رفع ناامیدی و افکار منفی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تلقین منفی، ناامیدی، افکار منفی.
پرسش: چه‌گونه می‌توان از تلقین‌های منفی و افکار ناامید‌کننده دور شویم و از ایجاد چنین افکاری در خود جلوگیری کنیم تا بتوانیم بازده فکری و کاری خود را افزایش دهیم؟
پاسخ: ناامیدی، یکی از مهم‌ترین مشکلات روانی است که امروزه با وجود همه پیشرفت‌های جامعه بشری، با آن رو‌به‌رو هستیم. ناامیدی نسبت به هر موضوعی، به علت عدم
شناخت خود و احساس خود‌کم‌بینی به‌وجود می‌آید.
ناامیدی امر تخریب‌گری است؛ به‌طوری‌که فرد را از تلاش باز می‌دارد؛ پس لازم است انسان نگذارد در او ناامیدی ـ به ویژه ناامیدی از
رحمت خداوند ـ شکل گیرد. حال چه‌گونه ناامید نباشیم و چه‌گونه آن را برطرف کنیم؟
اگر فرد دارای
هدف باشد و هدف او روشن و بدون ابهام باشد، راحت‌تر می‌تواند در مقابل مشکلات در رسیدن به مقصودش مقاومت و پایداری کند و ناامید نشود؛ چون می‌داند با طی این سختی‌ها به هدف خود می‌رسد؛ ولی کسی که بی‌هدف است یا هدف روشن ندارد، به‌زودی
سردرگم و ناامید می‌شود. پس اگر مقصد و هدفمان را تعیین نکرده‌ایم، کاغذ و قلم برداریم و هدف‌هایمان را بنویسیم و روی آن‌ها فکر کنیم و حتی با افرادی که صلاحیت دارند
مشورت کنیم تا هدفی خوب و شایسته برگزینیم. تأکید می‌کنم حتماً روی کاغذ نوشته شود؛ چون وقتی می‌نویسید روشن‌تر می‌شود و بهتر هم می‌توانید آن را نقادی کنید. برای اهداف خود، اهداف کوتاه‌مدت و کوچک‌تر در نظر بگیرید تا خسته نشوید و رسیدن به آن‌ها مشوق و
انگیزه حرکت شما شود.
خوش‌بینی و
اعتماد به خداوند متعال به
انسان در تحمل سختی‌ها کمک می‌کند. وقتی انسان می‌داند خداوند دانا، توانا، حکیم و بخشنده است، یعنی بر مشکلات من احاطه دارد و توانایی رفع آن‌ها را دارد. در این وقت، خداوند را یاور و حافظ می‌یابد و در تحمل سختی‌ها خود را تنها نمی‌بیند که ناامید شود و تحمل سختی برای او آسان می‌باشد؛ چون می‌داند این سختی به مصلحت او است؛ مثلاً اگر چشمانش را از دست دهد
امید خود را از دست نمی‌دهد و بر خداوند متعال
توکل می‌کند و از «توانایی‌های» دیگری که
خداوند به او ارزانی داشته بهره می‌برد و به سوی تکامل پیش می‌رود. (انسان‌های بی‌ایمان و یا ضعیف الایمان به هنگام روی آوردن نعمت‌ها آن‌چنان مغرور می‌شوند که به‌کلی بخشنده نعمت‌ها را به دست فراموشی می‌سپارند و آن‌ها آنقدر کم ظرفیت‌اند که با مختصر گرفتاری دست‌و‌پای خود را گم می‌کنند، رشته افکارشان به‌کلی درهم می‌ریزد و ظلمت و یأس و
ناامیدی بر قلبشان سایه می‌افکند)
پس سعی کنیم ایمانمان را تقویت کنیم.
توسل به
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) نیز راه‌گشا و لازم است و
امید را در ما زنده نگه می‌دارد و مشکل ما را حل می‌کند. چه بسیار انسان‌هایی که با وجود مشکلات و بیماری‌هایی که پزشکان در حل آن درمانده بودند، ولی با توسل به ائمه اطهار ـ علیهم الصلاة و السّلام ـ شفا یافته‌اند و مشکل آن‌ها حل شده است. پس در سخت‌ترین حالت‌ها هم نباید از رحمت خداوند ناامید شد،
امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به فکر شیعیان است. سعی کنیم ارتباط خود را با امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قوی‌تر کنیم و در امور دنیوی و اخروی از ایشان کمک بخواهیم.
به این نکته توجه کنیم که در دنیا سختی‌ها و راحتی‌ها به هم آمیخته است و بعد از هر سربالایی، سراشیبی است؛ یعنی بعد از مدتی سختی تمام می‌شود و راحتی به دنبال می‌آید؛ پس نباید مأیوس شویم؛ بلکه باید با سختی‌ها مبارزه کنیم و انتظار فراهم شدن شرایط و رفع اشکال را داشته باشیم.
شیطان وسوسه‌گر می‌خواهد انسان از هدف بازماند، می‌خواهد
انسان را ناامید کند؛ پس باید با پناه بردن به خداوند از دست شیطان رها شویم و با یاد خداوند شیطان را از خود دور کنیم.
نکات
موفقیت و مثبت را در
زندگی خود جست‌وجو کنیم؛ چون ناکامی‌های پی‌درپی در ایجاد ناامیدی مؤثر است و از آن‌جا که هر فرد نکات قوت و موفقیتی در زندگی دارد، پیدا کردن آن‌ها و تمرکز روی آن‌ها باعث تقویت امید و حرکت به سمت موفقیت می‌شود، آن‌ها را یادداشت کنید و هر
روز آن را مرور کنید و سعی کنید با نقاط مثبت خود نقاط منفی را حذف کنید.
در مثبت‌نگری، انسان نباید رفتارهای بد خود را مثبت نگاه کند؛ چون باید رفتارهای منفی خویش را شناسایی کند و درصدد
اصلاح آن‌ها برآید و با اصلاح آن به موفقیت دست یابد، پس انسان وقتی شکست خورد، این مطلب را در نظر مجسم کند که می‌تواند با درس گرفتن از این شکست و یافتن راه‌حل، این دفعه پیروز شود، مأیوس و ناامید نخواهد شد.
شوخ‌طبعی نیز به عنوان عاملی مؤثر در تحمل مشکلات و ایجاد تفکر مثبت در انسان مفید دانسته شده است. در زندگی هر کس بارها حوادثی رخ می‌دهد که با یک چرخش طنزآمیز می‌تواند آن‌ها را به حوادث خوش‌آیند تبدیل کرد. به عبارتی «توجه به وضع خنده‌دار آن حادثه» باعث می‌شود انسان با احساس
آرامش آن را بپذیرد؛ برای مثال (هنگامی که مدیر خدمات تعمیرگاه، لیست تعمیر اتومبیل را به صاحب اتومبیل داد وی شوکه شد و به‌سختی توانست جلوی ریزش اشک‌هایش را بگیرد؛ هم‌چنان‌که دسته چک را بیرون می‌آورد، صدای یک مشتری دیگر را شنید که می‌گفت: اوه، چه صورت‌حسابی! به نظرم این اتومبیل دیگر مرا
دوست ندارد؛ ولی خوب هیچ‌کس نگفته بود که عشق اتومبیل ارزان تمام خواهد شد) در این مثال آن مشتری دیگر به قسمت خنده‌دار این اتفاق توجه کرده، در نتیجه بهتر می‌تواند آرامش داشته باشد.
البته این راه‌حلّی کمکی است نه راه‌حلی اصلی.
تلقین کردن شیوه‌ای است که می‌توان در رفع نگرانی‌ها و یأس و ... از آن بهره جست. علم
تلقین به نفس سابقه‌ای بسیار دیرینه دارد؛ به‌طوری‌که
عرفا و
دانشمندان از دیرباز به آن اشاره کرده‌اند. حتی داستانی زیبا در مورد اثر تلقین شاگردان بر معلم (داستان ملاّ بیمار کن) در دفتر سوم
مثنوی معنوی آمده است.
برای آن‌که تلقین مؤثر باشد، باید زمینه مساعد باشد؛ پس باید انسان در وضعیت راحتی و ریلکس (Relax) قرار گیرد.
روی مبل راحتی بنشینید و یا روی
زمین دراز بکشید؛ به‌طوری‌که احساس راحتی کنید، هوای محیط مناسب باشد، در لباس خود راحت باشید، لباستان تنگ نباشد، چشم‌ها را ببندید و چند
نفس عمیق بکشید؛ سپس به سر‌و‌صدای محیط اطراف توجه کنید. بعد از چند لحظه از نوک
انگشتان پا تا فرق سر را عضو عضو به‌طور ذهنی و با چشم بسته از نظر بگذرانید و اگر در آن‌ها انقباضی وجود دارد، آن انقباض را رها کنید تا بدن شل و وانهاده شود. بعد از آن برای چند دقیقه توجه و تمرکز ذهنی را دوباره متوجه دم و بازدم کنید و شروع به شمارش تنفس‌های خود کنید. حالا به‌تدریج احساس سبکی و آرامش می‌کنید. در این حالت افکارتان رفته‌رفته کم‌تر و کم‌تر و سپس افکار به طور کامل حذف می‌گردد. در این لحظه زمان مناسبی برای آن است که چشم‌ها را باز کنید و تمرین‌های تلقین را انجام دهید. شما برای
غلبه بر یأس و ناامیدی می‌توانید از تلقینی نظیر این استفاده کنید: او که
خالق من است در همه حال
حافظ من است، من به نیروهای مثبت خود دست خواهم یافت، زندگی سراسر شیرین است، من گل‌های
امید را در باغچه ذهنم کاشته‌ام و منتظر شکوفایی‌اش هستم.
توجه داشته باشید که خواندن کلمات تنها، بی‌فایده است؛ مگر این‌که شما احساس خود را به همراه هیجان با کلمات بیامیزید، ذهن نیمه‌هوشیار شما تنها نسبت به افکاری واکنش نشان می‌دهد که با احساس و
هیجان در هم آمیخته باشد، ذهن نیمه‌هوشیار هر دستوری را که همراه با
ایمان و باور به او داده شود، می‌پذیرد؛ اما لازم است این دستورات بارها و بارها تکرار شوند تا در ذهن جای بگیرد.
دوستانی انتخاب کنید که مثبت‌اندیش و واقع‌بین باشند.
از
ورزش جهت رفع ناامیدی و
افسردگی استفاده کنید و افکار خود را با داشتن بدن و ذهنی سالم تحت کنترل خود درآورید.
اوقات فراغت و زمان بی‌کاری خود را با بهترین برنامه‌ها پر کنید. زمان بی‌کاری زمان مناسبی برای رشد علف‌های هرز بدبینی و افکار منفی است. با مطالعه، کار و فعالیت بدنی، ذکر مثل (
صلوات بر محمد و آل‌محمد صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) جلوی رشد این افکار را بگیرید. کار و فعالیت بدنی آنقدر افکار را جهت می‌دهد که امروزه روان‌شناسان برای تنظیم روحیات، بحث کاردرمانی را مطرح کرده‌اند و برای بهبود زندگی به روی آوردن به کار و فعالیت سفارش می‌کند.
به شناسایی افکار منفی خود برآیید و علت آن را شناسایی کنید و
افکار منفی می‌تواند بر اثر بی‌کاری،
شایعه، تلقین‌ها،
بدبینی، افسردگی، شبهاتی درباره
هستی و یا
شرور در
عالم و ... باشد. با دفع این اسباب به
مثبت‌اندیشی خود کمک کنید.
در ناامیدی بسی امید است ••• پایان
شب سیه سپید است
۱. باز هم مثبت‌درمانی، نوشته نورمن پیل، ترجمه: فریبا مقدم، نشر اوحدی.
۲. از حال بد به حال خوب، دکتر دیوید برنز، ترجمه: مهدی قراچه‌داغی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رفع ناامیدی و افکار منفی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۱۸.
