مشکلات دانش‌جویی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مشکلات دانش‌جویی.
پرسش: برای مقابله با مشکلات دانش‌جویی (دوری از
خانواده، مشکلات درس، مسکن و مهم‌تر، غریزه جنسی) و دچار نشدن به راه‌حل‌های کاذب (
ارتباط با جنس مخالف،
اعتیاد و ...) چه باید کرد؟
پاسخ:
هر چند در سؤال مشکلات مختلفی در مورد دانش‌جویان مطرح شده است، اما به دلیل اهمیت
غریزه جنسی، پاسخ به این پرسش را در دو قسمت مطرح می‌کنیم. در بخش اول راه‌کارهایی برای کنار آمدن با غریزه جنسی و در بخش دوم راه‌حل‌های برای سایر مشکلات ارائه می‌گردد:
غریزه جنسی یکی از غرایز قوی در وجود
انسان است که اگر بر وجود انسان سیطره و غلبه پیدا کند، بسیاری از افکار،
احساسات و رفتارهای انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مورد غریزه جنسی، بهترین راه و شرعی‌ترین راه ازدواج است.
اسلام برای پیش‌گیری از عواقب خسارت‌بار ناشی از عدم ارضای این نیاز طبیعی، بر امر
ازدواج تأکید فراوان دارد. بنابراین یکی از روش‌های اساسی این است که دانش‌جویان از طریق ازدواج و با رعایت تمام شرایط اسلامی، همسر آینده خویش را برگزینند. ازدواج آسان، برنامه‌ای بسیار مطلوب و مناسبی است که هر ساله در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود. با انجام ازدواج، غریزه جنسی فرد به جای انباشته شدن، ارضا می‌شود و ذهن و فکر فرد از مشغول بودن به آن رها می‌شود؛ اما از آن‌جا که بحث ما در مورد دانش‌جویان است که ممکن است زمینه ازدواج برای آن‌ها فراهم نباشد، روش‌های موقتی وجود دارند که جانشین ازدواج نمی‌شوند؛ اما به آنان کمک می‌کنند تا در زمان تحصیل بیش‌تر حواسشان به درس و تحصیل باشد و مشغولیت ذهنی برای آن‌ها به وجود نیاید و دچار
انحرافات جنسی نشوند.
هرچند بخشی از غریزه جنسی تحت تأثیر عوامل هورمونی است، اما خیال‌پردازی جنسی یعنی فکر کردن درباره مسائل جنسی و تصور صحنه‌های جنسی نقش زیادی در افزایش و کاهش میل جنسی دارند. افرادی که مدام به تصاویر و صحنه‌های جنسی می‌اندیشند و مرتب درباره مسائل جنسی خیال‌پردازی می‌کنند، چنین افرادی ناخواسته آتش غریزه جنسی خود را شعله‌ور می‌سازند. این خیال‌پردازی‌ها باعث می‌شوند که تمام
ذهن و ضمیر فرد درگیر مسائل جنسی شوند. چنین افرادی در موقعیت‌های مختلف فقط به فکر ارضای غریزه جنسی هستند و مسائل مهم
زندگی خود را فراموش می‌کنند؛ مثلاً سر کلاس درس به جای این‌که حواسش به درس و صحبت‌های استاد باشد، به مسائل جنسی می‌اندیشند. در کتاب‌خانه به جای مطالعه، به خیال‌پردازی جنسی می‌پردازند. اگر موقعیتی برای
ارضای غریزه جنسی به وجود بیاید، مهمترین کار زندگی خود را رها می‌کنند و دنبال آن می‌روند. پس بهتر است تا افراد به این بلاها مبتلا نشده، تصورات و خیال‌پردازی‌های جنسی خود را کاهش داده و به تدریج مهار کند.
مشاهده، نقش زیادی در تحریک جنسی دارد. هرچه فرد به قصد لذت جنسی به جنس مخالف نگاه کند، غریزه جنسی در او بیش‌تر تحریک می‌شود. مشاهده فیلم‌ها و تصاویر تحریک‌کننده ـ اعم از متبذل و غیر مبتذل ـ نیز همین نقش را دارند. ممکن است برای برخی جوان‌ها، مشاهده هنرمندان جنس مخالف در فیلم‌های عادی نیز تحریک‌کننده باشد. اگر فرد می‌خواهد تحت سیطره غریزه مهار‌نشدنی جنسی قرار نگیرد، باید به نامحرم نگاه نکند، سراغ فیلم‌ها و تصاویر مبتذل نرود. هرچند ممکن است مشاهده آن‌ها یک ارضای موقتی برای فرد به وجود آورد، اما در دراز‌مدت، فرد را گرفتار تحریک‌های مداوم نموده و او را به اعتیاد جنسی مبتلا می‌کند. به همین دلیل است که در
شرع مقدس اسلام از هرگونه نگاه به قصد
لذت جنسی (مگر در مورد همسر) منع شده است. فرقی نمی‌کند که نگاه به جنس موافق باشد یا مخالف، بچه باشد با بزرگ‌سال، تصویر باشد یا فیلم، لباس‌های جنس مخالف باشد یا خود او، همگی اگر حالت تحریک‌کننده داشته باشند، از نظر شرع منع شده‌اند؛ زیرا این نگاه‌ها، غریزه جنسی را افزایش میدهند و فکر و ذهن فرد را درگیر مسائل جنسی می‌کند. پس باید دانش‌جویان برای رهایی از عواقب بعدی، از این‌گونه مشاهده‌ها اجتناب کنند.
پناه بردن به
ذکر خدا در موقعیت‌های تحریک‌کننده:
یکی از روش‌های معنوی که اثر خیلی فوری دارد، ذکر خداست. اثر فوری این روش زمانی مشخص می‌شود که فرد غریزه جنسی‌اش تحریک شده است؛ مثلاً می‌خواهد به نامحرم نگاه کند، یا وادار شده است که تصاویر یا فیلم مبتذل ببیند، درست در همین حال اگر فرد ذهن خود را متوجه خدا کند و ذکر خدا را بر
زبان جاری و کند و مدت چند دقیقه آن ذکر را ادامه دهد، می‌بیند که حالت روحی‌اش عوض شده است و به‌راحتی می‌تواند خود را مهار نماید؛ البته مشروط به این‌که پس از پایان ذکر دوباره تصورات جنسی و خیالات مربوط به لذت جنسی را در ذهن خود فعال نسازد.
نیروی معنوی و نیروی شهوانی، نقطه مقابل یک‌دیگر هستند. هرکدام در وجود فرد نیرومند شود، دیگری ضعیف می‌گردد. بنابراین داشتن حالات معنوی مثل
ارتباط عمیق با خدا، انجام
عبادات، شرکت در مراسم
عزاداری، گرفتن روزه و رفتن به
زیارت، همگی نیروی معنوی را در وجود انسان فعال می‌سازند و نیروی شهوانی و تمایلات جنسی را کاهش میدهند؛ البته مشروط به این‌که تمام
اعمال عبادی و معنوی از عمق و محتوای لازم برخوردار باشند. یکی از اثرات این
اعمال این است که فرد در وجود خود احساس
کرامت و
شخصیت می‌کند و انجام رفتارهای سبک‌سرانه جنسی را مخالف
شخصیت و عظمت خود می‌داند.
یکی از لحظات مهم زندگی انسان لحظه‌ای است که همگی از آن می‌ترسند و هر کسی فقط یک بار در عمر خود آن را
تجربه می‌کند. آن لحظه زمانی است که زندگی انسان به پایان می‌رسد و تمام خوشی‌ها، هوس‌ها و شهوت‌ها خاموش می‌گردند. اکثر هوس‌رانی‌های انسان ناشی از آن است که آن لحظه را فراموش می‌کند و وقایع بعد از آن را از یاد می‌برد؛ اما اگر انسان در داغ‌ترین زمان
شهوت و هوس، به یاد آن لحظه بیفتد، حالت روحی‌اش عوض می‌شود و به‌راحتی می‌تواند هوس‌ها و شهوت‌های خود را مهار کند.
همان‌گونه که حالت معنوی در وجود انسان با حالت شهوانی در تقابل است، حالت خردمندی نیز با حالت شهوت‌گرایی مخالف است. در لحظه‌ای که فرد از نیروی عقلانی خود استفاده می‌کند، نیروی شهوانی او خاموش است. بنابراین برای کاهش تمایلات جنسی مناسب است فرد اهل
اندیشه و فکر باشد. مدام درباره مسائل مختلف زندگی،
مرگ، سرنوشت انسان‌ها و پی‌آمد کارهای خود بیندیشد. این اندیشه‌ها، آتش شهوت را خاموش و درخت اندیشه را سبز می‌کند.
توجه داشته باشند که هیچ‌گاه با دانش‌جویان جنس مخالف ارتباط دوستانه و خارج از محدوده
شرع برقرار نکنند؛ چراکه آسیب‌های بسیاری را به دنبال دارد.ضروری است که آفت‌های ارتباط با جنس مخالف را بشناسند و توجه داشته باشند که این‌گونه ارتباط‌ها علاوه بر آن‌که از نظر شرعی ممنوع می‌باشد، باعث دل‌بستگی و وابستگی انسان به فرد یا افرادی می‌شود که آینده آن معلوم نیست.
وضع دانش‌جویان قابل درک است و آنان با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند. مشکلات تحصیلی، نداشتن خوابگاه و مسکن، مشکلات عاطفی و دوری از خانواده، از جمله مشکلات آنان است، بخشی از راهکارهای مقابله با این مشکلات، عبارت‌اند از:
قسمتی از مشکلات عاطفی دانش‌جویان از دوری از خانه و ورود به محیط جدید ناشی می‌شود و چه‌بسا احساس تنهایی می‌نمایند، بهترین راه این است که با
جوانان متدین هم‌جنس خود ارتباط دوستانه برقرار نموده و لحظاتی را در کنار هم سپری نمایند.
مهاجمان فرهنگی سعی نموده‌اند با استفاده از ابزار و امکانات مختلف، و تحریک غریزه جنسی، هویت فرهنگی و تعادل شخصیتی جوانان را
مسخ کنند. دانش‌جویان باید جایگاه
ارزش و نقش خود را در جامعه بشناسند، اگر هویت و جایگاه خود را درک کنند و بدانند شخصیت ارزشمند خود را با گناه، روابط ناسالم و... لکه‌دار نخواهند کرد.
مقام معظم رهبری از دانش‌جویان به عنوان امید‌بخش‌ترین قشر جامعه یاد نموده و معتقد است: «اولاً نفس اجتماع جوانان دانش‌جو یعنی تقریباً بهترین و امید‌بخش‌ترین قشر بزرگ جامعه ما عنوانی است که برای هر کسی که به آینده کشور علاقه‌مند است، یک عنوان جذاب و شیرین است. جوان آن‌هم اهل علم و
معرفت و آن‌هم در صراط تحصیل
دانش برای اداره کشور در آینده، دارای ارزش است».
پس اولین راهکار این است که دانش‌جویان، ارزش و جایگاه خویش را بشناسند. در این صورت هیچ‌گاه افسرده نخواهند شد و به انحرافات اخلاقی روی نخواهند آورد. افزایش
مطالعه و شرکت در سخن‌رانی‌های مفید در این موضوع و
مشاوره با اساتید متخصص و دلسوز و متعهد، می‌تواند بسیار مفید باشد.
دانش‌جو می‌تواند با استفاده از
توکل بسیاری از مشکلات خود را حل کند.
خداوند بهترین مونس و یاور انسان است، و
توکل بر خداوند،
غم و غصه را از انسان دور می‌کند.
امام علی (علیه‌السلام) در این زمینه فرمود: «
نعم طارد الهمّ الإتّكال على القدر»؛
«توکل بر
قضا و قدر خداوند، چه خوب غم و غصه را از انسان می‌زداید».
کسی که بر
خدا توکل نماید، خداوند او را کفایت می‌کند.
ارتباط معنوی با خدا و یاد و ذکر او، آرامش‌بخش دل‌هاست
و فردی که ارتباط معنوی با خدا دارد، خود را به منبع بی‌انتهای
قدرت و
کمال و متصل می‌بیند و از تنهایی و استیصال رها می‌شود.
همه انسان‌ها به نحوی با مشکلات روبه‌رو هستند. انسان‌هایی که اراده قوی ندارند، نمی‌توانند در برابر مشکلات مقاومت نمایند. اگر برای مقابله با تنیدگی‌های اجتماعی که در زندگی با آن‌ها مواجه می‌شویم، خویشتن‌دار و صبور نباشیم، گاهی نه‌تنها مشکل ما برطرف نمی‌شود، بلکه پیچیده‌تر نیز می‌گردد، بی‌صبری تعادل روانی انسان را برهم می‌زند و ممکن است به
افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی منجر شود؛ پس
صبر و پایداری هم در پیش‌گیری از مشکلات روانی می‌تواند مؤثر باشد و هم در درمان آن.
چنان‌چه
حضرت علی (علیه‌السّلام) در مورد نقش آگاهی، صبر و
استقامت در از بین بردن
افسردگی می‌فرماید: «
اطرح عنک وارادت الهموم بعزائم الصبر و حسن الیقین»؛
هجوم غم و غصه را به وسیله عزم‌های راسخ صبر، مقاومت و
یقین نیکو از خود دور کنید.
تحمل و صبر در مواقعی است که مبارزه با مشکل و بر هم زدن وضع نامطلوب، در توان ما نباشد؛ اما همیشه باید به توان و استعدادهای درونی خود ایمان داشت و سعی کنیم به انحای مختلف برای مشکلات خود ـ چه در زمینه تهیه مسکن و خوابگاه، یا آموختن آشپزی، دوری مسیر دانشگاه، تهیه جزوه و
کتاب و چه در عرصه‌های روحی و نیازهای عاطفی ـ راه‌حل‌هایی در نظر بگیریم و اقدام کنیم.
از زاویه دیگر نیز می‌توان به مشکلات زندگی نظر افکند. در این دنیای پر تزاحم مادی، هیچ‌کس بدون مشکل و دردسر نیست. لذت کامل و همیشگی و مداوم در این
دنیا وجود ندارد؛ چون اقتضای عالم مادی این چنین است و در
آخرت و
بهشت لذت کامل و بادوام وجود دارد. از سوی دیگر، براساس متون دینی ما یکی از فلسفه‌های مشکلات، بلاها و ناهمواری‌های سیر زندگی،
امتحان خداوند است. خداوند می‌خواهد عیار و ارزش درونی ما را در کوره بلاها و مشکلات، بیازماید، پس چه خوب است که در عین تسلیم نشدن در برابر مشکلات، آن را
امتحان و آزمونی بدانیم و سعی کنیم نزد خداوند، سربلند باشیم.
یکی از علل فرسودگی زودرس جسمانی و روانی افراد، استفاده نکردن از تفریحات سالم است. مقتضای فعالیت، و
مطالعه مداوم، وارد آمدن فشار جسمی و روحی بر فرد است. باید در کنار کار و مطالعه، تقویت‌کننده‌هایی باشد که به فرد روحیه دهد و به او
آرامش بخشد. بنابراین برای رفع خستگی و پیش‌گیری از افسردگی، و حتی برای درمان آن می‌توانید به
ورزش و
مسافرت بپردازید.
در
احادیث تأکید شده است که: «مسافرت کنید تا سالم بمانید».
احتمالاً این سلامتی هر دو بعد جسمی و روحی را دربر می‌گیرد یا در
روایات دیگر آمده است: نگاه کردن به مناظر طبیعی (از جمله
آب و سبزه) موجب زدودن غم و اندوه از فرد و پدید آمدن نشاط و خوش‌دلی در وی می‌شود.
تقریباً مشکلی نیست که راه‌حلی نداشته باشد. مهم آن است که فرد با استفاده از نیروهای درونی خود بتواند مشکل را به نحو مؤثر بررسی نماید و راه‌حل مناسب آن را پیدا کند. این روش مستلزم پیمودن چند گام است:
مشکل خود را به‌خوبی روشن نمایید و بدانید که ماهیت مشکل شما چیست. مشکلات انواع مختلفی دارند: مشکل مالی، مشکل ارتباطی، مشکل عاطفی، مشکل تحصیلی و سایر مشکلات. پس در گام اول ماهیت مشکل را به خوبی روشن نمایید.
درباره مشکل مورد نظر، هرچه راه‌حل به ذهنتان می‌رسد بنویسید. در این مرحله به این
فکر نباشید که کدام راه‌حل عملی و منطقی است و کدام راه‌حل غیر عملی و غیر منطقی. با استفاده از بارش فکری هرچه به ذهنتان می‌رسد بنویسید.
همه راه‌حل‌ها را یکی‌یکی از روی لیست ارزیابی کنید. مزایا و معایب هرکدام را جلو آن یادداشت کنید.
راه‌حل‌ها را یکی‌یکی حذف کنید. از غیر عملی و غیر منطقی‌ترین راه‌حل شروع کنید و آن را حذف کنید. یکی‌یکی حذف کنید تا آخرین راه‌حل که باقی می‌ماند و آن را به عنوان راه‌حل نهایی در نظر بگیرید.
راه‌حل باقی مانده را با جدیت تمام عملی سازید. اگر عملی نشد از میان راه‌های حذف‌شده، راه‌حل منطقی‌تر دیگری را انتخاب نمایید. با استفاده از این روش شما می‌توانید بسیاری از مشکلات خود را حل نمایید.
۱. سیدمحمد تقی قادری، راه‌های خودسازی جوانان بر اساس رهنمودهای حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، انتشارات استاد احمد مطهری، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
۲. سیدحمید فتاحی، با جوانان در ساحل خوشبختی، نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
۳. علی صالحی‌خواه، افسردگی از دیدگاه اسلام و علم روز، انتشارات شهید حسین فهمیده، چاپ دوم، ۱۳۸۰ ش.
۴. مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، اخلاق و معنویت در آیینه نگاه مقام معظم رهبری، مؤسسه قدر ولایت، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش.
۵. اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و ...، نشر معارف.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مشکلات دانش‌جویی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۱/۲۴.
