطعی، آن دسته از
نشانه های ظهور هستند که یقیناً به لطف خداوند متعال پس از آنها، ظهور اتفاق خواهد افتاد و برخی از آنها از این قرارند:
۱. جنبش ترقی خواهانه‌ی مردم یمن؛
۲. جنبش ارتجاعی سفیانی؛
۳. ندای روح‌بخش آسمانی؛
۴. فرو رفتن زمین؛
۵. قتل
نفس زکیه.
در پایان گفتنی است که آن‌چه ذکر شد، مورد اجماع و اتفاق تمام علمای اسلامی، اعم از عموم فِرق
شیعه و سنی است.
۱.
اعلام الوری بأعلام الهدی، فضل بن حسن طبرسی.
۲.
الصواعق المحرقة، ابن‌حجر.
۳.
المهدی، سید صدرالدین صدر.
۴.
امام مهدی از ولادت تا ظهور، سید محمدکاظم قزوینی، ترجمه علی کرمی و محمد حسینی.
۵.
امام مهدی حماسه‌ای از نور، شهید محمد باقر صدر.
۶.
بحار الانوار، محمدباقر مجلسی.
۷.
روضة الواعظین، محمد بن فتّال نیشابوری.
۸.
سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی.
۹.
منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، لطف‌اللَّه صافی.
۱۰.
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی.
پایگاه اسلام کوئست.
