عبرت‌های عاشورا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عاشورا،
عبرت، سیاسی، اخلاقی.
پرسش: مختصری از عبرت‌ها و درس‌های
عاشورا را بنویسید؟
پاسخ: عاشورا، تبلور زنده
نماز،
مناجات،
حماسه،
عدالت، و
شهادت است. در مورد این رخداد بسیار سخن گفته شده است؛ ولی به ابعاد گوناگون انسانی و اجتماعی و درس‌ها و پیام‌های زندگی‌ساز و حماسه‌آفرین آن کمتر توجه شده است. حال ما در این مختصر به
عبرت‌های عاشورا می‌پردازیم:
حرکت و
نهضت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ یک جنبش خصوصی یا
خانوادگی نبود؛ بلکه حرکتی عظیم و انقلابی بزرگ علیه
حکومت بنی‌امیه بود؛ از‌این‌رو یک
حرکت سیاسی محسوب می‌شود که از جهات گوناگون می‌تواند الگوی سیاسی جوامع باشد که مهم‌ترین آنها عبارتند:
از مهم‌ترین اصول اسلام، «ولایت» است.
ولایت بر
مسلمین را امامان
حق خودشان می‌دانستند و به غاصب بودن دیگران عقیده داشتند. از‌این‌رو
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: « ما خاندان
پیامبر بر تصدی این امر (
حکومت بر امت) از این مدعیان ناحق سزاوارتریم».
و در زیارتنامه‌ها گاهی
لعنت بر کسانی آمده است که ولایت آنان را انکار کردند.
از سرمایه‌ها و عبرت‌های نهفته در حرکت عاشورا، معرفی «رهبری صالح» به امت
اسلام و افشای رهبران ناشایسته است.
حیات جامعه اسلامی به حساسیت مردم نسبت به
احکام خدا و نظارت عمومی در امور والیان و مسئولان و مردم عادی است؛ از‌این‌رو امام حسین ـ علیه‌السلام ـ با درک موقعیت حساس جامعه که روز به روز از
سنت رسول خدا فاصله می‌گرفت،
پرچم امر به
معروف و نهی از
منکر را
علم کرد و در این راه جان خود و اطرافیانش را به خطر انداخت و برای همیشه و به همگان آموخت که سکوت در برابر
ظلم،
بدعت، انحراف، گناهی بزرگ و قیام علیه آنها بالاترین درجه
امر به معروف و
نهی از منکر است. حال پیروان
فرهنگ عاشورا، با الهام از
عاشورا باید نبض پرحرکت جامعه اسلامی باشند و نسبت به جریان امور و وضعیت فرهنگی و سیاسی حساسیت نشان دهند و با حضور دائم در میدان امر به معروف و نهی از منکر، عرصه را بر فساد آفرینان تنگ سازند.
تلاش برای بازگرداندن خلافت اسلامی و حاکمیت
مسلمین به مجرای
حق و اصیل خود و از بین بردن سلطه جائرانه
باطل، صفحه دیگری از مبارزات امام
حسین ـ علیه‌السلام ـ می‌باشد که تکلیف «باطل ستیزی» را به‌صورت کلی و همیشگی روشن می‌سازد و اینکه در برابر قدرت‌های باطل، نباید
سکوت و سازش کرد.
از تکالیف مهم مسلمانان در
حراست از دین و کیان خویش و مقابله با
دشمنان «
جهاد» است که عامل
عزت مسلمین است. کربلا و عاشورا یکی از مظاهر عمل به این تکلیف دینی بود و درسی برای همه
آزادگان جهان که در همه حال با همه توان تا آخرین دم، به نبرد با دشمنان
اسلام و
دین خدا برخیزند.
قیام عاشورا، یک
نهضت حساب شده و با برنامه بود نه یک شورش کور و بی‌هدف. برای لحظه‌به‌لحظه و روز‌به‌روز آن، دوراندیشی و تدبیر به کار گرفته شده بود.
از عبرت‌ها و درس‌های مهم عاشورا، شناخت تکلیف
دفاع از حق و مبارزه با باطل و
ستم در هرجا و هر زمان است. قیام عاشورا تکلیف خاص آن حضرت و یارانش در آن مقطع زمانی خاص نبود؛ بلکه هرگاه هرجا نظیر آن شرایط پیش آید، همان تکلیف هم ثابت است.
آزادی در مقابل
بردگی، اصطلاحی،
حقوقی و اجتماعی است، اما «آزادگی» برتر از
آزادی است و نوعی حریت و رهایی انسان از قید ذلت‌آور و حقارت‌بار است. نهضت عاشورا جلوه بارزی از آزادگی در مورد امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و خاندان و یاران
شهید او است که از میان دو امر
شمشیر یا
ذلت،
مرگ با افتخار را پذیرفت و فرمود: «هیهات منَّ الذّلة»
انسان‌های آزاده در راه
استقلال و رهايی از ستم طاغوت‌ها و در آن لحظات حساس و دشوار انتخاب،
مرگ سرخ و مبارزه خونين را برمی‌گزينند و فداكارانه جان می‌بازند تا
جامعه خود را آزاد كنند.
اوج
ایثار، ايثار خون و جان است. ايثارگر كسی است كه حاضر باشد هستی و جان خود را برای دين فدا كند. در صحنه
کربلا نخستين ايثارگر
سیدالشهدا ـ عليه‌السلام ـ بود كه در راه خدا از جان و مال و ناموس خود گذشت. و برای همه مخصوصاً
شیعیان اين درس را داد كه در راه
رضای خدا و حفظ دين خدا بايد از تمنيات خويش گذشت.
صحنه
عاشورا تصويری است واضح از
شجاعت امام حسین ـ عليه‌السلام ـ و اهل بيتش. شجاعت عاشورائيان ريشه در اعتقادشان داشت؛ لذا عاشورا الهام‌بخش شجاعت به مبارزان بوده است و
محرم همواره روحيه،
شهامت و ظلم‌ستيزی به مردم می‌داده است.
عزت يعنی، شكست‌ناپذيری،
صلابت نفس، و حفظ
کرامت و شخصيت والای انسان است. ستم‌پذيری و تحمل سلطه
باطل و سكوت در برابر
تعدی و تسليم فرومايگان شدن و
اطاعت از
فاجران همه از
ذلت نفس و زبونی و حقارت
روح سرچشمه می‌گيرد.
عزت و كرامت امام ـ عليه‌السلام ـ در عاشورا درس عبرتی بر تمام مسلمانان شد كه به زير بار خواسته‌های ستمگران و
ظالمان و قدرت‌های بزرگ نروند و در برابر تعدی آنها با تمام قوا با عزت و سربلندی بايستند.
فرهنگ «عمل به تكليف» وقتی در جامعه و ميان افراد
حاکم باشد، همواره احساس
پیروزی می‌كنند.
امامان شیعه در هر شرايطی طبق تكليف عمل می‌كردند. حادثه عاشورا نيز يكی از جلوه‌های عمل به وظيفه بود.
پيام عاشورا: «شناخت تكليف» و «عمل به تكليف» است. از سوی همه مردم، به‌ويژه آنان كه موقعيت ويژه و الگويی برای ديگران دارند.
از والاترين و زلال‌ترين حالات جان آدمی،
عشق به
کمال مطلق خدای متعال است. سراسر عاشورا و صحنه‌های رزم رزمندگان، جلوه‌ای از اين جذبه معنوی و عشق برين است و
شهادت ياران و عزيزان هركدام هديه‌ای به درگاه
دوست است تا رضای او تأمين شود. اين مشرب عرفانی و
عشق به خدا بايد سرمشق صاحبدلان و
عاشقان درگاه حضرت دوست باشد. حفظ
دین خدا قربانی می‌خواهد كه امام و يارانش قربانيان در اين راه بودند.
برای ملت‌ها هم قربانی شدن و قربانی دادن، رمز
عزت و پيروزی است، عبرت و
پیام عاشورا اين است كه به ملتی كه در راه «آزادی» گام برداشته، بايد قربانيان بسياری تقديم آستان حريت كند.
آری حوادث تاريخی اگر به چشم
عبرت و درس گرفتن مورد مطالعه قرار گيرد، «درس‌آموز» است.
حادثه کربلا يكی از اين حوادث «الهام‌بخش» و «عبرت‌آموز» است. در‌عين‌حال كه برای همه حق‌جويان و عدالت‌خواهان و مبارزان راه حق و
آزادی، يكی از غنی‌ترين منابع الهام‌گيری است، از نگاه ديگر يكی از تلخ‌ترين حوادث و فجايعی است كه در تاريخ اسلام پديد آمد و جا دارد كه كاملاً بيان شود كه چه عواملی سبب شد، اين فاجعه به بار آمد و از آن درس عبرت گرفت. عواملی مثل
دنیاطلبی،
غفلت، رها كردن تكليف، بی‌طرفی نسبت به
حق و باطل و... كه همه اينها در به وجود آمدن اين فاجعه به نوعی دخيل بودند.
سایت اندیشه قم
