امام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:آیا
اطاعت مطلق از
ائمه (ع)
واجب است ؟ در همه امور حتی در امور شخصی ؟
پاسخ:
از جمله مسائلی که
قرآن به آن اهمیت خاص داده است،
وظیفه جامعه اسلامی نسبت به
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است و از جمله این
وظایف،
اطاعت از ایشان است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را از آن نظر که
وحی الهی را از
مقام ربوبی دریافت می‌کند،
نبی (آگاه از
اخبار غیبی) و از آن نظر که مأمور به
ابلاغ پیامی از جانب
خدا به
مردم است،
رسول می‌نامند. اما پیامبر در این دو مقام، فاقد
امر و
نهی و اطاعت و
عصیان است و وظیفه‌ای جز پیام‌گیری و پیام رسانی ندارد. ولی قرآن کریم در موارد زیادی بر موضوع اطاعت از پیامبرخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) تکیه می‌کند. لذا لازم است میان دو نوع اطاعت (یعنی اطاعت طریقی و موضوعی) فرق گذاشته شود تا مقصود و منظور
آیات بهتر درک شود.
آیات قرآن در باب اطاعت از پیامبر در دو دسته‌بندی کلی قابل جمع‌بندی است:
الف) گروهی که بر اطاعت رسول فرمان می‌دهند و قرائن گواهی می‌دهد که مقصود از اطاعت ایشان، همان انجام دستورات الهی است که آن حضرت
تبلیغ می‌کند، مانند: انجام
واجبات و دوری از محرمات. روشن است که در این صورت اطاعت رسول، راهی است برای اطاعت خدا و شخص رسول در
حقیقت، اطاعت و عصیانی ندارد. از همین‌روست که قرآن درباره ایشان می‌فرماید:
«ما علی الرسول إلا البلاغ و الله یعلم ما تبدون و ما تکتمون»
پیامبر وظیفه‌ای جز رسانیدن پیام (الهی) ندارد (و مسئول اعمال شما نیست.) و خداوند آنچه را آشکار و آنچه را پنهان می‌دارید، می‌داند.
انجام چنین وظایفی هر چند که به ظاهر اطاعت پیامبر نیز به شمار می‌رود، اما در حقیقت، اطاعت فرمان خدا است و نه اطاعت شخص پیامبر. قرآن
ماهیت این نوع اطاعت‌ها را در آیه دیگر به صورت روشن بیان می‌کند و می‌فرماید: «هر کس رسول را فرمان بَرد، خدا را فرمان برده است.
ب) نوع دیگر اطاعت از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را گروهی از آیات مشخص می کند که ایشان را به عنوان «
اولی الامر»، فرمانده، قاضی و داور معرفی می‌نماید و دست آن حضرت را در تنظیم امور
اجتماع باز نهاده و به ایشان حق امر و نهی می‌دهد. بنابر این در چنین مواردی، اطاعت از شخص ایشان موضوعیت پیدا می‌کند و دارای
احکام و ویژگیهائی می‌گردد. برخی از آیاتی دستور به انجام چنین اطاعتی از پیامبر را می‌دهند، عبارتند از:
۱- «یا ایها الذین آمنوا أطیعو الله و أطیعوا الرسول و أولی الأمرمنکم...»
خدا را اطاعت کنید و رسول و صاحبان فرمان از خود را اطاعت کنید...» به پروردگارت سوگند که آنان
مومن نخواهند بود مگر این که تو را در اختلافات خود داور قرار دهند؛ (و) آنگاه از قضاوت تو در دل، احساس ناراحتی نکنند و کاملاً تسلیم باشند.در این مورد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت قاضی و داور، تجلی نموده و برای
حفظ نظام، دارای مقام امر و نهی است و اگر مورد اطاعت نبوده و دستورات او اجراء نگردد، داوری مختل، و هرج مرج بر جامعه
حاکم می‌گردد.با توجه به آیاتی که در زمینه اطاعت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شده است، می‌توان قلمرو اطاعت از ایشان را در زمینه‌های مسائل سیاسی و قضائی و نظامی برشمرد. آن حضرت علاوه بر مقام تبلیغ احکام،
رهبر سیاسی و
مرجع قضائی و
فرمانده کل قوا نیز می باشد و در این زمینه‌ها «نافذ القول» و مطاع است. لذا هر مسلمانی وظیفه دارد که در
مسائل سیاسی، قضائی، نظامی و... به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مراجعه کند و از سخنان او تخلف و تخطی ننماید.
همانگونه مستحضرید ائمه (علیهم السلام) با وحی در ارتباطند فلذا گفتار و رفتارشان مطابق با
وحی است بنابراین محال است اشتباهی از این بزرگواران سر بزند و گفتار و رفتارشان برای
شیعیان حجت است.وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الهَْوَی • إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی
و سخن از روى هوى نمى‌گوید نیست این سخن جز آنچه بدو وحى مى‌شود،از آنجایی كه گفتار ائمه مطابق با وحی است اگر امر كند لازم الاطاعه خواهد بود ، و سرپیچی از امر ائمه (علیهم السلام) جایز نیست .
با اوصافی كه قرآن كریم برای پیامبر (ص) و ائمه اطهار(ع) می شمارد یقینا خلاف
عقل سخن نمی گویند ، اما اگر خود انسان از زبان خود
معصوم سخنی را بشنود بدون تعلل بایسی اطاعت كند لكن اگر سخن امام را از طریق شخص دیگری ( در زمان ما از طریق راوی) بشنود اولا باید توسط كارشناس مربوط به رجال و درایه سند آن بررسی شود ثانیا توسط علمای آگاه مضمون
حدیث تفسیر شود.
شهرسوال
