نگاه و علاقه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نگاه، علاقه، دوره جوانی، حکم شرعی نگاه کردن.
پرسش: من فردی را هر روز که به مدرسه می‌روم در اتوبوس می‌بینم، احساس می‌کنم به او علاقه‌مند شده‌ام. آیا نگاه او از روی دوست داشتن گناه است؟ همیشه نگاهم در قسمت برادران است تا ببینم او می‌آید یا نه؟ نمی‌خواهم با او دوست شوم، فقط می‌خواهم نگاهش کنم؟
پاسخ:
جوانی دوره‌ای پر تحول از
زندگی می‌باشد، دوره‌ای که نیروهای جسمی و روانی با سرعت و قدرت زیاد بروز پیدا می‌کنند و درون جوان را پرآشوب می‌نمایند و در این دوره بحرانی این
شخصیت جوان است که آگاه یا ناخودآگاه در حال شکل‌گیری است و چه خوب است جوان با نیروی
اراده و آگاهی جهت شکل‌دهی به شخصیتش پای به میدان گذارده و به آن رنگ‌و‌بوی و شکل خدایی، انسانی و منطقی دهد. در این نوشتار کوتاه نمی‌توانیم حتی به تمام جنبه‌های یکی از نیروهای مطرح در جوانی بپردازیم، به همین جهت بر سؤال شما تمرکز کرده و نکاتی را در این زمینه خدمت شما ارائه می‌دهم امیدوارم که مفید واقع شود.
براساس
تجربه برای اطمینان‌بخشی لازم می‌بینم ابتدا اشاره به انواع گرایش‌های بین افراد بنمایم:
ممکن است
علاقه بین دو شخص بی‌اختیار باشد؛ به این معنا که برخی کشش‌ها و دوستی‌ها بدون سابقه عوامل بیرونی و
آشکار پدید می‌آیند که برخی
آیات و
احادیث متعددی بر این مطلب دلالت دارند.
ممکن هم هست دوست داشتن یک شخص نوعی تمایل جنسی باشد؛ چون همان‌طور که
کارن هورنای روان‌شناس معروف می‌گوید: «گاهی هم ممکن است شخص دارای تمایلات جنسی باشد؛ ولی خودش آن را با تمایل به مهرورزی اشتباه کند».
و این احتمال هم وجود دارد که شخص علاقه‌مند در گذر از مراحل تمایلات غریزی باشد؛ چراکه برخی روان‌شناسان برای حیات جنسی تا پنج مرحله شمرده‌اند. در این مقوله «برخی
عشق و علاقه جوانان را ابتدا عاطفی (ملکوتی) می‌دانند که گاهی هم
جوانان از آن به عشق پاک تعبیر می‌کنند در این مرحله، عشق جنبه جسمانی و شهوانی ندارد و جوان هم به شدت پرهیز دارد که این نوع احساس را با برچسب علاقه جنسی آلوده کند؛ اما این مرحله، مرحله‌ای دیگر را به نام
عشق شهوانی به دنبال دارد که جوان بیش‌تر به مسائل توام با لذت علاقه‌مند می‌شود».
حالت چهارم اینکه علاقه ماهیت جنسی دارد و خود شخص هم می‌داند.
بنا بر آن‌چه گفته شد، در تمام موارد غیر از مورد اول، یا علاقه مستقیماً جنبه جنسی دارد و یا اینکه از مراحل آن می‌باشد و بعداً خود را نمایان می‌سازد و در مورد استثنایی هم باید اشاره کنم؛ چنان‌چه این علاقه همراه با نگاه‌های مکرر باشد، این مورد هم به مسئله جنسیت کشیده خواهد شد.
کما اینکه
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «نگاه پی‌در‌پی، در
قلب،
شهوت ایجاد می‌کند و همین برای
انحراف بیننده کافی است ...».
تا این‌جا با ماهیت علایق آشنا شدیم. در این‌جا
حکم شرعی و سپس پیآمدهای روابط و علایق عمقی را متذکر می‌شوم.
از نظر شرعی که پرسیده بودید آیا نگاه کردن
گناه است، باید عرض کنم تقریباً تمام
مراجع عظام تقلید دوره ما فرموده‌اند: «نگاه
زن به وجه و کفین و قسمت‌هایی از بدن مردان که معمولاً نمی‌پوشند، چنان‌چه همراه با ریبه نباشد یا خوف ارتکاب حرام و کمک به معصیت نباشد، جایز است؛ ولی چنان‌چه با
ریبه یا
ترس و خوف وقوع در
حرام باشد، نگاه کردن حتی به دست و صورت هم حرام است».
پیآمدهای روابط و علایق عمقی، عبارت‌اند از:
چنان‌چه خدای نکرده نگاه ما خارج از موارد جواز بود که در حکم شرعی ذکر کردیم، مخالفت با صریح
قرآن کریم کرده‌ایم که می‌فرماید: «و به
زنان با ایمان بگو: چشم‌های خود را فرو گیرند و دامن خویشتن را حفظ کنند...».
با توجه به اطلاعی که از روحیه مذهبی شما داریم و از نامه‌هایتان کاملاً به دست می‌آید، به توضیح این قسمت نمی‌پردازیم. پس مواظب باشیم که از دایره
تعبد و از حریم یار خارج نشویم.
اگر به نقطه شروع برخی از انحرافاتی نگاه کنیم که صاحبانشان را یک عمر به تباهی کشانده‌اند، می‌بینیم از یک نگاه ساده، از یک لبخند بیجا و... شروع شده‌اند که هرگز تصور نمی‌شد خاتمه‌ای به این اندوه‌باری داشته باشند؛ لذا بهتر است جدی‌تر باشیم و تلنگری به خود بزنیم که خیلی لب مرز حرکت نکنیم. ما تافته جدا بافته از دیگران نیستیم و این جمله
حضرت علی (علیه‌السّلام) را به خاطر داشته باشیم که «چه‌بسا لذت‌های زودگذر که مایه اندوه‌های طولانی می‌شود».
به اختصار به قانونی انکارناپذیر اشاره می‌کنم: «هرچه دیدنی است دست یافتنی نیست».
انسان هر قدر ثروتمند باشد، نفوذ اجتماعی داشته باشد و... نمی‌تواند هر چه را می‌بیند، به دست آورد؛ لذا در درجه اول به دنبال بی‌نیازی حقیقی باشیم که جز با وصال محبوب و معبود حقیقی به دست نمی‌آید و بعد:
بسازم خنجری نوکش ز فولاد ••• زنم بر دیده تا دل گردد آزاد.
اگر دیده را آزاد گذاشتیم، در واقع دل را پریشان کرده‌ایم.
در تأیید این مطلب، حدیثی از حضرت مولی الموحدین
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) نقل می‌کنم «هر کس
چشم خود را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت خواهد بود و به آه و حسرت دائمی گرفتار می‌شود».
یکی دیگر از پیآمدهای منفی نگاه، رابطه و ...
تهدید زندگی آینده است. یکی از مکانیسم‌های دفاعی در روان‌شناسی، واپس‌روی روانی است.
در رابطه با این بحث، یعنی وقتی انسان ازدواج می‌کند، در مواقع
اختلاف با همسرش (که امری طبیعی در همه زندگی‌هاست) به جای نگاه واقع‌بینانه به قضایا به یاد خوشی‌های زودگذر (نگاه‌های هوس‌آلود) گذشته افتاده و آرزوی آن روزها را خواهد کرد. نتیجه این نگاه غیر واقع‌بینانه و این‌گونه برخورد با مسائل این می‌شود که به جای تعالی و گرمی بخشیدن به زندگی، دچار اندوه و
افسردگی و در صورت شدت شکست در زندگی
زناشویی و خانوادگی شود.
وقتی علاقه‌ای بین دو نفر (پسر و دختر) وجود داشته باشد، معمولاً مشاوران توصیه جدی به تحقیق می‌کنند که آیا آن دو شرایط یک ازدواج موفق را دارند یا نه و چنان‌چه شرایط مهیا باشد، جهت‌دهی مشاوران به سمت ازدواج است و حتی با وجود شرایط و علاقه
امید به یک زندگی موفق دارند؛ ولی چنان‌چه از نامه شما بر‌می‌آید، شما نه می‌دانید آن پسر به شما علاقه دارد و نه اصلاً او را می‌شناسید که ببینید
شخصیت و شرایط مطلوبی دارد یا نه. لذا توصیه می‌کنیم نهایت سعی خود را برای بی‌تفاوت شدن نسبت به این شخص را به کار ببرید؛ چراکه در این شرایط سنی که شما هستید، اوج انرژی، توان،
استعداد،
پیشرفت و... شما می‌باشد. سال‌های آخر دبیرستان و در آستانه کنکور و... چشم به هم بزنید می‌بینید فرصت از دست رفته است.
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: فرصت زودگذر است و دیریاب.
پس از این فرصت‌ها استفاده کنیم و بیهوده با افکاری که هیچ فایده‌ای برای ما ندارد، آن‌ها را از دست ندهیم. (این علاقه احساسی قسمت عمده‌ای از انرژی روانی، ذهنی عاطفی افراد را هدر می‌دهد و طبیعتاً
انسان در زندگی واقعی نمی‌تواند زندگی‌ای واقعی و با نشاط داشته باشد).
تا این‌جای نامه را که خواندید، حتماً علاقه‌مند شده که این نگاه‌ها را ترک کنید؛ اما با وجود علاقه‌ای که دارید، به نظرتان سخت می‌آید؛ به همین جهت چند راهکار به شما ارائه می‌دهم تا بتوانید به یاری خداوند مهربان و با استفاده از این روش موفق شوید:
هر‌چند وقت یک‌بار پی‌آمدهایی که ذکر کردم را بخوانید و درباره آن‌ها خوب فکر کنید و علاوه بر آن‌ها این حدیث شریف را هم بخوانید:
نگاه، تیر مسمومی از تیرهای
شیطان است و هر کس به پاس عظمت و جلال و خوف الهی از آن چشم‌پوشی کند،
خداوند در
قلب او ایمانی قرار می‌دهد که حلاوت و شیرینی آن را می‌چشد.
یکی از حالات انسان را که از آن متنفر هستی، مثلاً شخص در حال تهوع را هر زمان که آن شخص به ذهنت آمد، برای او تصور کن؛ هم‌چنین شب‌ها قبل از
خواب که در رخت‌خواب هستی، آن حالت را برای او تصور کن.
هر وقت شخص مورد نظر به ذهنت آمد، بلافاصله یک تنبیه برای خود در نظر بگیرید و همان لحظه انجام دهید.
تنبیه بستگی به موقعیتی دارد که در آن هستی؛ مثلاً اگر در حال استراحت هستی، سریعاً بلند شو، ده دقیقه نرمش کن.
اراده قوی نه‌تنها در این مورد شما را یاری می‌دهد که پشتوانه‌ای بسیار قوی برای موفقیت در مراحل مختلف زندگی می‌باشد که
تقویت اراده هم راهکارهای متعددی دارد؛ مثل برنامه‌ریزی در زندگی و تمرین.
هنگام خطور این افکار به
ذهن و وقتی که در آن صحنه قرار می‌گیرید، به ذکر
لا اله الا الله مشغول شوید و پیوسته به یاد داشته باشید که
خداوند متعال و
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) اعمال را مشاهده می‌کنند.
۱. مشاوره ازدواج و خانواده، سید مهدی حسینی (بیرجندی)، نشر آوای نور.
۲. مشاوره ازدواج و خانواده‌درمانی، دکتر شکوه نوابی‌نژاد، نشر انجمن اولیا و مربیان.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نگاه و علاقه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۰۸.
