عیوب مومن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: مگر
مؤمن آینه مومن نیست؟چرا بیان
عیوب مومن اشکال دارد ؟
بیان
عیوب مومن در صورتی که مخفیانه و فقط بصورت
تذکر خصوصی باشد نه تنها ایرادی ندارد بلکه بنا بر
روایتی از
امام صادق (علیه السلام) بهترین
هدیه به اوست. چرا که از جمله ویژگی های
انسان مومن و متخلّق به
اخلاق حسنه صفت
عیب زدایی است .
همه می دانند که عیب جویی از
صفات زشت و ناپسند به به شمار می رود ولی
عیب زدایی از صفات بسیار خوب و پسندیده است زیرا
انسان در صورتی کامل می شود که عیوب خود را برطرف سازد و شکی نیست که تمام افراد بشر جز
معصومین نواقص و کمبودهایی دارند و هیچ یک از
گناه و اشتباه خالی نیستند .
پس
انسان برای عیب زدایی یا بهتر بگویم برطرف کردن عیوب خود اول باید آنها را بشناسد . اما چگونه انسان به
عیوب خود آگاه می شود ؟
پاسخ : انسان می تواند از سه راه به عیبهای خود واقف شود :
۱.
مراقبت و
محاسبه ؛ یعنی اگر انسان مواظب
اعمال و رفتار خویش باشه و خودش رو مورد محاسبه و
حسابرسی قرار بده ، به ویژه اگر خود را با معیارها و الگوهای مورد قبول
صالحان و
پارسایان مقایسه کنه چون خودش رو فاقد فضیلتهای آنها می بینه به خوبی می تونه به عیوب خویش پی ببرد .
۲.
عبرت گرفتن از
رفتار و کردار
افراد بزهکار و نادرست ، که به قول سعدی
لقمان را گفتند :
ادب از که آموختی ؟ گفت : از بی ادبان
۳.
معاشرت با دوستان
مخلص و
صدیق که از
نصیحت کردن تو دریغ نداشته باشند و از روی
خیرخواهی عیوب تو را بدون
تملّق و
چرب زبانی تذکّر دهند .
بله ، دوستان واقعی و با
ایمان می توانند در این مسیر بهترین
راهنما برای انسان باشند در صورتی که او هم به نصیحت های آنها گوش دهد و از آنها بخواهد او را در مورد اشتباهات و لغزشهایش آگاه و راهنمایی کنند .
از این رو است که
امام صادق (علیه السلام) فرمودند :
« سعی کنید اوقات شبانه روز خود را به چهار قسمت تقسیم کنید : یک قسمت برای
عبادت و خلوت با
خدا ، یک قسمت برای
تأمین معاش و
تحصیل (به دست آوردن) هزینه زندگی ، قسمتی برای رفت و آمد و
معاشرت با برادران مورد
اعتمادی که شما را به عیوبتان آگاه می سازند و قلبا نسبت به شما
خلوص و صفا دارند ، و ساعتی را نیز برای
تفریح و
لذایذ مشروع خود اختصاص دهید و به وسیله این ساعت { : ساعت استراحت } می توانید خود را برای ساعت دیگر آماده کنید . »
در توضیح این که
دوست خوب چه کسی است آمده است
دوست تو کسی است که تو را از کارهای
زشت باز دارد و دشمنت کسی است که کارهای زشت تو را نیک جلوه دهد .
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند : «محبوب ترین برادر نزد من کسی است که عیوبم را به من اهدا کند.»
پس کسی که ادعای دوستی می کند ولی عیوب انسان را تذکر نمی دهد و هر گونه نقص و عیبی که می بیند بی تفاوت از آن می گذرد دوست واقعی نیست و چه بسا
دشمن انسان ( هر چند از روی دشمنی ) خدمتی به انسان می کند و عیوب او را تذکر می دهد ، که اگر تذکر نمی داد او نمی توانست به سادگی به عیوب خود پی ببرد
از صـحبـت دوستــی بـرنجـم کاخلاق بدم حسـن نماید
عـیـبـم هـنــر و کـمـال بـیـنـد خارم گـل و یـاسمن نماید
کو دشمن شوخ چشم بیباک تـا عیـب مـرا به من نماید
همانگونه که
عیب جویی زشت و
حرام است
کتمان عیب نیز
خیانت است زیرا
مؤمن باید مانند آیینه باشد و زشتیها و زیباییهای برادر دینی خود را نشان بدهد منتها به خود او نه به دیگران ، که شأن آیینه همین است .
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : « کسی که برادر دینی خود را گرفتار
عمل ناپسندی می بیند و می تواند او را از این کار باز دارد اگر چنین نکند به او خیانت ورزیده است .»
در ادامه بحث عیب زدایی نوبت به عیب جویی می رسد و بیان تفاوت آن چون این دو بر حسب ظاهر یادآوری و بازگو کردن عیوب دیگری است ولی عیب جویی به انگیزه
تحقیر و کوچک شمردن است و عیب زدایی به قصد
خیرخواهی و
اصلاح ؛ اولی با انگیزه دشمنی و
خصومت و دومی با انگیزه
دلسوزی و نصیحت توأم است .
به همین جهت , کسی که می خواهد عیب دیگری را به او تذکر دهد باید با
حسن نیت و دلی پاک نقایص او را یادآوری کند و در حال سخن گفتن کمال
ادب و
احترام را رعایت نماید و دقت کند که به شخصیت طرف مقابل خود
اهانت نکند و
انتقاد صحیح و سالم و سازنده به نیش زدن و عیب جویی تبدیل نگردد ، که نتیجه معکوس در پی خواهد داشت .
اما آیا همه جا می توان به دیگران عیوبشان را تذکر داد؟
چون
اسلام برای
حیثیت و
آبروی مؤمن ارزش و اهمیت خاصی قائل است و بازگو کردن عیوب مردم نیز یک ضرورت است باید این امر مهم به صورت پنهانی و خصوصی انجام داد تا به
شخصیت مؤمن لطمه ای وارد نشود که می گویند : نیازهای اضطراری باید در چارچوب خودشان ارزیابی شوند یعنی از آن محدوده نباید تجاوز کرد .
حضرت علی (علیه السلام) فرمود : «
نصیحت کردن در میان مردم نوعی سرکوبی است . »
امام حسن عسگری (علیه السلام) فرمود : « کسی که برادر دینی خود را در پنهان
پند دهد زینت بخش او شده است ، اما اگر در برابر دیگران نصیحتش کند موجب سرشکستگی او می شود . »
نصیحت در نهانی بهتر آید گره از جان و بند از دل گشاید
شهر سؤال.
