زمان مناسب خواب دیدن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خواب دیدن، ساعت خواب دیدن، رؤیای صادق.
پرسش: دیدن خواب در چه ساعاتی صحت دارد و اگر فردی آینده زندگی خود را در خواب ببیند، آیا تعبیر دارد یا خیر؟
پاسخ: آن نوع از خواب‌هایی که در
اسلام از آن به
رؤیای صادقه تعبیر می‌شود، نوعی الهام و به تعبیر
روایات، جزئی از اجزای نبوت و یکی از وسایط و عوامل اتصال انسان به
عالم غیب است و فقط این خواب‌ها قابل تعبیرند. پس نمی‌توان ادعا کرد که همه خواب‌ها تعبیر دارند و همه ـ حتی خواب‌های مشترک ـ به یک جور تعبیر می‌شوند؛ بلکه اولاً تعبیر، مستلزم زمان خواب است، که بهترین آن‌ها پیش از ظهر و سحر بود؛ ثانیاً تعبیر خواب بستگی به موقعیت جغرافیایی شخص تعبیرکننده و ... دارد.
تعبیر خواب عبارت است از: بیان، تفسیر و تأویل تصاویر، اشکال، اشخاص، اشیا یا حوادثی که
انسان در
خواب می‌بیند.
براساس همه فرهنگ‌های کهن بشری ـ اعم از یونانی، هندی و ایرانی ـ صور و تصاویری که در خواب دیده می‌شود، جنبه نمادین و ارزش رمزی دارد. به این معنا که آن‌چه در خواب دیده می‌شود، درست نماینده عینی همان چیزی که در بیداری وجود دارد نیست؛ بلکه دلالت بر امر دیگری دارد؛ برای مثال،
گریه کردن در خواب را علامت شادی در
زندگی، و
مرگ را در خواب، رمز
طول عمر در
حیات ظاهری دانسته‌اند؛ چنان‌که کثافات و قاذورات را نشانه مال و
ثروت و کنده شدن دندان را علامت مرگ خود شخص یا یکی از نزدیکان و عزیزان او گفته‌اند یا دیدن شیر، و خوردن آن را در خواب، علامت کسب
علم و دانش خوانده‌اند.
در فرهنگ اروپایی هم با این‌که نشانه‌های خواب را کاملاً شخصی و مرتبط با زندگی فرد خواب‌نما می‌دانند و اصول کلی مرتبط به تعبیر خواب را غیر قطعی و غیر جامع معرفی می‌کنند، با‌این‌حال به تلاش‌های بسیاری برای روشمند کردن و هماهنگ کردن تعبیر خواب پرداخته‌اند.
کیث هرن، یکی از
دانشمندان اروپایی در موضوع تعبیر خواب، برای پرده‌برداری از اسرار
رؤیا، شیوه‌ای ترکیبی از جهت تبادل اطلاعات روانی براساس حروف الفبا پیشنهاد کرده است و برای مثال می‌گوید: اشیایی که در
زبان انگلیسی با حرف P شروع می‌شود (مثل گوجه‌فرنگی: Potatoe؛ کاغذ: Paper و پلیس: Police) اشاره به صبر patience دارند.
اکنون می‌توان این سؤال را مطرح کرد که آیا همه خواب‌ها قابل تعبیرند یا نه؟
جمعی معتقدند که همه خواب‌ها قابل تعبیر است و بعضی دیگر می‌گویند که تنها خواب‌های هدفمند و با انگیزه، حامل پیام یا آگاهی‌بخش است؛ یعنی تنها خواب‌هایی که اغلب پس از استراحت کامل بدن، در ساعات آخر شب دیده می‌شود، حاوی پیامی جدی برای شخص خواب‌نماست. برعکس، خواب‌های سر شب، یا خواب‌های
روز و یا خواب‌های موسمی فاقد اعتبار کافی برای تعبیر است.
برابر بعضی
روایات،
پیامبر اسلام و
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) راست‌ترین خواب‌ها را خواب روز (مخصوصاً خواب قیلوله، حدود یک ساعت قبل از اذان ظهر) و نیز خواب
سحر ذکر کرده‌اند؛ یعنی غالباً این نوع خواب‌ها تعبیر دارند.
البته این را نیز باید توجه کنیم که امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی فرموده‌اند: خوابی که در روز ببینید،
تأویل و تعبیر آن در فاصله چند روز ظاهر می‌شود و خوابی که در
شب بینید، تأویل و تعبیر آن شش ماه و بیش‌تر می‌باشد، مانند خواب
حضرت یوسف (علیه‌السلام) که پس از بیست سال تعبیر شد و خواب پیامبر اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) درباره کشتن
امام حسین (علیه‌السلام) که پس از چهل سال تعبیر شد.
علامه
محمدباقر مجلسی در
بحارالانوار به نقل از
شیخ مفید، خواب را چهار نوع
ذکر کرده است و بر همین اساس، حاج
شیخ عباس قمی در
سفینه البحار می‌نویسد که خواب بر چهار قسم است:
۱. رؤیای صادقه یا
خواب رحمانی که قابل تأویل و دارای اثر خارجی است.
۲. رؤیای کاذبه یا خواب شیطانی که وسوسه ابلیس است.
۳. خوابی که نتیجه غلبه
اخلاط اربعه و عدم
اعتدال مزاج است.
۴. خوابی که نتیجه فکر و
اندیشه و
تخیل و توهم خود شخص است.
بنابراین آن نوع از خواب‌هایی که در
اسلام از آن به رؤیای صادقه تعبیر می‌شود، نوعی الهام و به تعبیر
روایات، جزئی از اجزای نبوت و یکی از وسایط و عوامل اتصال انسان به عالم غیب است و فقط این خواب‌ها قابل تعبیرند.
به عنوان نمونه، می‌توان به خواب‌هایی که
رسول خدا دیده‌اند و تعبیر شده‌اند، اشاره کرد:
خواب پیغمبر قبل از فتح مکه که نویدبخش و بشارت‌دهنده فتح مکه بود، که همین‌گونه نیز شد.
خواب پیغمبر مبنی بر این‌که بوزینه‌ها (بنی‌امیه) بعد از رحلت او بر منبرش سوار می‌شوند و همین‌گونه نیز شد و
حکومت به دست
بنی‌امیه افتاد و بر
منبر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بالا رفتند.
خواب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که از مسموم شدن
امام حسن (علیه‌السلام) و شهید شدن
امام حسین (علیه‌السلام) خبر می‌داد و... .
تعبیر درست خواب‌ها، درک علامت‌ها، اشارت‌ها و رمزها، مستلزم روشن‌بینی و روشن‌ضمیری خاصی است که مهم‌تر از هر قاعده و ضابطه از پیش تدوین‌شده است؛ اما معبران از دیرباز کوشیده‌اند ضوابط، اصول و قواعد معین و مشخصی برای تعبیر خواب تدوین کنند تا هر کس بتواند با آشنایی با آن‌ها، آن رموز و اشارات کلی تعبیر خواب را فرا گیرد. با این همه، توانایی تفسیر خواب (مثل اجتهاد ادبی و هنری) تا حد زیادی غیر اکتسابی است و فهم و تشخیص تفسیرکننده خواب و معبّر، در باز کردن رموز خواب مدخلیت دارد.
به این دلیل ممکن است خواب واحد را معبران مختلف، به گونه‌های متفاوت تعبیر کنند و البته این اختلاف‌ها اولاً ناشی از یک دست نبودن قواعد و ضوابط کلی برای علامت‌ها و رموز
تفسیر خواب است و ثانیاً ناشی از این است که
تجربه و فهم اشخاص تعبیرکننده با یک‌دیگر متفاوت است.
از این‌ها گذشته، با حفظ اصول کلی مقبول
خواب ، باز هم در تطبیق همین موارد اتفاقی نیز اختلاف نظر بسیار وجو/د دارد؛ زیرا نیت معبر از یک‌سو و
نیت شخص خواب‌نما و چگونگی شرح رؤیا برای معبر از سوی دیگر، در تعبیر خواب حائز اهمیت است.
در احوال
ابن‌سیرین آمده است که مردی به او گفت: خواب دیده‌ام که
اذان می‌گویم. ابن‌سیرین گفت: امسال به
حج می‌روی. دیگری گفت: من هم در خواب دیدم که
اذان می‌گویم. ابن‌سیرین گفت: دستت را به جرم سرقت قطع خواهند کرد. از ابن‌سیرین پرسیدند که این دو تعبیر مخالف برای خواب واحد از چه جهت بود. گفت: در سیمای نفر اول آثار
خیر و صلاح دیدم و اذان گفتن او را به
آیه «
وَ اَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ ...»
تعبیر کردم و در سیمای نفر دوم بدکرداری و خیانت دیدم و آن را به آیه «
فاَذَّنَ مُؤَذِّنٌ اَیَّتُهَا الْعِیرُ اِنَّکُمْ لَسارِقُونَ »
تعبیر کردم.
نتیجه سخن آن‌که تعبیر رؤیا برحسب خلق‌و‌خوی شخص معبر و تعلق آنان به شهرها یا حرفه‌ها مختلف خواهد شد.
ابن‌سیرین می‌گوید: تعبیرکننده، هنگام
تعبیر خواب باید از نام، موقعیت،
مذهب،
سیرت،
عقل و فهم،
علم و ادب سائل، اطلاع داشته باشد و بداند که وقت
خواب دیدن وی روز بوده یا شب و ... .
به همین خاطر در روایات اسلامی تأکید شده است که تعبیر خواب را باید از عالِم یا شخص خیرخواه خواست: «
لا تقص الرؤیا الا علی عالم او ناصح»؛
زیرا خواب در گرو تعبیرکننده است.
به‌طور‌کلی می‌توان گفت که ـ چه از نظر علوم تجربی (
روان‌شناسی و
روان‌کاوی) و چه از نظر معارف ربوبی و روایات مأثور از
پیامبر اسلام و امامان معصوم ـ رؤیا دارای اقسام مختلف (راست و
دروغ/ رحمانی و شیطانی و...) است و
خواب رحمانی اگرچه از نظر قضایی و حقوقی حجیت ندارد، اما از نظر دینی، مذهبی و علم النفس قدیم، نشانی از
برزخ،
نوعی الهام باطنی و قابل تعبیر است. به عبارت دیگر
رؤیای صادقه، دریچه‌ای به عالم
ارواح و
جهان غیب است که در آن، احوال انسان به طور موقت و محدود از حدود و قیود
عالم ماده رها می‌شود و بی‌واسطه
حواس ظاهری به کشف حقایق یا خبردار شدن از وقایع دست می‌یابد.
بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که همه خواب‌ها تعبیر دارند و همه ـ حتی خواب‌های مشترک ـ به یک جور تعبیر می‌شوند؛ بلکه اولاً تعبیر، مستلزم زمان خواب است، که بهترین آن‌ها پیش از ظهر و
سحر بود؛ ثانیاً
تعبیر خواب بستگی به موقعیت جغرافیایی شخص تعبیرکننده و ... دارد.
۱. شجاعی، محمد، خواب و نشانه‌های آن، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و‌اندیشه معاصر، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
۲. کرمانی، صابر، فرهنگ تعبیر خواب، تهران، انتشارات شهید سعیدمحبی، ۱۳۸۰ ش.
۳. تفلیسی، حبیش بن ابراهیم، تعبیر خواب، قم، انتشارات نشاط، چاپ سوم، ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «زمان مناسب خواب دیدن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۲۸.
