برنامه موفق برای زندگی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: برنامه‌ریزی، برنامه موفق.
پرسش: من دوست دارم یک برنامه درست و دقیق برای زندگی داشته باشم که بتوانم در دنیا و آخرت موفق باشم (مثل ارتباط درست با خدا، نماز، امام زمان (علیه‌السلام) و ...) لطفاً مرا راهنمایی کنید؟
پاسخ: برخی موارد برای داشتن یک برنامه موفق در زندگی عبارت‌اند از: ایجاد محیط تربیتی مساعد، تأمین صحیح نیازها، روش تکریم شخصیت، روی آوردن به ارزش‌های اخلاقی، پرورش نیروی عقل، مداومت بر عمل، روش تشویق و تنبیه، نظارت بر خود و پرورش ایمان.
برنامه‌ریزی صحیح در واقع اساس
زندگی انسان است و بدون آن بسیار سخت است که به مقصد مورد
انتظار رسید. برای این‌که برنامه زندگی موفق باشد، باید در آن نکاتی رعایت شود تا بتوان به صورت همه‌جانبه به پیش رفت.در این صورت است که
موفقیت از نگاه دین حاصل می‌شود.
در این‌جا نکاتی مهم برای داشتن یک برنامه بیان می‌شود تا هر کس با توجه به موقعیت خودش از لحاظ فردی، اجتماعی برنامه‌ریزی کند:
یکی از نکات مهم برای
پیشرفت در
زندگی، داشتن محیط مساعد برای
رشد و بالندگی است. قسمتی از آن به عهده
خانواده و
حکومت است که ما به آن‌ها اشاره نمی‌کنیم؛ ولی قسمتی به خود
انسان مربوط می‌شود. در این مورد می‌توان به الگوگیری اشاره کرد.
الگوگیری بهترین، آسان‌ترین و نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به کمالات انسانی است. در
قرآن و
سیره
اهل بیت (علیهم‌السلام) نمونه‌های فراوان در این مورد می‌توان پیدا کرد و یکی از علت‌های وجودی
پیامبران و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) همین الگو بودن آن‌ها در مسیر
حق است.
توضیح روش الگوگیری نیازمند نوشتاری مستقل است و در این‌جا مجال چنین بحثی نیست.
از موارد دیگر برای ایجاد محیط مساعد، سالم‌سازی محیط است. در این مرحله انسان باید نسبت به کارهای زشت و
گناه حساسیت نشان دهد و در محیطی که هست، جلوی گناه را بگیرد که همان
امر به معروف و
نهی از منکر است.
از دیگر موارد برای ایجاد محیط مساعد، تغییر موقعیت است.
انسان اگر دید در محیطی که زندگی می‌کند، تحصیل می‌کند، رفت‌و‌آمد می‌کند، جلوی
گناه را نمی‌توان گرفت، باید تغییر موقعیت کند؛ مثلاً اگر در اتاقی نمی‌تواند از گناه جلوگیری کند، به اتاق دیگر برود یا در محل کلاس یا جای خود را تغییر دهد یا هنگام رفت‌و‌آمد راه خود را تغییر دهد.
در اسلام نمونه دیگری برای تغییر موقعیت ذکر شده که در تغییر روحیه بسیار مؤثر است و آن هم رفت‌و‌آمد در مراکز مذهبی مثل
مسجد،
نماز جمعه، هیئت‌های مذهبی، حرم اهل بیت (علیهم‌السّلام) و ... است.
انسان اگر نیازهایش در جای خود ارضا نشود، نمی‌گذارند تا انسان به مراحل کمالات بالاتر نائل گردد.
یکی از مهم‌ترین نیازها
ازدواج است که فواید تربیتی فراوانی دارد، مثل بارور شدن عواطف آمادگی برای مسئولیت، فاصله گرفتن از خود میان بینی، آمادگی برای خدمت به دیگران، ارضای صحیح
غریزه جنسی، دور ماندن از گناه.
یکی دیگر از نیازهای جسمانی، نیاز به
ورزش است که هم تخلیه نیروی جوانی می‌کند و هم روحیه انسان را شاداب و
اراده را قوی می‌کند.
اگر مسئله ازدواج هم حل نشود و موانعی داشته باشد، می‌توان به وسیله ورزش
انحراف نیاز ایجاد کرد. البته باید توجه داشت که انحراف دادن نیاز به وسیله ورزش موقتی است.
شالوده و بنیاد اساسی
اخلاق اسلامی، توجه دادن انسان به شرافت و
کرامت ذاتی خویش است. «من واقعی» انسان، چون از جنس حقیقت و برخوردار از قداست آسمانی است و از چشمه
قدرت و
علم و
آزادی نوشیده است، با کذب و ناراستی، اسارت در
طبیعت و پستی و دست و پا زدن در
جهل و ذلت و شهوت ناسازگار است؛ از‌همین‌رو انسان هشیار از هرگونه
رذائل اخلاقی که با
عزت و
غیرت او منافات داشته باشد بیزار است.
در این راه اولاً باید هم به دیگران همیشه احترام بگذاریم و هم کارهایی انجام دهیم که مورد بی‌احترامی واقع نشویم.
ثانیاً در برخورد با دیگران از قاعده توجه مثبت بدون شرط استفاده کنیم؛ یعنی طرف مقابل در هر موقعیتی احساس کند که فردی ارزشمند است و کارهای او هستند که بد یا خوب هستند.
ثالثاً در روابط با دیگران اغماض کردن باعث تکریم
شخصیت آن‌ها و هم خود شما می‌شود. در اغماض هم چهار مرحله وجود دارد. (حمل به صحت کردن یا تفسیر به نیکوترین وجه،
تغافل یا
تجاهل کردن (چشم پوشی)،
عفو و گذشت) که اصول اغماض هستند.
رابعاً برای بالا بردن شخصیت خود باید مسئولیت‌پذیر باشید و کارهایی که می‌توانید را به عهده بگیرید و از سختی کارها نترسید.
بعد از مراحل قبلی که آمادگی بیرونی و درونی برای انسان حاصل شد، زمینه
عمل به ارزش‌های اخلاقی فراهم می‌گردد. برای اینکار روش‌های زیر به کار می‌رود:
انذار و
تبشیر یا
خوف و رجا یا ترساندن و امیدوار کردن.
اسلام می‌خواهد انسان به صورت متعادل باشد؛ پس از طرفی از عواقب کارهای زشت می‌ترساند و از طرفی او را به آینده امیدوار می‌کند.
به وسیله
داستان‌های قرآن و ائمه
معصومان (علیهم‌السلام) و بزرگان و افراد نمونه، انسان می‌تواند تحریک
احساسات کند و انگیزه خودش را برای انجام کارهای خوب بالا ببرد و همچنین باعث تقویت نیروی
عقل و خردمندی می‌شود.
قرآن برای رساندن
مفاهیم اخلاقی از
تمثیلات و
تشبیهات بسیار زیبا استفاده می‌کند و سختی مسئله را آسان می‌کند. معصومین (علیهم‌السلام) نیز چنین روشی داشتند.
انسان می‌تواند در مورد مسائل اخلاقی سؤال طرح نماید و به آن‌ها حتماً و دقیقاً جواب دهد. تا باعث
پیشرفت در ارزش‌های اخلاقی شود.
انسان می‌تواند به وسیله
تفکر در
طبیعت،
تاریخ، قرآن،
اسرار انسان به تقویت نیروی عقلانی اقدام کند. برای این کار روش‌های زیر سودمند است.
الف. بینش پیدا کردن و
اصلاح نگرش‌های غلط.
ب. استدلال‌های اخلاقی برای کارهایش.
ج. در مورد مسائل اخلاقی همیشه در حال افزایش اطلاعات باشد.
د.
مشورت و
مشاوره با افراد عاقل در کارها.
انسان در مسیر
کمال به هیچ کمالی نمی‌رسد، مگر به وسیله مداومت بر عمل کردن.
الف. تمرین کردن و
عادت.
ب. بهره‌گیری تدریجی از
اضداد: برای حذف یک زشتی باید کار مخالف با آن را انجام داد. (
حرص =
قناعت)
ج. در افتادن با ابتلائات الهی و مقاومت کردن در برابر آن‌ها.
د. معاشرت و مجالست مستمر با افراد
پرهیزکار.
در مقابل کارهای خوبی که انجام می‌دهید، خود را تشویق کنید تا باعث تقویت و تثبیت آن روحیه در شما شود و در مقابل کارهای زشت خود، برای خود حتماً تنبیه قرار دهید.
شما با هوشیاری کامل نسبت به انجام کارهای خود که چه کار خوبی انجام داده‌اید و چه کار بد باعث می‌شوید تا اولاً رذایل اخلاقی، شما را هلاکت نکشاند و ثانیاً باعث به دست آوردن کنترل کارهای خود می‌شود و شما می‌توانید به این طریق روزبه‌روز در مسیر کمالات پیش‌روی بهتری داشته باشید. روش‌های نظارت بر خود که در واقع نوعی
برنامه‌ریزی و مدیریت بر زمان نیز است. عبارت‌اند از:
توبه (نوسازی خویشتن) نسبت به کارهای گذشته که پیش‌شرط و مقدمه نظارت بر خود است.
مشارطه یا عهد بستن با خود برای انجام کارهای برنامه‌ریزی‌شده در اول
روز.
حضور فعال شخص هنگام
عمل به وسیله هر یک از اعضای بدنش قبل از عمل (
نیت) هنگام عمل (ارزش اخلاقی) بعد از عمل (آفت نزند مثل
ریا، مذمت، اذیت و ...).
در آخر روز بررسی کردن کارهای انجام داده و نمره دادن به آن‌ها.
اگر کار خوب انجام داده باشد و نمره‌اش خوب باشد،
شکر کند و توفیق بيش‌تر بخواهد. اگر کار بد کرده باشد، توبه کند و توفیق اصلاح بخواهد.
آخرین راهکار، بالا بردن اعتقاد قلبی و
ایمان خود است که برای این کار برای نمونه چند راهکار پیشنهاد می‌شود:
عبادت شامل
نماز،
روزه،
حج، غیره که بعضی موسمی و بعضی روزانه هستند می‌شود.
ذکر گفتن به یادآوری اعتقادات است و باعث
تقویت ایمان نسبت به آن‌ها می‌شود. ذکرهای بعد از نمازها، ذکرهای مخصوص ایام خاص، ذکرهای عام مثل
لا اله الا الله،
تسبیحات اربعه،
ذکر مرگ و ذکر نعم الهی.
دعاهای رسیده از معصومین (علیهم‌السّلام) در ایام خاص، مناجات‌ها که در
مفاتیح و
صحیفه سجادیه آمده است.
معصومین (علیهم‌السّلام) و بزرگان
دین را
زیارت کردن به صورت حضوری یا غیر حضوری و ارتباط قلبی با آن‌ها، کارهای خوب را به نیت آن‌ها انجام دادن باعث تقویت ایمان نسبت به معصومین در دل انسان می‌گردد.
شما می‌توانید با در نظر داشتن این راهکارها و اصل تدریج برای خود
برنامه‌ریزی کنید و سعی کنید حتماً روش‌های بالا را به صورت‌های مختلف و تدریجاً در
زندگی خود وارد کنید.
۱. اخلاق در قرآن، سه جلد، استاد مصباح یزدی، مؤسسه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه).
۲. به سوی خودسازی، استاد مصباح یزدی، مؤسسه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه).
۳. سیمای روزانه فرد مسلمان، مهراب صادق نیا، بوستان کتاب قم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «برنامه موفق برای زندگی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۱/۰۶.
