زیارت جامعه کبیره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: زیارت جامعه کبیره، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)،
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها).
پرسش: آیا زیارت جامعه کبیره در مورد حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) نیز خوانده می‌شود؟
پاسخ: زیارت جامعه کبیره، حاضر و غائب و گذشته و آینده را در بر می‌گیرد. با آوردن عبارت «و شاهدِکم و غائبِکُم و اوَّلِکم و آخِرِکم» هم پای
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) را به میان آورده و هم پای
نبوت و
ولایت را.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و
فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) که مرکز پرگار
عشق هستند، هسته مرکزی همه دعاهای مأثور، توسلات و زیارت‌نامه‌ها را تشکیل می‌دهند؛ از این رو
قرائت زیارت جامعه کبیره در جوار مرقد
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) یا
توسل به
کوثر دو
جهان فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) با این زیارت، بسیار زیبا و پسندیده است و در مورد این دو
معصوم پاک نیز خوانده می‌شود. بنابراین شایسته است در تمام اماکن مشرفه ـ چه در
قبرستان بقیع، چه در عتبات عالیات، چه در
مشهد مقدس و... ـ از خواندن آن
غفلت نشود.
زیارت به معنای بازدید کردن، دیدار کردن، به شاهد متبرک و بقعه‌ها رفتن و دعایی که به عنوان شرف باطنی «و توسل جستن» برای امام‌ها، امام‌زاده‌ها و اولیای خدا خوانده می‌شود.
مزار نیز محل و موضع
زیارت را گویند.
زیارت در اصطلاح به معنای دیدار کردن با شخص و
شخصیت بزرگ است، حضور و شرف‌یاب شدن نزد او به قصد ملاقات و
تحیت.
این امر در نزد
عرف و دوستان، موضوعی طبیعی است؛ ولی این امر در مورد
پیامبران و
امامان (علیهم‌السلام) جلوه‌گاه خاصی دارد که حاکی از ظهور عشق و
محبت و رمز فرمان‌برداری و سرسپردگی است.
درباره زیارت، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) حضرت فاطمه زهرا و
ائمه هدی (علیهم‌السلام) گفته‌اند که به مجرد حضور نزد آن بزرگواران، بلکه به مجرد توجه دل به سوی آنان، دیدار و زیارت تحقق پیدا می‌کند. این نکته در مورد مقام
عصمت حق است و بین
حیات و ممات آن‌ها فرقی وجود ندارد.
شیخ صدوق در کتاب «
من لا یحضره الفقیه» و عیون، روایت کرده از
موسی بن عبدالله، گفت: خدمت
امام علی النقی (علیه‌السلام) عرض کردند: یابن رسول الله! زیارتی با
بلاغت و کامل مرا تعلیم فرما که هرگاه خواستم یکی از شما را
زیارت کنم، آن را بخوانم. لذا امام آداب زیارت و متن زیارت جامعه را به وی
تعلیم فرمود.
هدف از
دعا و زیارت، توسل جستن و به ریسمان نجات عصمت (علیهم‌السلام) دست یافتن است.
اگرچه توسل جستن، در بعضی زمان‌ها و مکان‌ها شرافتی خاص پیدا می‌کند و بار معنایی بالایی دارد، ولی از باب «فایْنَما تُوَلّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ»
یعنی «پس به هر سو رو کنید، آن‌جا رو «سوی» خداست». توسل جستن هیچ محدودیتی ندارد. در هر زمان و در هر مکان و با هر
زبان، می‌توان به مقام ختمی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و مقام
ولایت و عصمت (علیهم‌السلام) توسل جست.
زیارت جامعه کبیره از این قاعده مستثنا نیست. بار معنایی آن بسیار توسعه دارد. می‌تواند در مشهد و محضر هر عصمتی و هر معصومی، توسط این زیارت توسل جست، هم بهره‌های بزرگ برد و هم
ثواب آن را نثار همه
معصومان (علیهم‌السلام) و یا یکی از آن‌ها کرد.
در واقع این زیارت‌نامه، شناس‌نامه
اهل بیت (علیهم‌السلام) و ولایت است. خطابات و جملات آن جمع است و تعمیم دارد. در واقع همسان قرآن شریف یا نمازهای مستحبی است که می‌توان آن را
قرائت نمود و ثواب آن را هدیه و نثار معصومان (علیهم‌السلام) و یا نثار یکی از معصومین (علیه‌السلام) نمود. از
اسم این زیارت نیز پیداست که تعمیم دارد. «زیارت جامعه کبیره» به معنای تعمیم است.
الفاظ آن همه از صفات جامعه است.
از این جهت، اختصاص به فرد یا افرادی خاص ندارد.از جامعه بودن زیارت جامعه جمع به دست می‌آید و خواندن آن در همه مشاهد شریفه، حتی در مشاهد
انبیا (علیهم‌السلام) و اوصیا (علیهم‌السلام) روا و بسیار نیکوست.
نکته جالب توجه در زیارت جامعه کبیره آن است که حاضر و غائب و گذشته و آینده را در بر می‌گیرد. با آوردن عبارت «و شاهدِکم و غائبِکُم و اوَّلِکم و آخِرِکم» هم پای
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) را به میان آورده و هم پای نبوت و ولایت را.
بنابراین می‌توان گفت،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) که مرکز پرگار عشق هستند،
هسته مرکزی همه دعاهای مأثور، توسلات و زیارت‌نامه‌ها را تشکیل می‌دهند.
این نکته با کمی دقت در متن دعاها و زیارت‌نامه‌های مأثور به دست می‌آید؛ از این رو
قرائت زیارت جامعه کبیره در جوار مرقد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) یا توسل به کوثر دو
جهان فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) با این زیارت، بسیار زیبا و پسندیده است و در مورد این دو
معصوم پاک نیز خوانده می‌شود.
همانند خود
صلوات است که به نام
محمد و
آل محمد است؛ ولی بسیار توسعه دارد. می‌توان برای شادی
روح شهدا و سلامتی رهبر
انقلاب و ... صلوات بر محمد و آل محمد فرستاد؛ و زندگان و
مردگان را از ثواب آن بهره‌مند گردان و زیارت جامعه کبیره نیز چنین است و از هیچ محدودیتی برخوردار نیست، منتهی در زیارت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جمله «اِلی جَدّکم» باید خوانده نشود و «الیکَ بُعیث الرّوح الاَمین ...» و در زیارت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم) خوانده شود به جای «اِلی جَدّکم» اِلی «ابیکِ بُعِثَ الرّوح الاَمین...»).
بنا بر آن‌چه بیان شد، شایسته است در تمام اماکن مشرفه چه در قبرستان بقیع، چه در عتبات عالیات، چه در مشهد مقدس و ... از خواندن آن غفلت نشود.
۱. متن خود زیارت جامعه کبیره، که در واقع شناس‌نامه شخصیتی رسالت و امامت می‌باشد.
۲. زمردیان، شرح زیارت جامعه.
۳. آیت‌الله همدانی درودآبادی، شرح زیارت جامعه.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «زیارت جامعه کبیره»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۰۴.
