تقویت روحیه دینی دانش‌جویان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: روحیه دینی، دانش‌جویان.
پرسش: راهکارهایی در جهت تقویت روحیه دینی، در بین دانش‌جویان دانشگاه‌ها بیان کنید؟
پاسخ: برای تقویت و حفظ روحیه دینی دانش‌جویان لازم است محیط دانشگاه سالم و دور از هرگونه مظاهر فساد باشد. برای این
هدف مهم، بهترین راهکار
امر به معروف و
نهی از منکر است. برای مقابله با مسائلی که محیط سالم دانشگاه را
تهدید می‌کنند، باید
ابتدا با
اخلاق نیکو و رفتار مناسب تذکر دهیم و در صورت تأثیر نداشتن، وارد مراحل بعد شویم.
دانش‌جویانی که از روحیه دینی پایین برخوردارند یا فاقد این روحیه می‌باشند، به چند دسته عمده تقسیم می‌شوند:
۱. گروهی که فاقد بینش دینی هستند؛
۲. گروهی که نگرش غلط نسبت به
دین دارند؛
۳. گروهی که با وجود داشتن نگرش صحیح، از
انگیزه و انرژی کافی برخوردار نیستند؛
۴. گروهی که بر اثر برخوردهای نادرست و ناشایست، از دین زده شده‌اند و یا حداقل، تحت تأثیر برخورد مناسب قرار نگرفته‌اند که به مسائل دینی تمایل پیدا کنند؛
۵. گروهی که تحت تأثیر جوّ ناسالم و آلوده، روحیه دینی خود را از دست داده‌اند. بر این اساس برای تقویت روحیه دانش‌جویان راهکارهایی در چهار بخش ارائه می‌گردد:
أ. تقویت بُعد شناختی (اقناع فکری)؛
ب. تقویت بُعد عاطفی (اقناع روحی)؛
ج. تقویت و تصحیح رفتارها و برخوردها؛
د. سالم‌سازی محیط.
اساسی‌ترین، وسیع‌ترین، عمیق‌ترین و ماندگارترین تأثیری که می‌توان در جامعه‌ای به وجود آورد و به وسیله آن، زندگی عقلانی و انسانیِ افرادِ آن جامعه را متحول کرد، تأثیر در
جهان‌بینی و ارزش‌گذاری و باور آن جامعه می‌باشد. تأثیر
انبیا (صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) در جامعه‌ها از این نوع بوده است؛ و جانشینان و پیروان آنان نیز باید فعالیتشان را در این کانون متمرکز نمایند.
تقویت روحیه دینی دانش‌جویان نیز از این رهگذر تأمین می‌شود. رشد فکری و علمی در مسائل دینی، مهم‌ترین عامل پرورش دین و
ایمان به شمار می‌رود؛ لذا
دین اسلام بر پرورش نیروی عقلانی افراد، تأکید فراوان نموده است.
برای تحقق این هدف باید رشد فکری دانش‌جویان را بالا برده و به آنان قوه تجزیه و تحلیل داده شود. راهکارهای تقویت این بُعد از این قرارند:
علاقه‌مندی به چیزی ارتباط زیادی به مفید بودن آن دارد. کسانی که به دین
علاقه ندارند، احساس می‌کنند که دین در زندگی او نقشی ندارد. این در حالی است که در
علم روان‌شناسی از راه تجربه فواید متعددی برای دین‌داری بیان شده است؛ از جمله این‌که دین‌داری سبب
آرامش روان،
سلامت روان،
رضایت از
زندگی، کاهش اختلافات، معنادار شدن زندگی، احساس شادی و نشاط در افراد می‌گردد. هم‌چنین در
علم جامعه‌شناسی، نقش دین، کاهش بزه‌کاری و کاهش جرم است. این مطالعات، جنبه
علم تجربی دارند. بیان این مسائل دانش‌جویان را زودتر قانع می‌سازد؛ زیرا آنان به سبب دانش‌جو بودن خود به مسائل علمی و تجربی به دیده مثبت نگاه می‌کنند.
پیچیدگی‌هایی را که
علم فیزیک،
شیمی،
زیست‌شناسی،
فیزیولوژی و
نجوم درباره
عالم خلقت به دست آورده‌اند، می‌توان در ارتباط با خالق عالم مطرح کرد. و این
اسرار و رموز عالم را ناشی از او دانست.
اگر یک روحانی دانش‌جو را به دین
تشویق کند، ممکن است تأثیر کمی داشته باشد؛ اما اگر اساتید دانشگاهی یعنی کسانی که در رشته‌های تجربی و ریاضی تخصص دارند، دانش‌جویان را به
دین‌داری تشویق کنند و نکاتی را سر کلاس‌ها بیان کنند، بیش‌تر اثر دارد.
در مورد تعیین و استفاده از استادهای قوی و دانشمند در زمینه معارف، نقش اساسی را مسئولین دانشگاهی دارند؛ ولی خود دانش‌جویان نیز در این زمینه، بدون نقش نمی‌باشند. به‌هرحال با توجه به سطح فکری دانش‌جویان، و اهمیت موضوع، باید اساتیدی برای تدریس در درس‌های معارف انتخاب شوند که دارای سطح بالایی از دانش دینی باشند. به عبارت بهتر متخصص در مسائل دینی باشند و بتوانند در زمینه‌های اعتقادی و کلامی، فقهی و اخلاقی و... پاسخ‌گوی دانش‌جویان باشند و مطالب صحیحی به آنان ارائه دهند.
می‌توان در این جلسات از مبلغان و علمای
حوزه علمیه استفاده کرد که دارای تخصص در رشته‌های خاصی مانند
عقاید،
تاریخ،
فقه،
قرآن،
حدیث،
اخلاق و.... هستند؛ مثلاً جلساتی در زمینه مسائل اعتقادی برگزار کنیم و از علمای متخصص در این زمینه دعوت کنیم تا دانش‌جویان مسائل خود را در این زمینه کسب کنند.
برگزاری جلسات پرسش و پاسخ با حضور اساتید دینی (استفاده از پیشنهاد دانش‌جویان برای دعوت اساتید)
برگزاری میزگرد با کمک گرفتن از خود دانش‌جویان که برای آن‌ها نیز جذاب خواهد بود.
در تمام مراحل بالا از افرادی که متخصص در دین نیستند، نباید استفاده شود و این‌که «دین‌دار بودن شخص به معنی داشتن تخصص در دین نمی‌باشد».
گاهی در زمینه‌های مختلف و به صورت سازمان‌دهی شده و به منظور سست کردن پایه‌های دینی دانش‌جویان، شبهاتی در سطح دانشگاه‌ها رواج پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال، چندی پیش شبهاتی پیرامون حماسه عاشورا در سطح دانشگاه‌های کشور رایج گردید که آیت‌الله مصباح یزدی به پاسخ‌گویی آن شبهات پرداختند.
(که غالباً نشر این شبهات از سوی افراد مغرض است؛ البته در بسیاری از موارد نیز ذهن جوالّ و تیز افراد دقیق به این شبهات توجه می‌کند).
فراهم کردن فرصت
مکاتبه با مراکز پاسخ‌گو به
شبهات دینی مانند
نهاد رهبری در
قم و همین مرکز.
طراحی اجرای
سیر مطالعاتی به عنوان نمونه در طی برنامه‌ای منظم، کتب
شهید مطهری مطالعه شود یا در زمان‌بندی مشخص، کتاب‌هایی با موضوع
حجاب (به عنوان نمونه)
مطالعه شود.
می‌توانیم به عالمان و متخصصان دینی مراجعه کنیم و ابهامات احتمالی را رفع نماییم.
پخش نوارهای سخنرانی در زمینه‌های معارف اسلامی و متناسب با نیاز.
بهتر است در این زمینه مسابقات
کتاب‌خوانی برگزار شود.
در همه موارد بالا باید ظرفیت فکری دانش‌جویان مسائل مورد نیاز و مناسب، موضوع کار قرار گیرد.
معرفی و فراهم کردن فرصت‌های مشاوره مکاتبه‌ای و حضوری.
برای تقویت روحیه مذهبی، غیر از مسائل شناختی (اقناع فکری)، تقویت بُعد عاطفی و اقناع روحی نیز لازم است. در رفتارهای
انسان غیر از عوامل شناختی، عوامل دیگری به نام انگیزش‌ها و هیجان‌ها نیز نقش ایفا می‌کنند که عامل این انگیزش‌ها و هیجانات،
احساسات و
عواطف است.
بنابراین برای تقویت روحیه دینی دانش‌جویان، بعد عاطفی آنان نیز باید تقویت شود و آنان از نظر روحی نیز باید اقناع شوند. برای این قسمت نیز راهکارهایی پیشنهاد می‌شود:
معنای
موعظه استفاده از عواطف انسان‌ها برای دعوت آنان به
حق است.
موعظه، کلامی است که به دل نرمی و دقت می‌دهد، قَسْوَتْ را از دل می‌برد،
خشم و
شهوت را فرو می‌نشاند، هواهای نفسانی را تسکین می‌دهد، به دل صفا و جلا می‌دهد.
مقام معظم رهبری در رهنمودهایی که به دانش‌جویان داشته‌اند، فرمودند: «باید همیشه نصیحت شنید. همه باید بشنوید. هر وقت احساس کردید که دل و روحتان سنگین شده، مدتی آن لطافت را ندارید، میل به
عبادت ندارید، میل به
دعا ندارید، یک نفر را پیدا کنید، بگویید شما را
نصیحت کند».
قرآن کریم نیز می‌فرماید: «با
حکمت و اندرز نیکو (موعظه) به راه پروردگارت دعوت کن».
بنابراین لازم است با دعوت از مبلغان محبوب، پرشور، جذاب و صادق، به جلسات سخنرانی و
وعظ، رونق دوباره بخشیده شود.
برگزاری مراسم در ایام ویژه و استفاده از مداحان خوب و معروف:
در این میان ایجاد و تعمیق
محبت اهل بیت (علیهم‌السّلام) از اهمیت والایی برخوردار است؛ چراکه
محبت آنان موجب
معرفت آنان خواهد گردید.
برگزاری
دعای کمیل و
توسل و
زیارت عاشورا:
مقام معظم رهبری در توصیه‌های خود به دانش‌جویان، آنان را به
دعا و توسل و
تضرع هوشمندانه و خردمندانه توصیه فرمودند.
جلسات خودمانی با
علما (روحانیانی که دارای ویژگی جذب و روحیه مناسب باشند) مخصوصاً اگر روحانی بتواند در خوابگاه‌ها حاضر شود و طبق برنامه، هر شبی را با عده‌ای باشد و قسمتی از جلسه از دردودل‌های آن‌ها بشنود).
ترویج این
فرهنگ با برنامه‌های متنوع؛ مانند: مسابقات کتاب‌خوانی، اهدای جزوه، اردو به
جمکران و...).
با برنامه‌هایی مانند پخش فیلم‌های
دفاع مقدس،
شب خاطره،
شب شعر، تجلیل از
شهدا، اردو مناطق جنگلی و... .
اگر نگاهی به
تاریخ صدر اسلام داشته باشیم، موارد فراوانی خواهیم یافت که افرادی به خاطر برخورد درست و رفتار مناسب به
اسلام گرویده‌اند.
بر همین اساس
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «مردم را به غیر
زبان (بلکه با کردار) خود به
خیر و نیکی دعوت کنید».
در نقطه مقابل نیز افرادی را مشاهده می‌کنیم که به دلیل یک برخورد نامناسب و نادرست از متدینان، جزء دین‌گریزان شده‌اند.
در برخوردها با دانش‌جویان و
امر به معروف و نهی از منکرها، حتماً باید به نکات زیر توجه گردد:
اول خودمان را
اصلاح کنیم:
مقام معظم رهبری در توصیه‌هایی در جمع تشکل‌های دانش‌جویی می‌فرمایند: «اول خودتان را اصلاح کنید، مراقب باشید
گناه نکنید. بعد این مسؤلیت را نسبت به محیط دانش‌جویی و به کمیت عظیم دانش‌جویان احساس کنید».
در گفتار و در اعمالمان صادق باشیم.
ادب و
فروتنی در برخوردها و در گفتار، دل‌ها را به هم نزدیک می‌سازد و باعث تأثیر در دیگران می‌شود. گاهی اوقات، تأثیری که ادب و
تواضع بر جای می‌گذارد، از ده‌ها استدلال بر‌نمی‌آید.
برخورد کریمانه و بزرگوارانه در مقابل اشتباهات دیگران.
(تقویت ابعاد مثبت استفاده از صفات مثبت اشخاص برای محو کردن صفات زشت آن‌ها).
جلوگیری از کارهای بد دیگران، با کارهای نیک.
و عدم
اجبار و فشار نسبت به مسائل دینی.
این کار باعث می‌شود کسی که با ما دشمنی دارد، همانند دوست صمیمی شود.
نرم‌خویی که از ویژگی‌های
شخصیت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بود.
یکی از عوامل مهم شکل‌گیری شخصیت و تغییر انسان، شرایط گوناگون محیطی است.
محیط فاسد، زمینه فساد را برای افراد ایجاد می‌کند و محیط سالم، زمینه
رشد و تعالی آن‌ها را.
بنابراین برای تقویت و حفظ روحیه دینی دانش‌جویان لازم است محیط دانشگاه سالم و دور از هرگونه مظاهر فساد باشد.
برای این
هدف مهم، بهترین راهکار
امر به معروف و
نهی از منکر است. برای مقابله با مسائلی که محیط سالم دانشگاه را
تهدید می‌کنند، باید
ابتدا با
اخلاق نیکو و رفتار مناسب تذکر دهیم و در صورت عدم تأثیر، وارد مراحل بعد گردیم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تقویت روحیه دینی دانش‌جویان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۵.
