راه‌های رسیدن به کمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: کمال انسان، راه رسیدن به کمال.
پرسش: راه‌های رسیدن به کمال چیست؟
پاسخ: راه‌های رسیدن به کمال، عبارت‌اند از: ۱.
ایمان به خدا؛ ۲. رعایت
تقوا و دوری از گناه؛ ۳. قطع دل‌بستگی نسبت به
دنیا؛ ۴. ذکر و یاد خداوند؛ ۵. انجام اعمال شایسته.
هم‌چنین اهل معرفت برای رسیدن به کمال و دوری از انجام گناه، برخی امور را سفارش کرده‌اند: ۱. توبه کردن؛ ۲. در محضر خدا بودن؛ ۳.
تهذیب نفس؛ ۴. دوری از پرخوری؛ ۵. طهارت؛ ۶. ذکر گفتن؛ ۷.
تلاوت قرآن.
در مورد این‌که کمال انسان چیست، دیدگاه‌هایی متفاوتی وجود دارد، اما آن‌چه از
آیات و
روایات استفاده می‌شود،
کمال انسان در تقرب به
خداوند است؛
بنابراین
راه رسیدن به کمال نیز
اعمال و رفتارهایی است که
انسان را به خداوند نزدیک می‌کند. به هر میزانی که انسان بتواند خود را به خدا نزدیک کند، به همان اندازه از کمال بهره‌مند خواهد شد.
برخی روش‌های دست‌یابی به
کمال، عبارت‌اند از:
اولین چیزی که باعث می‌شود انسان در سیر تکاملی خود به سوی کمال نهایی‌اش یعنی قرب خدای متعال گام بردارد،
ایمان است. ایمان
روح تمام
اعمال و رفتار شایسته انسان است و بدون ایمان نمی‌توان به سوی کمال حرکت کرد. باید توجه داشت که ایمان دارای مراتب است و برخورداری از مراتب بالاتر، ظرفیت وجودی انسان را بالا می‌برد و او را قرین کمال برتر و عالی‌تر می‌کند. افرادی که در مراحل آغازین ایمان قرار دارند و هنوز توان و
اراده کافی برای مقاومت در برابر تمایلات و تن دادن به همه لوازم ایمان ندارند، ممکن است اسیر نفس گردند و به لغزش و
انحراف و گناه آلوده گردند؛ بنابراین چنین افرادی باید سعی کنند که ایمان خویش را از طریق
مطالعه و
شناخت در مورد خداوند،
جهان و نظام
آفرینش، و ... افزایش دهند. هر اندازه درخت ایمان در وجود انسان بارور شود به همان اندازه به کمال خود نزدیک می‌شود.
تقوا عبارت است از نگهداری نفس از آن‌چه انسان را به
گناه و انحرافات اخلاقی می‌کشاند. انسانی که می‌خواهد به کمال نائل شود، لازم است از اموری که با
هدف او مغایرت دارد، دوری کند و یگانه عامل پاسدار که در همه موقعیت‌ها و شرایط
زندگی می‌تواند راه‌گشا باشد و فرد را از گناه مصون نگه دارد، عامل تقوا است. از همین جهت است که در
آیات و
روایات به تقوا سفارش شده است.
خداوند می‌فرماید: «
لِباسُ التَّقْوی ذلِکَ خَیْرٌ»؛
«و
[۲] بهترين جامه
[لباس
] تقوا است».
برای رسیدن به کمال سعی شود تعلق خاطر و دل‌بستگی به
دنیا و مادیات از بین برود و روحیه بی‌اعتنایی به دنیا را در وجود خود پرورش داد. این توجه لازم است که دل‌بستگی به مادیات، انسان را از مسیر کمال و
سعادت منحرف می‌سازد و روحیه
معنویت و کمال‌جویی را از انسان می‌گیرد.
لذا در روایتی از
امام صادق (علیه‌السّلام) آمده است:
«
رَاْسُ کُلِّ خَطِیئَة حُبُّ الدُّنْیا؛
دنیادوستی ریشه تمام
گناهان و عامل اصلی سقوط اخلاقی است».
یکی دیگر از عواملی که در رسیدن به کمال و معنویت نقش دارند،
ذکر و
یاد خداوند است.
خداوند درباره ذکر می‌گوید:
«
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً»؛
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، ذکر خدای را بسیار بگویید».
ذکر خدا عبادتی بزرگ و یکی از مهم‌ترین راه‌های
خودسازی و
دوری از گناه و نیز وسیله رسیدن به کمال محسوب می‌شود و مراد از ذکر در این‌گونه موارد، هم توجه قلبی و هم ذکر لفظی است.
بعد از حصول ایمان و
معرفت و تقویت روحیه تقوا باید در
عمل صالح و انجام وظیفه تلاش و جدیت نمود؛ زیرا به وسیله عمل صالح، ایمان و معرفت کامل‌تر می‌شود و تقوا و
یقین نمود عینی به خود می‌گیرد.
خداوند می‌فرماید:
«
اِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ»؛
«کلمه نیکوی
توحید به سوی
خدا بالا می‌رود و عمل صالح او را بالا می‌برد».
اهل معرفت برای رسیدن به کمال و دوری از انجام گناه، امور زیرا را توصیه نموده‌اند:
به قصد
توبه غسل کن و در آن حال گناهان خود را در نظر بگیر و به خداوند متعال عرض کن: پروردگارا! به سوی تو آمدم و از
گناهان توبه کردم و تصمیم دارم بعد از این مرتکب گناه نشوم و چنان‌چه بدنم را با
آب شست‌وشو می‌دهم،
قلب و نفسم را نیز از اخلاق زشت و گناهان پاک می‌سازم.
حضور خود را در محضر خدا ببین و سعی کن در همه حال به یاد خدا باشی و هیچ‌گاه از توجه به او غافل نباش.
با
تهذیب نفس و تصفیه
باطن می‌توان خود را برای رسیدن به
کمال و
قرب الهی آماده کرد.
از
پرخوری و شکم‌پرستی اجتناب کن.
همیشه با
طهارت و با
وضو باش.
ذکر «
یا حیّ یا قیّوم یا من لا اله الّا انت» را ورد
زبان خود قرار ده و در مواقع فراغت آن را با
حضور قلب بخوان. در شبانه‌روز ساعتی را تعیین کن و ذکر «
یا غنی یا مغنی» را با توجه و حضور قلب بسیار تکرار کن.
هر روز با حضور قلب مقداری
قرآن بخوان و در معانی
آیات تدبر نما.
در پایان لازم به یادآوری است که اگر در آغاز امر توان و همت انجام همه این اعمال نیست، می‌توان از مقدار کم شروع کرد و تدریجاً به آن افزود. رعایت مسائل یادشده و نیز دستورالعمل‌های مذکور می‌تواند زمینه رسیدن به کمال و معنویت و دوری از گناه را برای فرد فراهم سازد.
ابراهیم امینی، خودسازی، شفق، چ۵، ۱۳۷۱ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های رسیدن به کمال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۵.
