لذت مناجات با خداوند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: لذت مناجات، خداوند.
پرسش: چه کاری انجام دهیم تا لذت مناجات حضرت حق را با دل و جان و با تمام اعماق وجودی خود بچشیم؟
پاسخ: با
شناخت خداوند و درک جایگاه خود،
محبت و
عشق او در دل جای می‌گیرد و غیر از خدا همه را بیرون می‌کند و انقطاع حاصل می‌شود و شبانه‌روز فرد می‌شود او و یاد او و این است لذت واقعی.
همان‌طور که انسان دارای
حواس ظاهری است،
حواس باطنی هم دارد مثل چشم باطن و گوش باطن. او لذت معنوی را با همین مذاق روحی و درونی‌اش درک می‌نماید.
لذت را چنین تعریف کرده‌اند: لذت حالتی است ادراکی که هنگام یافتن شیئی دلخواه، برای ما حاصل می‌شود؛ به شرط این‌که آن شیء را به عنوان مطلوب خود بشناسیم و نیز از یافتن آن آگاه و به آن توجه داشته باشیم.
عبادت هم به معنی
بندگی و پرستش است که به گفته خداوند متعال،
هدف خلقت،
جن و انس عبادت و بندگی است.«
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْاِنْسَ اِلاَّ لِیَعْبُدُونِ».
درک لذت عبادت با آگاهی از عبد و بنده بودن ما نسبت به خداست. همین آگاه بودیم که بنده و عبدیم و او مولا و همه
اختیار عبد در دست اوست؛ بنابراین باید او را
اطاعت کنیم. همراه با این آگاهی و
عمل، آن لذتی هم که به دنبالش می‌باشیم، حاصل می‌شود؛ اما این‌که چگونه و چه‌طور و با چه وسیله‌ای فراهم می‌شود، موضوع بحث ماست که توضیح می‌دهیم.
بارها شده است که بیمار می‌شویم و به خاطر همین امر از مزه غذاها و دیگر لذات جسمی درک کاملی نداریم؛ مثلاً به‌خوبی نمی‌توانیم بوها را تشخیص دهیم. مزه‌ها نامفهوم می‌شود و صداها را خوب نمی‌شنویم. در مورد مسائل معنوی و عبادی هم چنین است. موقعی که روح ما با
مادیات،
گناهان و امور غیر خدایی بیش‌تر انس گرفت، از درک واقعی
عبادات هم، به همان مقدار غافل و محروم می‌شویم. شاید بعضی مواقع از سلامت روح برخوردار باشیم؛ اما وجود نواقصی در
شناخت و باورمان مانع از درک واقعی می‌شود. در این زمینه ما اصول مهم را در دو بخش بیان می‌کنیم.
مطلب مهم همان آگاهی به جایگاه خود و خدای خود می‌باشد. به عنوان مثال، کسی می‌تواند طعم شاگردی را بچشد که واقعاً در خدمت یک استاد باشد و وظایف شاگردی را انجام دهد بداند که استاد صاحب
تجربه و کمال است و شاگرد نیازمند به آن‌هاست. در عبادات هم به همین صورت است، ما باید نسبت به جایگاه خود شناخت به دست آوریم. باید نسبت به خدا، به خود و به
جهان پیرامون خود آگاه باشیم. موقعی که سؤال‌هایی مثل از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود؟ جمله انا لله و انا الیه راجعون برای ما تفهیم شد، آن‌گاه می‌بینیم که مسیر زیادی را پیموده‌ایم؛ ولی این شناخت چگونه حاصل می‌شود؟
با اندیشیدن در خود و نعمت‌های الهی و با تکرار و تلقین آن به
نفس و ذکر اذکاری مبنی بر وجود دائمی خدا، قدرت و
علم و احاطه و تسلط خدا بر ما، شناخت حاصل می‌شود. با مطالعه و سیر در آفاق و انفس (جهان بیرونی و جهان درونی) و طرح سؤالاتی در مورد چرایی و چگونگی، مثل قطره آبی که بر سطح سختی می‌چکد و بر آن نفوذ می‌کند، اندک‌اندک بر نفس ما اثر می‌گذارد و همین که شناختیم، با شوق و ذوق بیش‌تر به سوی معبود و محبوب قدم بر‌می‌داریم.
قبلاً از
سلامت و صحت روح بحث شد. در این‌جا هم متذکر می‌شویم که برای درک واقعی لذت عبادات، باید ذائقه
روح ما تغییر نکرده باشد و مأنوس با گناه نشده باشد؛ چراکه خود همین، موجب عدم درک لذت واقعی می‌شود. با
توبه و
استغفار و انجام
عمل صالح می‌توان به مرور زمان ذائقه روح را به سمت اصلی خود رهنمون سازیم.
در طول انجام عمل برای افزایش شناخت خود باید به مسئله
ذکر و دوام بر آن هم توجه نماییم. در مدت شبانه‌روز که با
یاد خدا شب و روز را سپری می‌کنیم، موجب می‌شود در عبادات خود هم حضور بیش‌تری داشته باشیم و لذت آن را درک کنیم. صحبت از حضور شد هر چه ما در محضر
پروردگار عالم حضور بیش‌تری احساس کنیم، لذت بیش‌تری هم دارد و این سخن مکمل همان شناخت است که بدانیم کجا هستیم و نقش ما در این عالم چیست؟
یاد
معاد و
مرگ هم در انقطاع و دل کندن از
دنیا و
هجرت به سوی خدا بسیار کارساز است؛ چراکه این یاد و ذکر متعلق آن
مرگ و حساب و
کتاب و پاداش و ... می‌باشد که با خصوصیات روح مجرد ما بیش‌تر سنخیت و موافقت دارد.
پس از آن‌که موارد زیربنایی مهم‌تر را مورد توجه قرار دادیم؛ یعنی با
تفکر و
مطالعه و ... آگاهی و شناخت خود را نسبت به خود و خدا بیش‌تر کردیم و با سوهان توبه دل و جان خود را صیقل دادیم تا آیینه تمام‌نمای خداوند شوند، در کنار آن‌ها رعایت موارد دیگری هم کارساز خواهد بود.
دوستان و به طور کلی محیط و ارتباطات ما در حالت‌های معنوی ما تأثیری بسزا می‌گذارند. بنابراین در انتخاب و ارتباط با دوستان باید دقت کنیم؛ زیرا که
معاشرت با گروهی، انسان را بالا یا پایین می‌کشاند.
قلب انسان به طور دائم آمادگی برای هر کاری را ندارد. بنابراین موقعی که آمادگی روحی بیش‌تری دارید، می‌توانید از انجام
واجبات به
مستحبات ـ که خود پلی است برای ترقی ـ بپردازید؛ ولی مواقعی که از آمادگی روحی زیادی برخوردار نیستید، فقط به انجام واجبات بسنده کنید؛ هر چند می‌توان گفت، یکی از دلایل آمادگی کم یا زیاد
روح ما برای عبادت به کارهای روزمره ما بستگی دارد؛ ولی در این مسئله هم باید دقت کرد.
موعظه و تنبّه و
مطالعه حالات عرفانی
عرفا و بزرگان دین هم سهم بسزایی در بالا بردن درک لذت عبادات دارد. همین که می‌بینیم
عرفا چگونه با شروع عبادت از خود بی‌خود می‌شدند و پرواز روحانی داشتند و چه لذتی از
زندگی می‌بردند، برای ما خوش‌آیند خواهد بود و ما را به آن سمت می‌کشاند که موانع را برداریم و مانند آن‌ها
عمل کنیم.
دعا و
توسل برای رسیدن به چنین مقامی، از دیگر اصول فرعی است که رعایت این مورد هم کارساز خواهد بود.
به توضیح دو نمونه از عشق‌ورزی و درک لذت عبادت می‌پردازیم:
وقتی
محبت بالا گیرد، نامش
عشق است و نشانه آن تخلیه دل از غیر و اختصاص دادن آن به محبوب است. اهل
ایمان، کمال محبت و دوستی را فقط به خدا اختصاص می‌دهند.
این‌جاست که هم آن‌ها خدا را دوست می‌دارند و هم خدا آن‌ها را دوست می‌دارد: «
یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ».
دل
عاشق و
سالک خالی از محبت
دنیا و آخرت است و غیر از
رحمت یار، قلبش به غیر اختصاص ندارد.
۲. آن‌که
آتش اشتیاق در دل او شعله‌ور شده باشد، نه میلی به غذایش باشد و نه از
آب خوش‌گوارتر لذتی برد ... پس چون به میدان شوق قدم نهادی بر نفس خود و هر مرادی که از
دنیا داری،
تکبیر بگو و هر چه را که دل به آن بسته‌ای، واگذار.
آری! با
شناخت او و درک جایگاه خود، محبت و عشق او در دل جای می‌گیرد و غیر از خدا همه را بیرون می‌کند و انقطاع حاصل می‌شود و شبانه‌روز فرد می‌شود او و یاد او و این است لذت واقعی.
۱. به سوی او، استاد مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، قم.
۲. خودشناسی برای خودسازی، استاد مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، قم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «لذت مناجات با خداوند»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۰.
