راه‌های افزایش ایمان به خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: افزایش ایمان به خدا.
پرسش: از چه طریق انسان می‌تواند ایمان خود را نسبت به خدا افزایش دهد؟
پاسخ: راه‌هایی که موجب افزایش ایمان به خدا می‌شود، عبارت‌اند از: رفع موانع و ایجاد شرایط، دقت و تفکر، ذکر و یاد خدا، تداوم عبادت، توجه به آثار ایمان و اجتناب از سرگرمی‌ها.
بعد از اثبات این مطلب که پدیده‌های
جهان و نظم حاکم بر آن‌ها، بدون وجود آفریدگار و ناظم ممکن نیست، اگر بخواهیم این عقیده در وجود ما استقرار یابد و به صورت قطعی به آن
مؤمن شویم، باید توجه داشته باشیم که براهین و استدلال‌های عقلی، به ما شناختی ذهنی و مفهومی می‌دهد و به تعبیر استاد آیت‌الله مصباح «به طور غایبانه نسبت به خدای متعال
شناخت پیدا می‌کند و همین اندازه معتقد می‌شود که آفریدگار وجود دارد»؛
اما
انسان نیاز به شناخت عمیق و
ایمان فزون‌تر دارد و میل دارد که با شهود درونی و قلبی با خدا آشنا شود، این چنین
علم و شهودی نیاز به خودسازی و پیمودن مراحلی خاص دارد.
به طور خلاصه راه‌هایی را که موجب افزایش ایمان به خدا می‌شود، یادآوری می‌نماییم.
اگر بخواهیم عملاً ایمان خود را به خدا افزایش دهیم، باید موانع ایمان به خدا را در وجود خود از بین ببریم. موانع شناخت و ایمان به خدا از نظر
قرآن عبارت است از: زنگارهایی که در اثر هوس‌رانی و
گناه بر آیینه
عقل و قلب انسان می‌نشیند. اعمالی که علت و مانع رشد معنوی انسان می‌شود، عبارت است از:
ظلم به خود یا مردم و
کفر به معنای پنهان نمودن حقایق به انگیزه سودپرستی یا
لجاجت و
تعصب،
اسراف به معنای تجاوز از حدومرز در هر کاری، و
فسق به معنای خروج از راه
حق.
در سنت
آفرینش که براساس
قانون علیت استوار است، هر یک از این امور مانع شناخت عقلی و قلبی هستند و موجب عدم تشخیص راه از چاه بوده و در نتیجه
گمراهی انسان را سبب می‌شوند.
تمام موانع ایمان به خدا یک ریشه اساسی دارد و آن هوس‌رانی و
خود‌خواهی و گناه است. وقتی که هوی و میل به تعبیر
قرآن کریم خدای انسان شد، راه شناخت و
ایمان را بر انسان می‌بندد و انسان به‌تدریج موقعیت خود را در
جهان هستی فراموش می‌کند و در
غفلت و
گمراهی قرار می‌گیرد.
برای شناخت‌های عقلی (مانند شناخت‌های حسی)، علاوه بر رفع موانع، شرایطی هم وجود دارد. وجود
نور همان‌طور که در دیدن حسی لازم است، در دیدن عقلی هم ضرورت دارد.
از دیدگاه قرآن در نظام هستی سه نوع چراغ معنوی وجود دارد که به عقل و
قلب نور می‌دهند:
۱.
وحی و قرآن؛ ۲.
پیامبر و
امام؛ ۳. نور بصیرت درونی.
نور وحی و نور رهبری
امام معصوم، مقدمه پیدایش نور
بصیرت در درون انسان است. شناخت و ایمان ثابت، تنها در پرتو نور بصیرت امکان دارد.
شرایط پیدایش نور درونی از دیدگاه قرآن و
احادیث، عبارت است از:
۱.
تقوا و خودنگهداری از هر گناهی؛
۲.
زهد به معنای بی‌میلی نسبت به هوس‌هایی که راه تکامل را مسدود می‌نماید؛
۳.
جهاد به معنای به کار گرفتن همه توان در پیکار با دشمن درونی و برونی؛
۴.
اخلاص و پاک کردن دل از انگیزه‌های غیر الهی.
قرآن کریم در مورد شرایط شناخت می‌فرماید: ای ایمان‌آورندگان! تقوای خدا را پیشه کنید و به فرستاده او ایمان آورید، تا خداوند به شما دو بهره از
رحمت خود عنایت کند و برای شما نوری قرار دهد که در پرتو آن حرکت نمایید.
قرآن در موارد متعدد ما را تشویق به نظر می‌کند؛ یعنی نگرشی جست‌وجوگرانه و مشاهده‌ای همراه با
تفکر و ژرف‌نگری تا بتوانیم با‌اندیشه بیشتر در
آیات الهی و نشانه‌های خدا در
عالم طبیعت و در وجود انسان به
شناخت حضوری و آگاهانه دست پیدا کنیم و به تدریج حضور
خدا را در زندگی خود درک، و خود را در محضر او و او را ناظر بر کار خود بدانیم. به این آیات که ما را به دقت‌نظر دعوت می‌کند، توجه نماییم:
بگو نظر کنید که چه چیزهایی در
آسمان و زمین است.
بگو در
زمین سیر کنید و نظر کنید که چگونه
آفرینش را آغاز کرد.
آیا به
شتر نظر نمی‌کنید که چگونه آفریده شده و به
آسمان که چگونه برافراشته و به کوه‌ها که چگونه بر پا و به زمین که چگونه گسترده شده است.
ملاحظه می‌کنیم که در تمام این موارد، نظر باید چندان دقیق باشد که سؤال‌هایی را پاسخ گوید و مشکلاتی را که مطرح است حل نماید، این تفکر و نظر سراسر واقعیت‌ها و حقایق
جهان را شامل می‌شود و در یک محدوده خاص نمی‌باشد، صدها آیه در قرآن انسان را به چنین
اندیشه وسیع و ثمربخش فرا می‌خواند.
ذکر به معنای حضور عملی و کرداری، نه صرف حضور ذهنی و گفتاری؛ اگرچه این هم بخشی از یاد خداست.
یاد خدا، یعنی حضور خداوند در صحنه ذهن و
عمل و خودنگهداری از هوس‌ها و منفعت‌طلبی‌های برخاسته از خودمحوری،
اجتناب از گناه. یاد خدا اولین گام عملی در افزایش ایمان است.
مداومت بر انجام عبادات عملی و حضور در پیشگاه خدا و
مناجات و رازونیاز با او، اگر با پشتوانه شناخت و
معرفت و
برهان باشد، موجب انس و الفت با خدا و
محبت آگاهانه می‌شود.
عبادت خدا، آلودگی‌ها را از روان انسان پاک می‌کند و
روح و روان را تغذیه معنوی می‌نماید، تا بتوان با آمادگی بیشتر در برابر گناه مقاومت و درجات
قرب الهی را بپیماید.
ایمان به خدا، علاوه بر این‌که جهان هستی را برای ما توجیه می‌کند و به آن معنا و
هدف می‌بخشد، آرامش روحی را هم تضمین می‌کند. اگر انسان به خدا ایمان داشته باشد، از چنان
اعتماد به نفسی برخوردار می‌شود که در برابر مشکلات
زندگی و معمای مرگ و عاقبت زندگی، تاب می‌آورد و این مسائل آرامش درونی او را به
بدبینی و
ناامیدی مبدل نمی‌سازد و با اعتماد به این‌که خداوند به او کمک می‌کند و در این جهان رها نشده است، به رفع نگرانی‌ها می‌کوشد. با نشاط روحی و انبساط خاطری که از ارتباط انسان با خدا ایجاد می‌شود، هر مشکلی قابل حل و آینده تضمین شده است و
مرگ نه‌تنها نابودی نخواهد بود که ملاقات با خدا و برگشت به سوی او است.
قرآن کریم می‌فرماید: «
اَلا بِذِکرِ اللّهِ تَطْمَئنُّ القُلوب»؛
آگاه باشید تنها با یاد خدا دل‌ها آرام خواهد گرفت.
پرارزش‌ترین دارایی انسان، عمر او است که در حال هوشیاری، حاضر نیست به هیچ قیمتی آن را از دست بدهد؛ ولی گاهی سرگرمی‌ها، چنان انسان را
تخدیر می‌کند که
عمر خود را مفت و مجانی هدر می‌دهد:
«
قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ • الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ • وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ».
این آیه کریمه یکی از نشانه‌های
مؤمن را اعراض و روگردانی از لغو و بیهودگی معرفی می‌نماید.
شخصی از
امام صادق (علیه‌السّلام) پرسید: شکار و چوگان بازی و بازی با شطرنج چگونه است؟
امام (علیه‌السّلام) فرمود: مؤمن فرصت پرداختن به این‌گونه کارها را ندارد.
۱. مقدمه‌ای بر شناخت خدا، محمدی ری‌شهری، انتشارات یاسر.
۲. انسان و ایمان، شهید مطهری، انتشارات صدرا.
۳. آداب و مراحل سلوک الهی، ج۱، با عنوان تخلی، استاد کریم محمود حقیقی، انتشارات فلاح.
۴. در قلمرو ایمان، عبدالله نصری، انتشارات زنان مسلمان، نشر ۱۳۵۹.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «راه‌های افزایش ایمان به خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۱۷.
