مرتد فطری و ملی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مرتد، ارتداد، مرتد فطری، مرتد ملی، قتل، مجازات، عذاب.
پرسش: آیا
حکم ارتداد در قرآن بیان شده است؟ حکم مرتد ملی و فطری را با توجه به
آیات و
روایات بیان فرمایید. آیا حکم اعدام در مورد مرتد در زمان
حکومت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) یا
امامان معصوم (علیهم‌السلام) اجرا شده است؟ با شواهد ذکر نمایید؟
پاسخ: مسلمانی که از
اسلام خارج شود و
کفر را
اختیار کند، مرتد نامیده می‌شود.
مرتد بر دو قسم است: مرتد فطری و مرتد ملّی. مرتد فطری کسی است که
پدر و مادر او یا یکی از آنها در هنگام به
دنیا آمدن او
مسلمان باشند و خود او نیز پس از تمیز، مسلمان باشد و سپس
کافر شود. مرتد ملی کافری است که از پدر و مادر غیر مسلمان متولد شده؛ ولی پس از قبول اسلام مجدداً کافر گردیده است.
مرتد ملی چند
حکم متفاوت با مرتد فطری دارد. نخست اینکه اول او را توبه می‌دهند، اگر
توبه نکرد، حکم قتل اجرا می‌شود، دوم اینکه
اموال او میان ورثه تقسیم نمی‌شود؛ مگر زمانی که بمیرد یا کشته شود، سوم اینکه زوجه‌اش،
عده طلاق نگه می‌دارد از همان زمان که
ارتداد حاصل شد؛ در حالی که زوجه مرتد فطری،
عده وفات نگه می‌دارد.
مرتد فطری توبه‌اش به حسب ظاهر قبول نیست (هرچند در واقع در نزد خدا قبول می‌شود)؛ ولی مرتد ملی توبه‌اش پذیرفته است؛ البته اگر
یقین کنیم مرتد فطری توبه حقیقی کرده است؛ گرچه شرعاً توبه او پذیرفته نیست و
حد ساقط نمی‌شود، اما در بقیه احکام (مانند پاک بودن و کفن و دفن و
نماز) مانند سایر
مسلمانان است.
مشهور میان
فقها چنین است که مرتد بر دو گونه است:
مرتد فطری، کسی که مسلمان متولد شده باشد؛ یعنی هنگام
انعقاد نطفه او، پدر یا مادرش و یا هر دو مسلمان باشند، اگر از اسلام برگردد، بازگشت او به
اسلام پذیرفته نمی‌شود و کشتن او
واجب است.
مرتد ملی، کسی که کافر بوده،
مسلمان شده و سپس از اسلام برگشته؛ چنین کس توبه داده می‌شود و تا سه روز به او مهلت داده می‌شود، اگر توبه کرد که رها می‌شود و اگر از
توبه خودداری کرد، کشته می‌شود.
زن با مرتد شدن کشته نمی‌شود؛ بلکه توبه داده می‌شود. اگر توبه کرد، توبه‌اش پذیرفته می‌شود؛ هرچند مرتد فطری باشد و اگر توبه را نپذیرفت، حبس ابد در «زندان دائمی» می‌شود.
در آیاتی از
قرآن کریم به موضوع ارتداد پرداخته شده است، در این نوشتار به چند
آیه اشاره می‌شود.
«بسیاری از
اهل کتاب با توجه به اینکه حق برای آنها روشن شده، دوست دارند شما را پس از
ایمان آوردنتان به کفر بازگردانند».
در آیه ۲۱۷ از
سوره بقره عذاب اخروی مرتد بیان شده: «
مشرکان پیوسته با شما کارزار می‌کنند تا اگر بتوانند شما را از دینتان برگردانند و هرکس از
دین خود برگردد و کافر بمیرد، اعمالش در این
جهان و آن جهان نابود می‌شود و
اهل جهنم بوده، در آن‌جا جاودانه می‌ماند».
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هرکس از شما از دین خود برگردد،
خداوند به‌زودی گروهی را بیاورد که دوستشان دارد و اینان نیز خداوند را دوست دارند».
در
آیات ۸۶ تا ۸۹ آل‌عمران، توبه مرتد مطرح شده که توبه وی پذیرفته می‌شود: «چگونه خداوند جمعیتی را
هدایت می‌کند که بعد از ایمان و گواهی به حقانیت رسول و آمدن نشانه‌های روشن برای آنها کافر شدند؟ و خداوند گروه ستم‌کار را هدایت نمی‌کند، مگر کسانی که بعد از آن
توبه کنند و
اصلاح نمایند؛ زیرا خداوند آمرزنده و بخشنده است».
آیات دیگر، عبارت‌اند از:
آیه ۷۲ و ۹۰ و ۱۰۰ و ۱۴۹ سوره آل عمران.
آیه ۷۱ انعام.
در آیات قرآن اشاره‌ای به حد مرتد نشده است؛ ولی
عذاب دردناک و شدیدشان به طور اجمال حکایت از مجازات‌های سنگین دنیایی نیز می‌کند.
پس حکم مرتد فطری،
قتل است و حکم مرتد ملی، ابتدا توبه و در صورت نپذیرفتن توبه، قتل است. ممکن است کسانی از این سخت‌گیری
تعجب کنند و آن را یک نوع
خشونت شدید و غیر قابل انعطاف بدانند که با
روح اسلام سازگار نیست؛ ولی در حقیقت این حکم حکمتی دارد و آن حفظ جبهه داخلی کشور اسلام و جلوگیری از متلاشی شدن آن و نفوذ بیگانگان و مخالفان است؛ زیرا ارتداد در واقع، یک نوع
قیام ضد رژیم کشور اسلامی است که در بسیاری از قوانین دنیای امروز نیز
مجازات آن اعدام است. اگر به افراد اجازه داده شود هر روز خود را مسلمان معرفی کنند و هر روز
استعفا دهند، به‌زودی جبهه داخلی اسلام از هم متلاشی خواهد شد و راه نفوذ
دشمنان و عوامل و ایادی آنها باز خواهد گردید و هرج ومرج شدیدی در سراسر جامعه اسلامی پدید خواهد آمد؛ بنابراین
حکم مزبور در واقع حکم سیاسی و حکومتی است که برای حفظ
حکومت و جامعه و مبارزه با عوامل بیگانه ضروری است.
پس می‌توان در این باره نکات زیر را بیان کرد:
حکم اعدام مرتد فطری، مخصوص کسانی است که
مرد و مسلمان‌زاده باشند و در آغاز
اسلام را بپذیرند و سپس از آن بازگردند، کسی که اسلام را از آغاز
بلوغ نپذیرد، مشمول احکام مرتد نیست.
کسانی که در حال تحقیق باشند، مشمول این حکم نیستند؛ حتی اگر نتیجه تحقیقشان بازگشت از اسلام و گرایش به آیین دیگر باشد؛ مشروط به اینکه سخنی برخلاف اسلام نگویند و درصدد ترویج عقاید خود نباشند.
هرگاه در مورد مرتد
سکوت شود، بیم آن می‌رود که هر
روز گروهی (مانند
یهودیان در آغاز اسلام) به توطئه‌ای ضد
مسلمین برخیزند و این‌جاست که هرج ومرج بزرگی در جامعه اسلامی به وجود می‌آید.
درباره حکم مرتد به چند روایت اشاره می‌کنیم:
عمار ساباطی گوید: از
امام صادق (علیه‌السلام) شنیدم که فرمود: هرکس از مسلمانان از اسلام برگردد (
مرتد شود) و پیامبری
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را
انکار کند وبه او نسبت
دروغ دهد، برای هرکسی که می‌شنود خون او
مباح است و زنش برای همیشه از او جدا می‌شود و مالش بین
ورثه تقسیم می‌شود و زنش
عده وفات می‌گیرد.
علی بن جعفر گوید: از
موسی بن جعفر (علیه‌السلام) در مورد مسلمانی که مسیحی می‌شود سؤال کردم؛ فرمود: کشته می‌شود و توبه داده نمی‌شود. سؤال کردم شخصی که مسیحی بوده و بعد اسلام آورده و بعد از اسلام برگشته (مرتد شده) فرمود:
توبه داده می‌شود، اگر قبول کرد (رها می‌شود) و اگر قبول نکرد کشته می‌شود.
حضرت علی (علیه‌السلام) فرمود: هرکس از مسلمانان به
فطرت به
دنیا آمده و بعد مرتد شود من گردن او را می‌زنم، و هرکس بر فطرت تولد نیافته، او را توبه می‌دهم، اگر توبه کرد (رها می‌شود) و اگر نپذیرفت، گردن او را می‌زنم.
امام علی (علیه‌السلام) فرمود: زن اگر از اسلام برگردد و مرتد شود، کشته نمی‌شود؛ ولی حبس ابد دارد.
در
فتح مکه پیامبر از خون‌ریزی خودداری کردند؛ اما در عین حال کسانی را نام برد و مسلمانان را امر فرمود که هر یک از آنان را هر کجا بیابند بکشند. این افراد عبارت‌اند از:
عبدالله بن سعد ابی‌سرح، که قبلاً اسلام آورد و سپس مرتد و
مشرک شده و نزد
قریش بازگشت. بعد از
فتح مکه عثمان بن عفّان (خلیفه سوم) که برادر رضاعی او بود، او را پنهان کرد و پس از آنکه
آرامش برقرار شد، او را نزد
رسول خدا آورد و امان خواست، پیامبر خاموش ماند تا شاید کسی از مسلمانان او را گردن بزند؛ اما کسی به این فکر نیفتاد و پیامبر او را امان داد.
عبدالله بن خطل ادرمی که قبلاً اسلام آورده بود، مرتد شد و به
مکه گریخت. در فتح مکه او را در حالی که پرده
کعبه را گرفته بود، در آوردند و کشتند.
فرتنا و قریبه، دو کنیز آوازخوان ابن حظل که
اشعار مشتمل بر
هجو (ناسزاگویی)
رسول خدا آوازخوانی می‌کردند، قریبه روز فتح مکه کشته شد و فرتنا
اسلام آورد.
قیس بن صبابه لیثی که وارد
مدینه شد و اسلام آورد و سپس مرتد شد و گریخت و در روز فتح مکه کشته شد.
در زمان
ائمه (علیهم‌السلام) نیز نمونه‌هایی بسیاری بوده است.
یک نمونه آن، جنگ
حضرت علی (علیه‌السلام) با خوارج است.
خوارج از دین خارج شده و به آن حضرت نسبت
گناه و کفر دادند. حضرت با آنها جنگید و اکثر آنها را کشت.
نمونه دیگر کشته شدن
متوکل عباسی به دست فرزندش
معتصم است؛ به خاطر جسارتی که به حضرت علی کرده بود.
۱. ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن (تفسیر موضوعی)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷، ج۱۰، ص۲۰۷-۲۰۳.
۲. محمد آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاهی، ۱۳۵۹، ص۵۲۷-۵۲۴.
۳. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام)، ۱۴۱۲، ج۲۸ ص۳۵۶، ۳۲۳، ابواب حد مرتد.
۴. سیف الله صرامی، احکام مرتد از دیدگاه اسلام و حقوق بشر، مرکز استراتژیک، بی‌تا، ریاست جمهوری، بخش‌های مختلف کتاب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مرتد فطری و ملی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۰.
