• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حضرت جواد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه امام جواد علیه‌السلام.

پرسش دربارۀ زندگی‌نامه امام جواد ـ علیه‌السلام ـ توضیحاتی را ارائه کنید.

پاسخ حضرت جواد ـ علیه‌السلام ـ امام نهم شیعیان، پدرش امام رضا علیه‌السلام و مادرش به نام سبیکه نوبیه است و در رمضان سال ۱۹۵ه.ق متولد شد. از جمله همسران آن امام «ام‌الفضل‌» دختر مأمون خلیفه عباسی بوده است که بنا بر دیدگاهی عامل اصلی در به شهادت رساندن ایشان بوده‌اند. ایشان در آخر ذی‌القعده سال ۲۲۰ ه.ق در سن بیست و پنج سالگی به شهادت رسید و در کاظمین ، کنار قبر جدش امام موسی بن جعفر علیه‌السلام دفن شد.


حضرت جواد ـ علیه‌السلام ـ امام نهم شیعیان است.
نام آن حضرت، محمد و کنیه‌اش، ابوجعفر و ابوعلی است.

لقب‌های ایشان عبارت است از: مختار، متوکل، متقی، زکی، تقی، مُنتَجَب، مرتضی، قانِع، جواد و عالِم.
[۱] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۶، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    


پدرش امام رضا علیه‌السلام و مادرش به نام سَبیکه (نام‌های دیگری نیز دربارۀ مادر امام جواد ـ علیه‌السلام ـ ذکر شده است؛ مانند «خیزران»، «سکینه مرسیّه».)
[۲] حسینی عاملی‌، سید تاج‌الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ‌بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
[۳] امین عاملی، سیدمحسن، أعیان الشیعة، ج۲، ص۳۲، دارالتعارف‌، بیروت، ۱۴۰۳ق.    
[۴] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۳، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
نوبیّه (منطقه‌ای در سودان) آفریقا بود.

در رمضان
[۵] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۳، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
یا رجب
[۶] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج۵۰، ص۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ د وم، ۱۴۰۳ ق.    
سال ۱۹۵ه.ق در مدینه متولد شد.

نام همسران امام جواد (علیه‌السلام) بدین شرح است:

۵.۱ - سمانه مغربیه

همسر امام جواد علیه‌السلام، سمانه مغربیه نام داشت.
[۷] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۹۷، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
[۸] مرعشی تستری، قاضی نورالله، ‌إحقاق الحق و إزهاق الباطل‌، ج۲۹، ص۳۳، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
[۹] قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۳، ص۱۸۱۰، دلیل ما، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

البته نام‌های حویث، غزاله مغربیه و مدنب نیز برای او در منابع اسلامی ذکر شده است.
[۱۰] ابن ابی‌الثلج بغدادی، محمد بن احمد، تاریخ أهل البیت نقلا عن الأئمة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری عن آبائهم علیهم‌السلام، ص۱۲۳ ۱۲۴، محقق و مصحح:جلالی حسینی، محمد‌رضا، مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام؛ قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.    


۵.۲ - ام‌فضل‌

مأمون خلیفۀ عباسی برای رهایی از یک سلسله تنگناها و شرایط دشوار سیاسی زمان خود، تصمیم گرفت ولایت‌عهدی را بر امام هشتم تحمیل کند و نیز با تظاهر به مهربانی و دوستی نسبت‌ به امام جواد ـ علیه‌السلام ـ تصمیم گرفت دختر خود را به ایشان تزویج نماید تا استفاده‌ای که از تحمیل ولی‌عهدی بر امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در نظر داشت از این وصلت نیز به دست آورد.
[۱۱] پیشوایی، مهدی، سیرۀ پیشوایان، ص۵۵۶، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
براساس همین طرح بود که پس از شهادت امام رضا علیه‌السلام دختر مأمون «ام‌فضل‌» به همسری امام جواد ـ علیه‌السلام ـ درآورده شد و امام از او فرزندی نداشته است.
[۱۲] عماد طبری‌، حسن بن علی، مناقب الطاهرین، ج۲، ص۸۰۸، سازمان چاپ و انتشارات‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
[۱۳] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۸، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    


در منابع اسلامی دیدگاه های مختلفی نسبت به تعداد و نام فرزندان امام جواد علیه‌السلام بیان شده است:

۶.۱ - دیدگاه اول

همان‌طور که شیخ طبرسی می‌گوید: امام‌ جواد ـ علیه‌السلام ـ دو پسر و سه دختر از خود به‌جای گذارد که یکی از آنان حضرت هادی علیه‌السلام است و دومی هم به نام موسی و دختران آن جناب هم حکیمه، خدیجه و ام‌کلثوم نام داشته‌اند.

۶.۲ - دیدگاه دوم

بعضی نیز گفته‌اند وی دو دختر به نام فاطمه و امامه داشته است.
[۱۴] شیخ طبرسی‌، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۲، ص۱۰۶، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.    


۶.۳ - دیدگاه سوم

اما آنچه همۀ منابع درباره‌اش اتفاق نظر دارند، این است که دو فرزند، امام هادی علیه‌السلام و موسی مبرقع جزو فرزندان امام جواد ـ علیه‌السلام ـ هستند.
[۱۵] حسینی عاملی‌، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص۱۳۴، ‌بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۱۶] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۹۵، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
[۱۷] شامی، جمال‌الدین یوسف بن حاتم‌، الدرالنظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم‌، ص۷۱۸، انتشارات دفتر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    
[۱۸] حموی، محمد بن اسحاق‌، أنیس المؤمنین‌، ص۲۱۵، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۳ش.


در روایات به امامت امام جواد علیه‌السلام پس از امام رضا ـ علیه‌السلام ـ تصریح شده است؛ مانند احادیثی که از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در‌بارۀ تصریح به نام‌های امامان علیه‌السلام نقل شده است.
[۱۹] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۳۶، ص۳۳۶ ۳۳۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    

همچنین از جمله کسانی که تصریح به امامت آن حضرت را از امام رضا ـ علیه‌السلام ـ روایت کرده‌اند، عبارتند از: علی بن جعفر، صفوان بن یحیی، معمر بن خلاد، حسین بن بشار، ابن ابی‌نصر بزنطی، ابن قیاما واسطی، حسن بن جهم ابو‌یحیی صنعانی، خیرانی، یحیی بن حبیب زیات و... .
[۲۰] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۴، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    


امام جواد ـ علیه‌السلام ـ مانند سایر امامان دارای کرامات زیادی بودند که موردی از آن را ذکر می‌کنیم:

۸.۱ - روایتی از ابن اورمه

محمد بن اورمه گفت: معتصم گروهی از وزیران خود را خواست، به آنها دستور داد به دروغ گواهی دهند که محمد بن علی بن موسی علیه‌السلام تصمیم قیام دارد. بعد حضرت را خواست، گفت: تصمیم داری در دولت من قیام کنی. فرمود: به خدا قسم چنین تصمیمی ندارم.
معتصم گفت: فلان کس و فلانی بر کار تو شهادت می‌دهند، آنها را حاضر کردند. گفتند: صحیح است ما این نامه‌ها را از بعضی غلامان تو به دست آورده‌ایم.
حضرت جواد ـ علیه‌السلام ـ در اطاق جلو بود، دست‌های خود را بلند کرده گفت: خدایا اگر دروغ می‌گویند اینها را بگیر. یک مرتبه دیدم اطاق جلو چنان به حرکت در‌آمد، می‌رود و می‌آید، هر کدام از ایشان تصمیم حرکت کردن می‌گیرد، به زمین می‌افتد. معتصم صدا زد یابن رسول اللَّه! من از حرف خود توبه می‌کنم، از خدا بخواه که اطاق از حرکت بایستد. گفت: خدایا! اطاق را آرام فرما. تو می‌دانی ایشان دشمن تو و من‌اند، اطاق آرام گرفت.
[۲۱] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۴۵ ۴۶، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    


بارزترین نوع تبلیغ امام جواد ـ علیه‌السلام ـ مناظراتی است که آن حضرت انجام می‌داد. مناظره‌های آن حضرت که از نخستین روزهای امامتش آغاز شد، ایشان را در تثبیت جایگاه ولایت و امامت، هدایت حق‌جویان و آشکار ساختن سستی گفتار ستمگران یاری داد.

۹.۱ - علل تشکیل مناظره‌ها

آن حضرت به دو جهت در عرصۀ مناظره‌های علمی گام نهاد:
نخست، نیاز شیعیان که با توجه به سن کم آن حضرت در پی کشف جایگاه معنوی‌اش بودند و دوم خواست مأمون و معتصم که اندیشۀ خوار ساختن امام و اثبات الهی نبودن آگاهی‌های وی را در سر می‌پروراندند.

دربارۀ این‌که امام جواد ـ علیه‌السلام ـ به چه نحوی به شهادت رسیدند، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که در این‌جا به یک نمونه اشاره می‌شود:

معتصِم خلیفۀ ستمگر عباسی ـ برادر مأمون و عموی ام فضل دختر مأمون ـ پیوسته نقشه‌هایی را برای به شهادت رساندن امام جواد ـ علیه‌السلام ـ اجرا می‌کرد و در این زمینه با ام فضل نیز همدست شده بود که امام جواد ـ علیه‌السلام ـ را مسموم کند؛ زیرا معتصم می‌دانست که ام فضل از آن حضرت منحرف شده و به‌شدت علیه امام ـ علیه‌السلام ـ موضع گرفته است. بر این اساس، ام‌فضل نیز در خواست معتصم را پاسخ مثبت داد و سمی را در انگور جاسازی کرد و در پیش روی آن حضرت نهاد و همین که امام جواد ـ علیه‌السلام ـ از آن انگور خورد، ام‌فضل پشیمان شد و شروع به گریه کرد، حضرت فرمود: گریه‌ات برای چیست؟ سوگند به خدا، خداوند آن‌چنان تو را به دردی در ناحیه رحم دچار سازد که جبران‌پذیر نباشد و به بلایی گرفتارت کند که قابل کتمان نباشد. بر اثر همین نفرین ام‌فضل بیمار شد و از دنیا رفت.
[۲۲] مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۶ ۱۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    


به‌هر‌حال آن حضرت در شهر بغداد در ماه ذی‌القعده سال ۲۲۰ ه.ق در‌حالی‌که بیست و پنج سال از عمر شریفش گذشته بود، به شهادت رسید.
[۲۳] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۳، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    


و در محله‌ای از بغداد به‌نام کاظمین در کنار قبر جدش امام موسی بن جعفر علیه‌السلام دفن شد.
[۲۴] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح:غفاری علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۴۹۲، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
[۲۵] مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی‌طالب، ص۲۲۷، انصاریان، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.


۱. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۶، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۲. ↑ حسینی عاملی‌، سید تاج‌الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ‌بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
۳. ↑ امین عاملی، سیدمحسن، أعیان الشیعة، ج۲، ص۳۲، دارالتعارف‌، بیروت، ۱۴۰۳ق.    
۴. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۳، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۵. ↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۳، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج۵۰، ص۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ د وم، ۱۴۰۳ ق.    
۷. ↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۹۷، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
۸. ↑ مرعشی تستری، قاضی نورالله، ‌إحقاق الحق و إزهاق الباطل‌، ج۲۹، ص۳۳، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
۹. ↑ قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۳، ص۱۸۱۰، دلیل ما، قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
۱۰. ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادی، محمد بن احمد، تاریخ أهل البیت نقلا عن الأئمة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری عن آبائهم علیهم‌السلام، ص۱۲۳ ۱۲۴، محقق و مصحح:جلالی حسینی، محمد‌رضا، مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام؛ قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.    
۱۱. ↑ پیشوایی، مهدی، سیرۀ پیشوایان، ص۵۵۶، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
۱۲. ↑ عماد طبری‌، حسن بن علی، مناقب الطاهرین، ج۲، ص۸۰۸، سازمان چاپ و انتشارات‌، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
۱۳. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۸، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۱۴. ↑ شیخ طبرسی‌، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۲، ص۱۰۶، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.    
۱۵. ↑ حسینی عاملی‌، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص۱۳۴، ‌بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
۱۶. ↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۹۵، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
۱۷. ↑ شامی، جمال‌الدین یوسف بن حاتم‌، الدرالنظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم‌، ص۷۱۸، انتشارات دفتر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    
۱۸. ↑ حموی، محمد بن اسحاق‌، أنیس المؤمنین‌، ص۲۱۵، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۳ش.
۱۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۳۶، ص۳۳۶ ۳۳۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۲۰. ↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۴، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
۲۱. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۴۵ ۴۶، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۲۲. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‌۵۰، ص۱۶ ۱۷، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.‌    
۲۳. ↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۲۷۳، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، قم، ۱۴۱۳ق.    
۲۴. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح:غفاری علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۴۹۲، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۲۵. ↑ مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی‌طالب، ص۲۲۷، انصاریان، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حضرت جواد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۱۴.    


رده‌های این صفحه : امام جواد | تاریخ معصومان
جعبه ابزار