مهاجرت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: علویان،
امام‌زاده،
مهاجرت.
پرسش: چرا تعداد امام‌زاده‌ها در ایران زیاد است، آیا در سایر
کشورهای اسلامی نیز همین‌طور است؟ اصولاً چرا و چگونه فرزندان ائمه به ایران هجرت کرده‌اند؟
پاسخ: بعد از
جریان سقیفه که در اثر آن
خلافت مسلمین از جریان الهی و انتصابی آنکه به وسیله
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بیان شده بود خارج گردید، به مرور
قدرت سیاسی در دست کسانی قرار گرفت که با اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ و آل‌ابی‌طالب
دشمنی سختی داشته‌اند. از‌این‌رو در دوران
خلفا ی اموی و عباسی، یکی از جریان‌های معارض و سیتزه‌گر با آنان،
علویان و دوست‌داران اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ بودند.
در دوران حکومت ظالمانه
حجاج بن یوسف (۷۵ ـ ۹۵ هـ.ق) بر عراق،
علویان در معرض آماج حملات وی قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا
علویان به منظور مصون ماندن از این حملات، متوجه سرزمین‌های شرقی خلافت گردند. از این گذر است که
قیام یحیی از نوادگان
امام حسن ـ علیه‌السلام ـ در خراسان به سال ۱۲۵ هـ.ق، و
قیام عبدالله از
نوادگان جعفر بن ابی‌طالب (برادر
حضرت علی علیه‌السلام) در نواحی مرکزی
ایران صورت گرفت.
بدین‌سان علویان در جست‌وجوی پناهگاه، مناسب‌ترین منطقه را ایران و بیشتر مناطق هموار
جنوب رشته‌کوه
البرز مثل قزوین، ری، قم، ساوه و آوه تشخیص دادند.
این مهاجرت‌های اولاد ابوطالب در پی شکست قیام‌های متعدد علویان در
کوفه،
مدینه و
مکه (مثل قیام ابوالسرایا، ابن طباطبا، زید النار، ابراهیم بن موسی، سلیمان بن داوود در ۱۹۹ هـ ق و قیام دیباج و ابن افطس، محمد بن جعفر در ۲۰۰ هـ ق) سرعت گرفت و آنان از عراق رانده شدند.
در زمان
هارون‌الرشید و سرکوب خائنانه قیام یحیی بن عبدالله،
مهاجرت علویان ادامه یافت و وقتی مسئله
ولایت‌عهدی امام رضا ـ علیه‌السلام ـ توسط
مأمون عباسی مطرح گشت، شماری از علویان به همراه آن حضرت به خراسان آمدند.
وقتی آوازه این حرکت در جهان اسلام پیچید، علویان دیگری از نقاط مختلف به‌ویژه مدینه عازم
خراسان گشتند. حضرت
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ بیست و یک برادر داشتند که همه آنان همراه پسرعموهای خود که همگی از
سادات حسینی و حسنی بودند، به‌سوی خراسان حرکت کردند. اینان در حوالی ری بودند که بر خبر
شهادت امام رضا ـ علیه‌السلام ـ وقوف یافتند و مورد تهدید و تعقیب
مأمون ـ که اکنون چهره واقعی ضد
خاندان رسالت خود را آشکار کرده بود ـ قرار گرفتند، لذا برخی در همین نواحی به
شهادت رسیدند و بقیه به‌سوی
طبرستان پناه بردند.
از سوی دیگر گروه‌های جدید علویان، هم‌زمان با سفر
حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ به قم صورت گرفت.
که این خود عامل مهمی در
مقاومت مردم قم در برابر مأمون و خلع او از خلافت، پس از
قتل عام کاروان آن حضرت شد. در این زمان شخصی به نام یحیی بن عمران ریاست شهر را بر عهده گرفت.
گفتنی است گروهی از علویان به همراه برادر
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ مشهور به سید‌جلال‌الدین اشرف به
دیلمان آمدند و فعالیت‌های مذهبی و سیاسی انجام می‌دادند، لذا توسط عمال مأمون به شهادت رسیدند.
مهاجرت علویان هنوز پایان نیافته بود، بلکه با رسیدن
متوکل به خلافت که شرایط جدید بسیار سختی برای
علویان از سال ۲۳۳ هـ ق شروع گردید، مهاجرت آنان به ایران با شتاب بیشتری انجام می‌گرفت. از جمله اینها
حضرت عبدالعظیم حسنی بود که ابتدا به طبرستان و سپس به ری
مهاجرت نمود.
در سال ۲۴۹ هـ ق پس از کشتار در قیام یحیی بن عمر حسینی در کوفه توسط
خلیفه عباسی، مستعین، شمار بسیاری از ساداتی که در قیام او شرکت کردند و جان سالم به در برده بودند، به دنبال یافتن محل امنی به کوه‌های طبرستان پناه جستند.
و تا پایان عمر خودشان و اولادشان در این منطقه زندگی کرده و وفات نموده و یا
شهید شدند و مرقدشان تبدیل به
زیارتگاه شده است.
در هر صورت از سال ۲۰۰ هـ ق مهاجرت علویان به ایران آغاز گردید.
که در اثر آن فرزندان محمد بن حنیفه، نوادگان امام موسی بن جعفر علیه‌السلام، فرزندان عمر بن علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، فرزندان علی عریضی عموی امام رضا علیه‌السلام، فرزندان عبدالله نوه امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و فرزندان حسین اصغر فرزند
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ
و... به ایران آمدند و ایرانیان بیداردل قبله قلب‌های خود را متوجه حضرت
امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ گرداندند و از این فرصت استثنایی بهترین استفاده را بردند و مقبره‌های این امام‌زادگان را مأمن و مرجع قلوب خود قرار دادند.
اما از آنجایی که خراسان قدیم شامل قسمت‌های زیادی از
افغانستان امروزی و نیز
سیستان قدیم بخش‌هایی از مرز غربی
پاکستان امروزی را شامل می‌باشد،
بدیهی است که از آل‌ابی‌طالب و
سادات در آن دیار نیز بوده‌اند. چنانچه گفته شد امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در
مرو سکونت نمود و عده‌ای از سادات و آل‌ابی‌طالب هم در جوار ایشان سکنا گزیدند.
و نیز می‌توان به
یحیی بن زید اشاره کرد که در اطراف هرات در منطفه جورجان به دار آویخته شد و همان‌جا مدفون گردید.
در هر صورت معلوم می‌شود که به‌خاطر دشمنی‌های
امویان و
عباسیان، آل‌ابی‌طالب در کشورهای مختلفی پراکنده شده و در همان‌جا مدفون گشته‌اند؛ اما نگین بی‌بدیل و بی‌نظیر این ستارگان خاندان نبوی، بارگاه آسمانی امام
علی بن موسی‌الرضا ـ علیه‌السلام ـ در خراسان و
حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ در قم مقدسه است.
در عظمت آن حضرت موسی بن جعفر ـ علیه‌السلام ـ چنین فرموده است:
«برای خداوند، حرمی است و آن
مکه است و برای
پیامبر خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ حرمی است و آن
مدینه است و برای
امیرمؤمنان علی ـ علیه‌السلام ـ حرمی است و آن
کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من
قم است. قم، کوفه کوچک ماست. بدانید
بهشت، هشت در دارد، سه تای آن به‌سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام
فاطمه، دختر موسی، در آنجا
رحلت می‌کند که به
شفاعت او همه
شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.
۱. مهاجران آل‌ابی‌طالبی، تأليف ابن طباطبا.
۲. منتهی الآمال، تأليف شيخ عباس قمی.
سایت اندیشه قم
