مفاتیح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: احادیث، دعاها، ائمه، قرآن کریم، مفاتیح.
پرسش: با توجه به این‌که یک نسخه از
قرآن کریم که دست خط حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ وجود دارد، می‌توان به صحت قرآن
ایمان داشت؛ اما احادیث و دعاهای مفاتیح که نقل می‌شود، معلوم نیست که درست باشد؟
پاسخ: یقین ما به وجود قرآن کریم منحصراً از طریق دست‌نوشته‌های منسوب به
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نیست، تا اگر چنین انتسابی ثابت نشود و یا مشکوک باشد، در وجود
قرآن شک کنیم. اگرچه در صورت اثبات چنین چیزی، تأییدی دیگر، بر وجود قرآن خواهد بود. این کتاب آسمانی در طول قرون و بعد از نزولش، در سینه‌های حافظان و بر زبان قاریان کلام
وحی جاری بود. از روی قرآنی که کاتبان وحی در زمان
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نوشته بودند، قرآن‌های فراوانی نوشته شد و در تمام سرزمین‌های اسلامی آن روزگار پخش شد. دعاها نیز چون کلام
معصوم هستند؛ مانند دیگر روایات مورد توجه بوده‌اند. دعاهای
صحیفه سجادیه و برخی دیگر از دعاها، از این قبیل و با اتقان بالای در انتساب آنان به
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ به دست ما رسیده است. بله! گاهی برای اثبات صدور دعاها از معصوم ـ علیهم‌السلام ـ به مضامین بلند و عالیه
دعا ها اکتفا می‌شود.
برای پی بردن به وجود کتاب‌های دینی و علمی، لازم نیست تا اصل نسخه دست‌نویس مؤلف یا کسانی (شاگردانی) که در همان دوره زندگی می‌کرده‌اند وجود داشته باشد؛ بلکه با استفاده از قراین فراوان می‌توان به انتساب کتاب به مؤلف آن
یقین پیدا کرد. نسخه‌های اصلی بسیاری از کتاب‌های علمی مربوط به یونان قدیم یا مصر باستان یا ایران قدیم، امروزه موجود نیست؛ ولی آثار علمی و قابل اعتماد فراوانی از آن دوران به دست ما رسیده است. در میان کتاب‌های
جهان ، کتاب‌های
مقدس و الاهی به دلیل اهمیتی که برای مردم داشته‌اند، بهتر و بیشتر نگه‌داری و صیانت شده است؛ اما باید توجه داشت که اطمینان به وجود یک کتاب تاریخی و کهن، تنها از راه وجود نسخه‌های اصل و قدیمی آن نیست.
یقین ما به وجود قرآن کریم به علت وجود برخی از دست‌نوشته‌های منسوب به
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نیست، تا اگر چنین انتسابی ثابت نشود و یا مشکوک باشد، در وجود قرآن شک کنیم. اگرچه در صورت اثبات چنین چیزی، تأییدی دیگر، بر وجود قرآن خواهد بود. این کتاب آسمانی در طول قرون و بعد از نزولش، در سینه‌های حافظان و بر زبان
قاریان کلام وحی جاری بود. از روی قرآنی که کاتبان وحی در زمان پیامبر نوشته بودند، قرآن‌های فراوانی نوشته شد و در تمام سرزمین‌های اسلامی آن روزگار پخش شد.
مردم با تمام وجود قرآن را حفظ کردند.
آیه آیه
قرآن را بدون کم‌و‌کاست نگه‌داری کرده و صیانت کردند. مسلمانان حتی در مقابل یک حرف از حروف قرآن از خود حساسیت نشان می‌دادند.
در تاریخ آمده است که
ابوذر غفاری صحابی بزرگ پیامبر که راست‌گویی او را پیامبر خدا تضمین کرده بود، در مجلس عثمان و یاران او آیه "
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ کَثیراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَ الَّذینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فی سَبیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیم "
را خواند و بر ثروت‌اندوزی
خلیفه و اطرافیان او به‌شدت اعتراض کرد. کعب الاحبار یهودی تازه مسلمان شده در آن مجلس حضور داشت و به ابوذر پاسخ داد که این آیه مربوط به احبار و رهبان است و مسلمانان را شامل نمی‌شود. او "واو" را از "و الذین"
حذف می‌کرد، گویا که این جمله صفتی برای احبار و رهبان است؛ یعنی این تنها
کافران و رهبان هستند که با جمع‌آوری طلا و نقره و عدم
انفاق آن در راه خدا،
عذاب الاهی آنان را فرا می‌گیرد. ابوذر خشمناک شد و به‌خاطر این تصرف در آیه به او حمله کرد و اعلام داشت که آیه "و الذین" است نه "الذین".
امروز این کتاب آن‌قدر اتقان و قطعیت دارد که تمام دانشمندان اسلامی بر عدم
تحریف آن اتفاق نظر دارند.
قرآنی که امروز از دست‌نوشته‌های حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ است، منسوب به آن حضرت است و نمی‌توان به‌طور قطع آن را به ایشان نسبت داد. فعلاً قرآن‌های متعددی وجود دارد که منسوب به حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ هستند و در مراکز فرهنگی مختلف نگه‌داری می‌شوند، این قرآن‌ها اغلب آیاتی از یک سوره، یک و یا چند سوره کامل را شامل می‌شوند؛ از جمله آنها، قرآنی است که در موزه قرآن آستان قدس رضوی نگه‌داری می‌شود. متن این قرآن به خط کوفی اولیه و از آغاز سوره هود تا پایان
سوره کهف است. صفحه اول وقفنامه قرآن به خط و امضای شیخ بهایی است و در اطراف آن هفت مورد یادداشت وجود دارد. علاوه بر قرآن منسوب به حضرت علی علیه‌السلام، قرآن‌هایی نیز منسوب به
امام حسن علیه‌السلام،
امام حسین علیه‌السلام،
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ نیز در موزه قرآن آستان قدس رضوی نگه‌داری می‌شود.
آنچه که مسلم است این است که قرآن در صدر اسلام از نظر جمع‌آوری و صیانت بیشتر از احادیث پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مورد توجه مسلمانان بود. در طول تاریخ انسان‌های زیادی دست به
تحریف احادیث زدند؛
ولی چنین چیزی برای آیات قرآن ثبت نشده است؛ ولی این به این معنا نیست که احادیثی که امروز به دست ما رسیده است، غیر واقعی باشد. مسلمانان و بالاخص اصحاب امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ زحمت‌های فراوانی برای جدا کردن روایات صحیح از ناصحیح کشیده‌اند.
بیشتر روایات
شیعه از زمان
امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ و امام جعفرصادق ـ علیه‌السلام ـ به دست ما رسیده است؛ اگرچه قبل از آن کتاب‌هایی در زمینه
حدیث نگاشته شده است، ولی عمده آن در این زمان بوده است.
شیخ مفید در ضمن حالات
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در کتاب ارشاد و ابن شهر آشوب در مناقب و طبرسی در اعلام الوری نوشته‌اند: کسانی که از ثقات با اختلاف مذاهبشان از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ
روایت کرده‌اند، چهارهزار نفر بوده‌اند.
از این جمع عده‌ای موفق به تدوین کتب و گرد‌آوری شدند که بعدها کتاب‌های آنان به "اصول اربع مائة" معروف گردید، این
اصول چهارصدگانه جزو اولین مؤلفات شیعه است؛ اگرچه از این اصول جز تعداد اندکی باقی نمانده است؛ ولی اکثر روایات منقول در این اصول ضمن کتب اربعه (کافی، من لایحضره الفقیه،
تهذیب و استبصار) آمده است.
در تعریف "اصل" گفته شده آنچه را که راوی بدون واسطه از زبان امام شنیده و ضبط نموده است؛ ولی چنانچه به‌واسطه کتاب دیگر که از امام اخذ شده مجموعه‌ای گرد آورد، به این مجموعه «فرع» و به مرجع اول «اصل» گویند؛
از‌این‌رو احتمال زیادی یا نقصان و یا فراموشی در این نصوص بسیار کم است.
در طول
تاریخ حدیث، چندین بار
احادیث توسط امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ و اصحاب صاحب بصیرت آنان پالایش و پیرایش شده است و تراث تقریباً پاک و صحیحی که امروز به دست ما رسیده، به
برکت آن تلاش‌هاست.
دعاها نیز چون کلام معصوم هستند (مانند دیگر روایات) مورد توجه بوده‌اند. دعاهای صحیفه سجادیه و برخی دیگر از دعاها، از این قبیل و با اتقان بالای در انتساب آنان به ائمه ـ علیهم‌السلام ـ به دست ما رسیده است. بله! گاهی برای اثبات صدور دعاها از معصوم ـ علیهم‌السلام ـ به مضامین بلند و عالیه دعاها اکتفا می‌شود و کمتر به اسناد و چگونگی رسیدن آن دعا به ما پرداخته می‌شود؛ ولی باز هم این به معنای بی‌اعتبار بودن این‌گونه دعاها نیست؛ اما انکار هم نمی‌کنیم که بخشی از ادعیه‌ای که در برخی از کتاب‌ها آمده است، از هر دو عنصر مطلوبیت دعاها (یعنی سند صحیح یا مضامین غیر قابل انکار) خالی است.
پایگاه اسلام کوئست.
