حضرت معصومه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، امامزادگان،
مأمون.
پرسش: آیا با زمینه‌چینی حیله‌گرانه از سوی مأمون (در جهت از بین بردن خاندان مطهر تشیع و همراهان) حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و سایر
امامزادگان و همراهان، ناغافل به این سفر دست زدند؟ اگر فرضاً چنین بوده است این سفر در موضوع دکترین
ائمه اطهار و تنویر و تحکیم
مشیت الهی در چه وجوهی تبیین و تفسیر یافته است؟ در این رابطه خط
هجرت امامزادگان ـ علیهم‌السلام ـ به ایران چگونه تشریح و تفسیر می‌گردد؟
پاسخ:
سفر
حضرت فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و سایر امامزادگان و همراهان از روی
غفلت نبوده است؛ بنا به دلایل تاریخی این سفر در حال علم و با آگاهی از اوضاع صورت گرفته است.
در کتاب کریمه اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ سخن از نامه
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ به حضرت
فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ است که
امام ـ علیه‌السلام ـ خواستار سفر خواهرش شده است. نویسنده کتاب که سند این نامه را از کتاب «من لایحضره الفقیه» نقل می‌کند، آورده است که حضرت امام رضا ـ علیه‌السلام ـ به یکی از غلامانشان دستور دادند که نوشته‌ای را به خدمت حضرت فاطمه
معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ برسانند و حضرت به مجرد رسیدن نامه آماده سفر شدند.
سیاست مأمون که خلیفه
مسلمین بود، ابتدا درصدد جلب نظر علویان به‌سوی خود بود و
سیاست خوبی با علویان داشته؛ ولی بعداً این سیاست تبدیل به شکنجه و آزار و اذیت
علویان شد. شاید به همان‌خاطر حضرت
فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و سایر امامزادگان دست به سفر زدند.
«مأمون بعد از شهادت
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ به سال ۲۰۲ قمری طی نامه‌ای به بنی‌عباس و
موالی آنها در بغداد، از آنها استمالت نمود و پایان سیاست گرایش به علویان را اعلام کرد. و سیاست سابق دولت عباسی در
قتل عام
شیعیان و سرکوب طالبیان را به رویه ثابت خود قرار داد.»
اکثر منابع علت سفر
حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را
زیارت برادرش ذکر کردند. در هیچ‌یک از منابع در مورد
غفلت آن بانو حرفی نزدند.
از منابع مهم می‌توان به کتب ذیل اشاره کرد:
کتاب «تاریخ
قم»، نوشته حسن بن محمد بن حسن،
کتاب «حیاة الست» «تألیف مهدی منصوری»،
«ریاحین الشریعة» تألیف ذبیح‌الله محلاتی،
«منتهی الآمال»، تألیف شیخ عباس قمی
و...
مسیرهایی که حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ جهت سفر انتخاب کردند، آن مسیرهایی بود که
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ از آنها ممنوع شده بودند. این یعنی دقت و آگاهی و یعنی اینکه ایشان می‌خواستند هدف از سفر برادرشان را
تبلیغ و تبیین کنند و
فرهنگ ناب و اصیل اسلامی را بیان کنند.
مأمون امام ـ علیه‌السلام ـ را از مسیرهایی که شیعه‌نشین بودند، مانع شد تا مبادا شورش و طغیان بر علیه
حکومت و دولت صورت گیرد. حضرت فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ با دقت و زیرکی خاص از این مسیرهای ممنوع شده سفر کردند تا توطئه مأمون را خنثی کنند و همچنین ورود فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ به قم که مرکز تجمع
مخالفان دولت عباسی بود، دلیل بر انتخاب و اراده آن حضرت در این سفر است.
یک مطلب مهم که بالاتر و مهم‌تر از همه موارد یاد شده می‌باشد، فشار و اختناق حاکم بر
عراق بود که منجر به هجرت امامزادگان و همراهان و حتی حضرت فاطمه معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ از مدینه به‌سوی ایران گردیده است: «در دوران خلفای اموی و عباسی، یکی از جریان‌های معارض و ستیزه‌گر با ایشان، علویان بودند. در دوره حکومت ظالمانه حجاج بن یوسف (۷۵ ـ ۹۵ هـ ) بر عراق، علویان در معرض آماج حملات وی قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور پناه‌جویی متوجه سرزمین‌های شرق قلمرو خلافت گردند... علویان که به‌عنوان جریان معارض، مورد ضرب و شتم و تعقیب عمال
خلفا قرار می‌گرفتند، در جست‌وجوی پناهگاه مناسب‌ترین منطقه را در ایران، مناطق هموار جنوب، سلسله کوه‌های البرز، یعنی شهرهایی چون قزوین، ری، قم، ساوه و آوه تشخیص دادند. این نواحی بیشتر بدین علت مورد توجه بود که در مواقع خطر، دستیابی به مناطق کوهستانی مشرف به این شهرها به سهولت امکان‌پذیر می‌گشت...
بعد از این (قیام یحی بن عبدالله) نیز
مهاجرت علویان ادامه یافت و به هنگام طرح مسئله
ولایت‌عهدی حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ شماری از علویان به همراه آن حضرت به خراسان آمدند. وقتی آوازه این حرکت در جهان
اسلام پیچید، علویان دیگری از نقاط مختلف، به‌ویژه
مدینه، عازم خراسان گشتند. حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ بیست و یک برادر داشت که همه آنها به همراهی بنی‌اعمام خود از سادات حسینی و حسنی به سوی خراسان حرکت کردند.
آنان وقتی به نواحی ری رسیدند، بر خبر
شهادت آن حضرت وقوف یافتند و مورد تهدید و تعقیب مأموران قرار گرفتند. برخی از این
سادات در همین نواحی به شهادت رسیدند؛ ولی اکثر آنها به کوه‌های طبرستان پناه برده، در آن دیار سکونت گزیدند.
عده‌ای از
علویان نیز که به همراه برادر حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ مشهور به «سیدجمال‌الدین اشرف» تا شهر قم آمده بودند، به محض وصول خبر شهادت آن حضرت، از راه قزوین به دیلمان پناه بردند... مهاجرت علویان در دوره‌های بعد نیز ادامه یافت...»
پس با دلايل تاريخی گفته شد كه حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و ساير امامزادگان و همراهان از روی
غفلت دست به سفر به‌سوی ايران نمی‌زدند، نامه امام رضا ـ عليه‌السلام ـ
سیاست مأمون، ديدار
امام رضا ـ عليه‌السلام ـ انتخاب مسير و از همه مهم‌تر جو اختناق و فشار حاكم بر عراق از جمله دلايل تاريخی است كه به‌سوی ايران حركت كردند.
۱. اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبين، چاپ دوم، قاهره، دارالاحياء الكتب العربيه، ۱۳۶۸ هـ، ۱۹۴۹ م.
۲. زرين‌كوب، عبدالحسين، تاريخ مردم ايران از پايان ساسانيان تا پايان آل‌بويه، ج ۲، تهران، اميركبير، ۱۳۶۷.
۳. قمی، حسن بن محمد، تاريخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن قمی، تصحيح سيدجلال‌الدين طهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱.
۴. مستوفی، حمدالله، تاريخ گزيده، به اهتمام عبدالحسين نوايی، چاپ دوم، تهران،اميركبير، ۱۳۶۲.
سایت اندیشه قم.
