صله رحم با خویشان مخالف رفت و آمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صله رحم.
پرسش: لطفاً بفرمایید صله رحم با کسی که دوست ندارد با فامیل رفتوآمد کند یا به احتمال قوی، رفتوآمد با وی اثرات منفی در افکار و دین انسان دارد و یا گرفتاری‌های روزمره فعلی و ضعف جسمانی سبب عدم توان رفتوآمد باشد، آیا باز هم قطع رحم شمرده می‌شود؟
پاسخ: صله‌رحم یکی از اهمّ واجبات اسلام است و تارک آن به‌شدت مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته و در هر شرایطی باید به جا آورده شود، ولی می‌توان آن را در شرایط خاص محدودتر کرد و تا حد یک
سلام و رد سلام و یا یک تلفن و یا یک دیدار سرپایی تقلیل داد.
از مهم‌ترین
واجبات دین مبین اسلام،
صله رحم است که هم در
قرآن و هم در
روایات تأکید فراوانی بر آن شده و تارک آن مورد مذمت قرار گرفته است که به چند نمونه اشاره می‌شود.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: برای اهل دین علاماتی است که با آنها شناخته می‌شوند و صله رحم یکی از آ‌ن‌هاست: «
ان لاهل الدین علامات یعرفون بها .... و صلة الرحم».
امام صادق (علیه‌السلام) نیز در روایتی به نقل از پیامبر می‌فرماید: «افضل
اعمال بعد از
ایمان، صله رحم است».
و
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌فرماید:
صدقه ده برابر و قرض دادن هجده برابر و دیدار برادران دینی بیست برابر و صله رحم بیست و چهار برابر
پاداش دارد: «
الصدقه بعشر و القرض بثمانی عشر و صلة الاخوان بعشرین و صلة الرحم باربع و عشرین».
صله رحم آثار متعددی دارد:
از جمله آثار صله رحم،
زیادی عمر است:
چنان‌چه امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«من چیزی را مؤثرتر از صله رحم برای زیادی عمر نمی‌شناسم. گاه کسی که تنها سه سال به پایان عمرش باقی است، صله رحم می‌کند و
خداوند به
برکت آن سی سال به عمر او می‌افزاید و عمر او را تا ۳۳ سال زیاد می‌کند و گاه کسی ۳۳ سال به پایان عمر او باقی مانده است؛ اما
قطع رحم می‌کند و خداوند ۳۰ سال از عمر او می‌کاهد و سه سال بعد از آن اجل او فرا می‌رسد».
و
سالار شهیدان (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هر کس دوست دارد مرگش به تأخیر بیفتد، صله رحم کند».
از آثار دیگر صله رحم،
زیادی رزق و مال است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌فرماید: «هر کس یک
عمل را برای من ضمانت کند (انجام دهد)، من برای او چهار عمل را ضامن می‌شوم و آن اینکه صله رحم کند، پس خداوند او را دوست خواهد داشت،
رزق او زیاد می‌شود، عمرش افزایش پیدا می‌کند و داخل بهشتی می‌شود که خداوند وعده داده است».
افزایش
محبت و جلب حمایت اطرافیان و جلوگیری از
مرگ بد نیز، از آثار صله رحم است.
مولی
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرماید: «صله‌رحم دشمن را اندوهگین می‌سازد و از مرگ‌های بد نگه می‌دارد».
آسان شدن
سکرات موت نیز، از آثار این
واجب الهی است.
چنان‌چه امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: خداوند سختی‌های مرگ را بر کسی آسان می‌کند که نسبت به خویشان و نزدیکان و پدر و مادرش نیکی کند، اگر چنین کرد خداوند سختی‌های مرگ را بر او آسان می‌کند».
حال باید دید صله رحم چیست و با چه اموری محقق می‌شود؟
آیات مختلفی چون آیات ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵ سوره بقره و دیگر آیات
قرآن کریم، منظور از صله‌رحم را ارتباط داشتن و نیکی کردن و
انفاق به خویشان و نزدیکان می‌داند.البته واضح است که انفاق می‌تواند زبانی، فعلی، قلبی و مالی باشد:
انفاق زبانی، مثل
سلام کردن و رد سلام،
دعا کردن، دوری گزیدن از
غیبت،
تهمت، افترا به ایشان، نام نیک بردن از ایشان، پوشاندن
عیب و
آشکار کردن نیکی است.
انفاق فعلی با به‌جا آوردن
نماز،
روزه،
حج و
زیارت به نیابت،
وفای به عهد، دیدوبازدید، حفظ احترام و رعایت شأن و موقعیت آنها،
عیادت و غیره محقق می‌شود.
انفاق قلبی، مثل آرزوی وصول
خیرات دنیوی و اخروی و آرزوی دفع بلایا از ایشان.
انفاق مالی می‌تواند با کمک بلاعوض،
قرض‌الحسنه دادن، پرداخت صدقه به نیابت از ایشان انجام گیرد.
حال این سؤال مطرح می‌شود که اگر شخصی از ارحام، حدود الهی را رعایت نمی‌کند و رفتوآمد با ایشان انسان را به
گناه انداخته یا به‌طور کلی اثرات منفی بر رفتار و افکار انسان می‌گذارد، وظیفه چیست؟
در جواب باید گفت: اولین وظیفه، نسبت به ایشان
امر به معروف و
نهی از منکر است. البته امر به معروف و نهی از منکر دارای مراتبی است.
در مرتبه اول می‌توان با روی گرداندن،
چهره را در هم کشیدن، ترک رفتوآمد به ایشان فهماند که این اعمال در مقابل کارهای ناپسند ایشان است.
در مرتبه بعد با
موعظه و
نصیحت و اشاره به عاقبت بد کسانی که گناه کرده‌اند، می‌توان آنها را نهی از منکر کرد؛ البته باید سعی شود، موعظه حالت توبیخ و سرزنش نداشته باشد؛ چون در این موقع طرف مقابل «حالت تدافعی» گرفته و لج خواهد کرد.
اگر تمام این کارها را انجام دادید، ولی ایشان دست‌بردار نبودند، وظیفه شرعی ما محدود کردن روابط گاه تا حد
سلام و احوال‌پرسی است، نه اینکه اصلاً رابطه‌ای نباشد و قطع رحم کنید؛ چون
قطع رحم مسلّماً گناه است و
معصیت دارد.
بهتر است در این مورد به یک روایت زیبا توجه کنیم.
یکی از یاران امام صادق (علیه‌السلام) به ایشان عرض کرد: «من خویشانی دارم که با من در امر دین موافق نیستند (گناه می‌کنند یا بر
دین دیگری هستند)، آیا بر من نسبت به ایشان حقی هست.
امام فرمودند: بله حق رحم را هیچ‌چیز قطع نمی‌کند».
می‌توان صله‌رحم را با
انفاق یعنی دعا برای اصلاح و بازگشت ایشان به راه راست به جا آورد.
پس نتیجه می‌گیریم که صله‌رحم یکی از اهم واجبات اسلام است و تارک آن به‌شدت مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته و در هر شرایطی باید به جا آورده شود، ولی می‌توان آن را در شرایط خاص محدودتر کرد و تا حد یک سلام و رد سلام و یا یک تلفن و یا یک دیدار سرپایی تقلیل داد.
۱. آداب معاشرت در اسلام، محمدحسین الجلالی ترجمه جواد بیات و محمد آذربایجانی، ناشر سازمان تبلیغات اسلامی ۱۳۷۲ش.
۲. اخلاق ناصری، خواجه نصیرالدین طوسی به تصحیح مجتبی مینویی، چ۵، انتشارات رضوی ۱۳۷۲ش.
۳. کیفر گناه، سیدهاشم رسولی محلاتی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صله رحم هنگام عصبانیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۲۰.
