کنترل افکار بیهوده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: افکار بیهوده، کنترل افکار.
پرسش: همیشه فکرهای بیهوده و لهو می‌کنم و اصلاً دست خودم نیست، استغفار می‌کنم؛ ولی فایده‌ای ندارد و خواب‌های بیهوده زیاد می‌بینم که فکر می‌کنم ناشی از گناهان بیهوده باشد، چه کار کنم؟
پاسخ: انسان می‌تواند به
کنترل افکار خود بپردازد و با متمرکز کردن افکار خود به نتایجی مطلوب دست یابد و در پرتو آن به زندگی خود سروسامان دهد. افرادی که افکار پریشان دارند، آشفتگی افکارشان باعث خستگی، احساس یأس، بیهوده بودن زندگی و شکست آن‌ها می‌شود؛ افراد موفق، با تمرکز بخشیدن به افکار، و انرژی ذهنی و روانی خود و به دست گرفتن آن و سعی و تلاش به قله موفقیت رسیده‌اند.
از سوی دیگر،
اعمال و رفتاری که ما انجام می‌دهیم، در تعیین افکار اثر دارد و اندیشه‌هایی که در سر می‌پرورانیم، اعمال ما را تعیین می‌کند؛ پس سعی کنید با رفتاری مثبت، اندیشه‌هایی مثبت در خود ایجاد کنید تا آن اندیشه‌های مثبت باز اعمالی مثبت در شما بیافرینند. افکار مثبت، اعمال مثبت را دنبال دارد؛ در نتیجه رفتار و اعمال مثبت نو، منشأ آن‌ها، افکار مثبت نو است.
بهتر بود شما پرسشگر گرامی سن، تحصیلات، جنسیت خود را ذکر می‌کردید و اشاره می‌نمودید که این افکار چه موقع بیش‌تر است و از کی شروع شده است تا پاسخ روشن‌تری دریافت می‌نمودید و با‌این‌حال به نکات ذیل با دقت توجه کنید و در
عمل آن‌ها را پیاده کنید. ان‌شاء‌الله که این مشکل رفع خواهد شد.
زمان در سایه تغییرات تدریجی و حرکت‌ها به وجود می‌آید.
زندگی (
انسان،
حیوان و
طبیعت) سراسر در حال تغییر و دگرگونی است. زندگی امری پویا، واقعی و زنده است. برخی انسان‌ها در رودخانه زندگی و زمان، خود را محکم به پدیده‌ها و حوادث گذشته گره می‌زنند و برخی با شتابی نامعقول، سریع‌تر از زمان (خواسته یا ناخواسته) خود را در آرزوهای دراز و دست‌نیافتنی و خیال‌پردازی غرق می‌کنند. به نظر کارشناسان دین و روان، افراط و تفریط در امر زمان (
خیال‌پردازی، غصه خوردن‌های ناهنجار و طولانی و آرزوهای بلند، نگرانی و
اضطراب نسبت به حال و آینده،
ترس و یا
امید بی‌جهت و ...) سبب بیماری‌های جسمی و روحی ـ روانی می‌گردد؛ پس آن‌چه مهم است، حرکت معقول در زمان حال و استفاده از گذشته برای ساختن آینده‌ای بهتر است.
مثل ذره‌بین عمل کنیم:
انسان می‌تواند به
کنترل افکار خود بپردازد و با متمرکز کردن افکار خود به نتایجی مطلوب دست یابد و در پرتو آن به زندگی خود سروسامان دهد. افرادی که افکار پریشان دارند، آشفتگی افکارشان باعث خستگی، احساس یأس، بیهوده بودن زندگی و شکست آن‌ها می‌شود؛ پس انسان موفق کسی است که مثل ذره‌بین عمل کند. ذره‌بین با متمرکز کردن نور خورشید و وحدت بخشیدن به اشعه‌های آن موفق به سوزاندن می‌شود. افراد موفق نیز با تمرکز بخشیدن به افکار، و انرژی ذهنی و روانی خود به دست گرفتن آن و سعی و تلاش به قله موفقیت رسیده‌اند.
از شیوه‌های زیر می‌توان جهت برطرف کردن این افکار کمک گرفت:
مغز انسان دارای دو نیم‌کره است: نیم‌کره چپ فعالیت‌هایی (مثل
ریاضیات،
زبان و ارتباط کلامی، منطق و بررسی و تجزیه و تحلیل) را انجام می‌دهد و نیم‌کره راست فعالیت‌هایی (مثل تصور و
تجسم، شناخت رنگ‌ها،
موسیقی، وزن و آهنگ و خیالات و آرزوها) و دیگر فعالیت‌های مشابه را به عهده دارد.
اغلب ما
عادت داریم از یک طرفِ مغز خود استفاده کنیم؛ پس باید سعی کنیم مثل
دانشمندان بزرگ از دو طرف مغز کمک بگیریم. اگر با تمرین‌هایی به تحلیل و تجزیه، یادگیری منطق و
تفکر منظم برای رسیدن به مجهولی بپردازیم، افکار خود را جهت می‌دهیم و بعد عقلانی خود را تقویت می‌کنیم.
این کار تا حدود زیادی باعث می‌شود انسان کم‌تر به مسائل بیهوده بپردازد.
اعمال و رفتاری که ما انجام می‌دهیم، در تعیین افکار اثر دارد و اندیشه‌هایی که در سر می‌پرورانیم، اعمال ما را تعیین می‌کند (افکار ما در اعمال ما مجسم می‌شوند و اعمال نیز در افکارمان تأثیر می‌گذارند)؛ پس سعی کنید با رفتاری مثبت، اندیشه‌هایی مثبت در خود ایجاد کنید تا آن اندیشه‌های مثبت باز اعمالی مثبت در شما بیافرینند و نیز سعی کنید افکاری مثبت را جای‌گزین افکار خود کنید تا اعمال مثبت‌تر از آن تراوش کند.
• افکار مثبت، اعمال مثبت را دنبال دارد؛ در نتیجه رفتار و اعمال مثبت نو، منشأ آن‌ها، افکار مثبت نو است.
توجه به فواید و نتایجی که از توحید افکار و تمرکز آن حاصل می‌گردد و تأمل به ضررهای افکار بیهوده؛ مثل: تلف شدن اوقات پربَها، افتادن در ورطه
گناه، استهلاک نیروی عاطفی ـ روانی و جسمانی.
سعی کنید با توجه به
دانش خود و دیگران راه رسیدن به مجهولی را پیدا کنید و افکار خود را جهت دهید تا با سیر منطقی به
هدف خود برسید؛ مثلاً به همین مشکل خود تمرکز کنید. از خود بپرسید علل آن چیست؟ و راه‌حل آن کدام است؟ پس از این مسئله به مسئله دیگر بپردازید (تمرین پس از تمرین).
یکی از راه‌های کنترل فکر و تمرکز، نیایش است؛ مثلاً در
نماز، انسان سعی می‌کند به یک حقیقت (خدا) توجه کند، با او سخن بگوید، از او کمک بخواهد و با او درددل کند؛ اما گاهی افکارش پراکنده می‌شود. بهترین راه برای توجه به حضرت حق، تمرکز به آثار اوست. هر کجا فکر عوض شد، سریع به همان نقطه بازگردیم؛ البته ممکن است مکرراً فکر پراکنده شود، شما نیز سعی کنید به مهار آن بپردازید تا بالاخره کنترل گردد. وقتی انسان این
عبادت (نماز) را در حد کمال انجام دهد و بر شرایط آن توجه کند، مطمئناً به نتائج آن (دوری از گناهان) نائل می‌آید که نماز انسان را از زشتی‌ها باز می‌دارد.
دائم الذکر بودن انسان را به یک حقیقت اصیل جاوید و ابدی یعنی حضرت حق وصل می‌کند و انسان را در یک حضور دائمی قرار می‌دهد. این حضور باعث نظم‌دهی به افکار در جهت حرکت به سوی
خدا و اجتناب از
گناهان می‌شود.
برخی از آن راه‌ها از این قرار است:
نظم و
برنامه‌ریزی، ورزش (برای تنظیم جسم و روان)،
مطالعه زندگی دانشمندان و تلقین مثبت به نفس (من افکار بیهوده ندارم من توانایی انسجام و تمرکز افکارم را دارم) مجالست با افراد با
اراده و ... .
جهت کنترل افکار بیهوده، به توصیه‌های دیگری اشاره می‌کنیم:
معاشرت با انسان‌هایی که افکار سالم دارند (انسان، همرنگ دوست خود خواهد شد) با کسی بنشینیم که سه ویژگی داشته باشد:
۱. دیدنش ما را به
یاد خدا اندازد؛
۲. گفتارش به
علم ما بیفزاید؛
۳. علمش ما را به یاد
آخرت اندازد.
پر کردن
اوقات فراغت به شکل صحیح (کارهای هنری، خطاطی،
ورزش، تماشای فیلم‌های سازنده و...)
افکار انسان از طریق «قوه خیال» انسان عمل می‌کنند. «کار» نیروی فکر انسان را متمرکز می‌کند و قوه خیال را تمرکز می‌دهد، ذهن را منطقی بار می‌آورد. کاری که مورد
علاقه انسان است،
استعداد، ابتکار و
خلاقیت را نیرومند می‌کند و به انسان حرمت اجتماعی می‌بخشد.
ائمه (علیهم‌السّلام) به ما توصیه کرده‌اند که ساعات خود را چهار قسمت کنیم:
۱.
عبادت و مناجات با خدا؛
۲. کسب‌و‌کار
حلال؛
۳. معاشرت با نزدیکان و برادران
مؤمن و متعهد؛
۴. بهره‌وری از
لذت‌های حلال و مشروع.
برخی مکان‌ها، اوقات و اشخاص باعث می‌شوند انسان به افکار بیهوده بیش‌تر دامن بزند که باید از آن‌ها دوری کرد؛ مثلاً کسی که با فردی می‌نشیند و آن فرد در افکار بیهوده به او کمک می‌کند، پس باید از او دوری بجوید؛ همین‌طور انسان می‌تواند به افکاری که مقدمه افکار بیهوده است، دامن نزند و از ابتدا مسیر فکر خود را عوض کند تا در دام آن نیفتند.
کسی که به افکار و اعمال خود طبق برنامه‌ها و شیوه‌های بالا انسجام دهد، از خواب‌های بیهوده نیز مصون می‌ماند؛ چراکه اکثر خواب‌ها انعکاس افکار آشفته و اعمال روزانه ماست. پس سعی کنید به
اعمال و افکار خود جهت مثبت بدهیم تا در پرتو آن به جای
خواب کاذب و پریشان،
خواب‌های صادق ببینید.
۱. جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، سروش تهران.
۲. تفکر برتر، دکتر محمدرضا شرفی، سروش تهران.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کنترل افکار بیهوده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۱۶.
