غلبه بر ناامیدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ناامیدی، یاد خدا، توکل.
پرسش: انسانی که از همه چیز ناامید شده، چه‌گونه می‌تواند بر ناامیدی خود غلبه کند و در همان حال پروردگار را مدنظر داشته باشد و به‌دنبال شناخت باشد؟
پاسخ: بهترین راه غلبه بر ناامیدی این است که انسان نحوه نگاه خود را نسبت به خود و دیگران و پدیده‌های
زندگی اصلاح کند؛ زیرا انسان نمی‌تواند همه رویدادهای زندگی راکه به شکست و ناامیدی انسان منجر می‌شود تغییر دهد؛ ولی می‌تواند با «تغییر دادن باورهای خود»، واکنش خویش نسبت به این رویدادها را عوض کند. هم‌چنین یکی از روش‌های مؤثر در کاهش ناامیدی و غلبه بر آن، «
ایمان و باورهای دینی» است. یکی دیگر از روش‌های عمده و مهم در درمان ناامیدی،
توکل به خدا و ارتباط با منبع لایزال الهی است؛ زیرا یکی از علل ناامیدی در انسان، احساس ناتوانی در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات زندگی است. وقتی انسان به خدا
توکل می‌کند، احساس توانمندی نموده و
یقین می‌کند که خداوند همیشه او را یاری خواهد نمود؛ از‌این‌رو هیچ‌گاه ناامید نمی‌شود.
قبل از هر چیز لازم است انسان علت
ناامیدی خود را بشناسد و بداند که چه مسائلی باعث شده تا از همه چیز ناامید شود. به اعتقاد برخی روان‌شناسان ریشه و علت اصلی ناامیدی در انتظارات نامعقول از خود و دیگران است و اصولاً سه نوع
تفکر و انتظار باعث ناامیدی در فرد می‌شود.
۱. این‌که فرد از خود انتظار داشته باشد که حتماً «
باید» در انجام کارهای مهم عملکرد خوبی داشته باشد و مورد تأیید دیگران قرار گیرد. در غیر این صورت
آدم بی‌ارزشی خواهد بود (قانون همه یا هیچ).
۲. دیگران «
باید» با من مهربانانه و با ملاحظه رفتار کنند، در غیر این صورت آدم‌های پستی هستند.
۳. شرایط حتماً «
باید» طبق میل من باشد و مانع اهداف من نشود.
این سه «باید» هستند که برای
انسان توقع و انتظار بی‌مورد ایجاد نموده و تحمل ناکامی را در فرد کم می‌کنند.
وقتی انسان انتظار داشته باشد که حتماً باید عملکرد خوبی داشته باشد و مورد تأیید دیگران قرار گیرد. وقتی خلاف انتظارش محقق شود، یعنی در موردی با شکست مواجه شود یا دیگران برخورد شایسته با او نشان ندهند، فرد ناامید می‌شود. اگر اوضاع و شرایط نیز بر وفق مراد او نباشد، باز هم دچار یأس و ناامیدی خواهد شد.
بنابراین بهترین راه غلبه بر ناامیدی این است که انسان نحوه نگاه خود را نسبت به خود و دیگران و پدیده‌های
زندگی اصلاح کند؛ زیرا انسان نمی‌تواند همه رویدادهای زندگی راکه به شکست و ناامیدی انسان منجر می‌شود تغییر دهد؛ ولی می‌تواند با «تغییر دادن باورهای خود»، واکنش خویش نسبت به این رویدادها را عوض کند.
توجه: یکی از روش‌های مؤثر در کاهش ناامیدی و غلبه بر آن، «
ایمان و باورهای دینی» است. در
آیات و
روایات به این نکته اشاره شده است که زندگی با درد و رنج زیادی عجین شده است.
خداوند در
قرآن کریم می‌فرماید:
ــ «
لقد خَلَقنا الانسَانَ فی کبدٍ»؛
ما انسان را در سختی آفریدیم.
ــ هم‌چنان در
قرآن آمده است که سختی‌ها و مشکلات زندگی وسیله‌ای برای تکامل معنوی انسان و راهی به سوی
سعادت و خوش‌بختی‌هاست، انسان از دل رنج‌ها و مشکلات به اوج و قله سعادت گام می‌نهد.
وقتی انسان این‌گونه باور و اعتقاد داشته باشد، هیچ‌گاه در زندگی ناامید نمی‌شود. از سوی دیگر افرادی که ناامید هستند، اگر روحیه مذهبی را در خویش تقویت کنند و بیش‌تر در این زمینه
مطالعه نمایند، فلسفه ناکامی‌ها و مشکلات زندگی برای آنان روشن می‌شود.
در حدیثی از
امام صادق (علیه‌السّلام) آمده است که: «
انّ الله اذا احبَّ عبداً غتّهُ بالبلاء غتّاً»؛
خدا زمانی که بنده‌ای را دوست بدارد، او را در دریای شداید غوطه‌ور می‌سازد. این نوع نگرش و
اعتقاد باعث می‌شود که انسان هیچ‌گاه در برابر سختی‌ها و شکست‌ها ناامید نشود؛ بلکه همه سختی‌ها را لطفی از سوی خداوند بداند.
یکی از علل و زمینه‌های ایجاد ناامیدی، ارتباط طولانی و مداوم با افراد مأیوس، افسرده و مضطرب است. افرادی که نگاه منفی و بدبینانه نسبت به مسائل و رویدادهای زندگی دارند، باعث ایجاد روحیه ناامیدی در انسان می‌شوند؛ لذا سعی کنید از ارتباط با این‌گونه افراد پرهیز نموده، با افراد با نشاط و موفق ارتباط دوستانه برقرار نمایید.
هر کاری که می‌خواهید انجام دهید، ابتدا هدف‌های کوچک‌تر را انتخاب کنید تا بتوانید آسان‌تر به آن‌ها برسید، هدف‌های بزرگ را نیز به هدف‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و مرحله‌به‌مرحله سعی کنید تا نهایتاً به
هدف بزرگ‌تان برسید؛ زیرا اگر از همان ابتدا یک هدف کلی و کار دشوار را در نظر بگیرید، قطعاً موفق نمی‌شوید و این باعث می‌شودکه ناامید شوید و در آینده هم نتوانید هیچ کاری را انجام دهید.
علاوه بر همه آن‌چه گذشت، یکی از روش‌های عمده و مهم در درمان ناامیدی،
توکل به خدا و ارتباط با منبع لایزال الهی است؛ زیرا یکی از علل ناامیدی در انسان، احساس ناتوانی در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات زندگی است. وقتی انسان به خدا
توکل می‌کند، احساس توانمندی نموده و
یقین می‌کند که خداوند همیشه او را یاری خواهد نمود؛ از‌این‌رو هیچ‌گاه ناامید نمی‌شود.
امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «من توکّل عَلی اللهِ لا یغلب و من اعتصم بالله لا یهزم»؛
کسی که بر
خدا توکل کند، مغلوب نمی‌شود و کسی که بر دامن لطف‌ش چنگ زند، شکست نمی‌خورد.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز فرمود: «
من اَحَبَّ ان یکونَ اقوی الناسِ فلیتوکَّلُ علی الله»؛
کسی که دوست دارد قوی‌ترین مردم باشد (و در برابر سختی‌ها توان مقاومت را داشته باشد)، باید بر خدا توکل کند؛ چون خداوند مطمئن‌ترین پشتوانه برای انسان است و انسان با
استمداد به خدا می‌تواند بر ناامیدی غلبه کند.
امید است با رعایت اصول و نکات یاد‌شده بتوان بر ناامیدی فائق آمد.
۱. آلبرت آلیس، زندگی عاقلانه، ترجمه مهرداد فیروزبخت، رشد، ۱۳۸۰ ش.
۲. درک راجد، تغییرات زندگی فشار روانی و شیوه‌های مقابله، ترجمه بهمن نجاریان، انتشارات رشد، ۱۳۷۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «غلبه بر ناامیدی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۰۷.
