عشق و معرفت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عشق، معرفت، عشق به خداوند، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، ائمه اطهار (علیهم‌السلام).
پرسش: از آن‌جا که لازمه عشق ورزیدن به خداوند، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام)، معرفت به آنان می‌باشد، این معرفت چه‌گونه حاصل می‌گردد؟
پاسخ:
قبل از هر چیز لازم است، بدین نکته اشاره شود که اساساً زیربنای
عشق، معرفت است؛ لذا هرگز عشق بدون
معرفت حاصل نمی‌شود.
به همین دلیل
شیخ اشراق که کارشناس بزرگ این‌گونه مسائل است، می‌گوید: از معرفت
محبت پدید می‌آید؛ پس اولین پایه، معرفت است و پایه دوم، محبت است و پایه سوم، عشق است و به عالم عشق نمی‌توان رسید، تا از معرفت و محبت عبور نشود.
بنابراین
عشق به خدا و
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و
ائمه (علیهم‌السلام) نیز بر پایه معرفت آنان استوار است.
لذا
امیرمؤمنان در
نهج‌البلاغه فرمود: «
اول الدین معرفته»؛
آغاز
دین‌داری شناخت خداوند است.
و در
روایات متعدد آمده: «
الدّین هو الحبّ و الحبّ هو الدین»؛
یعنی
دین همان محبت، و
محبت همان دین است.
از جمع‌بندی این روایات معلوم می‌شود که
معرفت خدا اساس همه چیز (از جمله عشق ورزیدن به خدا و دین‌دار بودن) است. هم‌چنین معرفت به پیامبر و ائمه، اساس محبت آنان است؛ لذا در روایات اصرار شده که باید به آن‌ها معرفت حاصل نمود.
از جمله در آخر
زیارت جامعه کبیره، که در واقع جمع‌بندی و عصاره آن
زیارت است، چنین آمده است: «
... اللهم اسئلک ان تدخلنی فی جملة العارفین بهم»؛
خدایا! از شما می‌خواهم که مرا در زمره کسانی قرار بدهید که ائمه (علیهم‌السلام) را شناخته‌اند.
اما برای حصول معرفت خداوند، چندین راه وجود دارد که در این‌جا، تنها به یکی از مهم‌ترین راه‌های آن به طور خلاصه اشاره می‌شود:
در
قرآن کریم آیات بسیاری است که
انسان را به
تفکر در
آفرینش آسمان و
خورشید،
ماه،
ستارگان،
زمین و کوه‌ها و دریاها،
گیاهان،
حیوانات، انسان دعوت می‌کند و نظام شگفت‌آوری را که در هر یک از این انواع
حکومت می‌کند، گوشزد می‌فرماید. به‌راستی نیز دستگاه آفرینش و نظامی که فعالیت‌های گوناگون جهان را به سوی هدف‌های آفرینش و آرمان‌های هستی پیش می‌راند، بسیار شگفت‌آور است.
پس
مطالعه و دقت در نظام آفرینش، انسان را به معرفت و شناخت خداوند رهنمون می‌کند و مطالعه
آیات الهی یکی از راه‌های
شناخت خداوند است.
بنابراین معلوم می‌شود که
محبت خداوند، فرع بر معرفت اوست. محبت خداوند نیز در سایه الطاف الهی نصیب انسان می‌شود؛ لذا حضرت فرمودند: «
يا مَنْ أَذاقَ أَحِبَّأَهُ حَلاوَةَ المُؤانَسَةِ»؛ تو به
دوستان خود، شیرینی محبت خویش را چشانیدی.
برای شناخت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل بیت (علیهم‌السلام) نیز راه‌های مختلف وجود دارد.
آیاتی که در
قرآن، درباره پیامبر و اهل بیت وارد شده، به‌خوبی انسان را به عظمت و منزلت آن‌ها آشنا می‌کند یا مطالعه روایاتی که از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درباره خودش و یا ائمه (علیهم‌السلام) رسیده، راه خوبی برای
شناخت آنان است.
مهم‌ترین راهی که برای شناخت
انسان کامل (ائمه ومعصومین) عنوان شده، شناخت خداوند است؛ یعنی هرچه معرفت ما به خداوند بیش‌تر باشد، به‌طور متقابل شناخت ما نسبت به انسان کامل به‌عنوان واسطه فیض الهی بیش‌تر خواهد بود.
یکی دیگر از راه‌های شناخت ائمه (علیهم‌السّلام) انس مستمر با
زیارت جامعه کبیره است.
تفکر و تأمل درباره اوصاف و کمالات اهل بیت پیامبر (علیهم‌السلام) بسیار مفید و آموزنده است.
در این‌جا تنها به فرازهایی از آن زیارت شریفه اشاره می‌شود:
فرمود:
سلام بر اهل بیت که محل رفت‌و‌آمد
فرشتگان، معدن
رحمت، گنجینه
علم، سلاله
پیامبران، چراغ‌های
هدایت، پناهگاه
مؤمنین، ورثه
انبیا، محل معرفت خداوند، حافظ اسرار الهی، آغاز
آفرینش و انجام آن با آن‌هاست، به واسطه
برکت وجود آنان باران فرود می‌آید، گرفتاری‌ها برطرف می‌گردد.
بنابراین یک راه برای شناخت ائمه (علیهم‌السّلام) همان راه مطالعه آیات و روایات است؛ اما در‌عین‌حال توفیق الهی نیز در شناخت و تحصیل معرفت نسبت به آنان، یقیناً مؤثر بوده و نقش اساسی دارد؛ لذا همان‌گونه که قبلاً اشاره شد، در پایان زیارت جامعه کبیره از
خداوند خواسته شده که به انسان توفیق و لیاقت شناخت اهل بیت (علیهم‌السّلام) را عنایت کند.
بی‌تردید مطالعه آثار و احوالات گوناگون ائمه (علیهم‌السّلام) به‌خصوص مواردی که جنبه‌های
اعجاز و
کرامات آنان را منعکس کرده است، انسان را به معرفت بیش‌تر و در نتیجه محبت آنان نائل می‌کند؛ چراکه اهل بیت، مظهر کمال هستند و انسان فطرتاً کمال‌خواه است و
کمال را دوست دارد و با علم و شناخت نسبت به ایشان،
محبت او بیش‌تر می‌شود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عشق و معرفت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۱۷.
