دعای عرفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دعای عرفه.
پرسش: در رابطه با سند
دعا عرفه که پسران
غالب اسدی راوی آن هستند، آیا کفایت می‌کند؟ آیا خدشه‌ای در سند این
دعا وارد نیست؟
پاسخ:
درباره تشخیص سند حدیث مطالب زیر را بیان می‌کنیم:
پسران غالب اسدی کیان‌اند؟
آنچه در کتاب‌های رجالی آمده است، پسران غالب بن بشر اسدی که ابن اثیر او را از
صحابه دانسته‌اند،
بشر و بشیر می‌باشند که دعای عرفه را از
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ نقل کرده‌اند.
بشر بن غالب الاسدی الکوفی کیست؟
در کتاب‌های رجالی نام او آمده است. برخی در مورد او چیزی نگفته‌اند و عده‌ای او را
مجهول دانسته‌اند.
در
تنقیح المقال آمده است که: شیخ (رحمة‌الله‌علیه) او را از
اصحاب امام حسین علیه‌السلام و
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ دانسته و به دنبال آن آورده: ظاهر این است که بشر بن غالب الاسدی الکوفی امامی است؛ اما حال او مجهول است.
در
اصول کافی از او
روایت هم نقل شده است.برخی او را از اصحاب
امیرالمؤمنین علیه‌السلام و اصحاب
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ دانسته است
و در مورد
وثاقت یا عدم وثاقت او ساکت مانده است.
بشیر بن غالب الاسدی الکوفی کیست؟
در مورد
شخصیت وی هم کتاب‌های رجالی به‌طور صریح و محکم سخن نگفته‌اند.
در موسوعه رجالیه آمده است: بشیر مشترک است بین
رجال حدیث؛ ولی هیچ‌کدام توثیق نشده‌اند.
هم‌چنین آمده است: از او از امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در
کافی روایت نقل شده است.او کسی است که دعای عرفه را از امام حسین ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده است.
در جای دیگر آمده: بشیر بن غالب الاسدی الکوفی مجهولٌ.
عده‌ای از رجالیون در مورد وثاقت یا عدم وثاقت او
سکوت کرده‌اند و یا نام او را
ذکر نکرده‌اند.
درباره دلالت حدیث مطالب زیر را بیان می‌کنیم:
علامه محمدتقی جعفری در مقدمه
تفسیر دعای بلند عرفه آورده است: مرحوم
محدث قمی در
مفاتیح آورده است: بشر و بشیر فرزندان غالب اسدی نقل کرده‌اند که: در آخرین ساعات
روز عرفه در
عرفات در خدمت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ بودیم که آن حضرت با جمعی از خاندان و فرزندان و
شیعیان از چادر بیرون آمدند و با نهایت
خضوع و
خشوع در طرف چپ کوه (جبل الرحمة) ایستاد و روی مبارک را به طرف
کعبه گردانیده و دست را مقابل رو برداشتند و این دعای بلند عرفه را خواندند.
اگرچه بعضی از
محدثین بزرگوار، یقین به سند این
نیایش ندارند، ولی طبق اصل معروف: «دلالته تغنی عن السند» در این‌جا جاری است. گاهی مفهوم و دلالت و محتوای حدیث به‌قدری با عظمت و مطابق اصول است که از سند بی‌نیاز و احتیاجی به آن وجود ندارد. بدیهی است که نظیر مضامین این نیایش در عالی‌ترین درجه
حکمت و
عرفان اسلامی را جز
انبیای عظام و
ائمه معصومین ـ علیه‌السلام ـ نمی‌توانند بیان نمایند.
بیش‌تر دعاهای موجود، از باب بی‌نظیر بودن در مضامین و معنا مورد وثوق قرار می‌گیرند.
استاد
جوادی آملی در درس خارج
فقه، منشور و بخش‌نامه‌ای را که از
امام صادق روایت شده نقل کرده که دستورالعمل بلند
اخلاق برای کارگزاران نظام اسلامی بیان می‌کند که بسیار جالب توجه و از مضامین و معنای بلندی برخوردار است.
ولی از نظر سند،
حدیث مرسله است. استاد فرمود: اشکالی ندارد که از مضامین و معنای بلند آن در عرصه‌های اجتماعی و اخلاقی استفاده ببریم
و طبق اصل «دلالته تغنی عن السند» از آن بهره ببریم.
احادیث شریف نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله،
نهج‌البلاغه شریف، صحیفه سجادیه و بسیاری از دعاها چنین سرنوشتی دارند و طبق این اصل دلالت مورد پذیرش قرار می‌گیرند. بلی در مسائل فقهی و بیان
حکم شرعی اثبات سند و سندشناسی بسیار مهم است. تازه در مسائل فقهی هم گاهی روایات مرسله و غیر معتبر مؤید
روایات دیگر قرار می‌گیرند و از این حیث مورد استناد و استفاده قرار می‌گیرد. مبناها هم در این راستا مؤثر می‌باشد و نسبت به هم فرق می‌کنند.
آنچه در پایان قابل بیان است این است که درست است که برخی از محدثین بزرگوار و رجالیون برای این‌که به
یقین برسند، نیاز به این نیایش ندارند و بر راوی آن اشکال می‌کنند، ولی دلالت آن طوری است که بوی
عصمت می‌دهد و یک مضمون و
دلالت بی‌نظیر این‌گونه، آن‌هم در قالب نیایش جز در توان
معصوم ـ علیه‌السلام ـ و
انبیای عظام نمی‌باشد. و وقتی دلالت یک متنی این‌قدر محکم و قوی و بلند باشد، هم مورد تأیید سایر معصومین ـ علیه‌السلام ـ قرار می‌گیرد و هم عقل برهانی آن را به
معصوم ـ علیه‌السلام ـ مستند می‌کند و به معصوم ـ علیه‌السلام ـ نسبت می‌دهد.
اگر طبق اخبار عرض،
متن دعای عرفه بر قرآن شریف هم عرضه شود، یقیناً با
روح قرآن هم‌خوانی دارد و هماهنگ است و مورد تأیید
قرآن شریف می‌باشد.
بنابراین اگر دلیلی براساس متنی از معصوم ـ علیه‌السلام ـ درباره تأیید دعای عرفه در دست نباشد و ما نیافته باشیم که دعای عرفه مورد تأیید سایر
ائمه قرار گرفته، ولی طبق قاعده اخبار عرض،
عقل برهانی و اصل ((دلالته تغنی عن السند)) این
دعا هم به‌طور مستقیم و غیر مستقیم ان‌شاء‌الله مورد تأیید ائمه معصومین ـ علیه‌السلام ـ است و ضعف سندی آن موجب خدشه در دلالت آن نمی‌گردد و می‌توان از مضامین آن بهره‌های بزرگ برد.
گذشته از همه انتساب این دعا به
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ دارای شهرت هم هست. ممکن هم است سند یک
حدیث یا متن در دست باشد، ولی متن آن
اضطراب داشته و با
روح قرآن سازگار نباشد و مردود شمرده شود. لیکن مضامین دعای عرفه با روح قرآن و روایات ناسازگار به نظر نمی‌رسد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «دعای عرفه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۱۷. پایگاه حدیث نت.
