خوارج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خوارج،
امام علی علیه‌السلام، جوانان،
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله.
پرسش: امام علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: من از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شنیدم که در
آخرالزمان جوانانی با افکار و عقیده‌های احمقانه پیدا می‌شوند، آنها خوب حرف می‌زنند؛ اما آنها همانند تیر که از
کمان می‌رود، از
اسلام خارج می‌شوند، ایمانشان از گلویشان رد نمی‌شود؛ پس هر جا آنها را یافتید، بکشیدشان. در
روز رستاخیز برای کشندۀ آنها پاداش خواهد بود. آیا این
روایت صحت دارد؟ توضیح دهید.
پاسخ: این روایت از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هم در کتاب‌های
اهل سنت و هم در منابع شیعی نقل شده است؛ اما نه آن گونه‌ای که پرسش‌کننده مطرح نمودند؛ بلکه این روایت، در مورد
خوارج است. روایات زیادی به همین مضمون وارد شده است که مصداق این روایت و شأن صدور آن را روشن ساخته‌اند و جای هیچ‌گونه ابهامی باقی نمی‌ماند. از آنجا که آخرالزمان از زمان پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آغاز می‌شود و تا آخر ادامه خواهد داشت، استعمال آن بر عصر امام
علی ـ علیه‌السلام ـ بدون اشکال است.
این روایت از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ در کتاب‌های اهل سنت و منابع شیعی با اندک اختلافی در تعبیر
نقل شده است:
قَالَ عَلِیٌّ ـ علیه‌السلام ـ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ یَقُولُ:«یَخْرُجُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ قَوْمٌ أَحْدَاثُ الْأَسْنَانِ سُفَهَاءُ الْأَحْلَامِ قَوْلُهُمْ مِنْ خَیْرِ أَقْوَالِ الْبَرِّیَّةِ صَلَاتُهُمْ أَکْثَرُ مِنْ صَلَاتِکُمْ وَ قِرَاءَتُهُمُ أَکْثَرُ مِنْ قِرَاءَتِکُمْ لَا یُجَاوِزُ إِیمَانُهُمْ تَرَاقِیَهُمْ أَوْ قَالَ حَنَاجِرَهُمْ یَمْرُقُونَ مِنَ الدِّینِ کَمَا یَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمِیَّةِ فَاقْتُلُوهُمْ فَإِنَّ قَتْلَهُمْ أَجْرٌ لِمَنْ قَتَلَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شنیدم که فرمود: «گروهی، در آخرالزمان پیدا می‌شوند که دارای افکاری پریشان و احمقانه هستند. گفتارشان از بهترین گفتار افراد روی
زمین است و نمازشان از
نماز شما بیشتر و قرآن خواندنشان از
قرآن خواندن شما بیشتر است، ایمانشان از گلویشان تجاوز نمی‌کند، از
دین به‌گونه‌ای خارج می‌شوند که گویی تیر از کمان خارج می‌شود؛ پس آنها را بکشید؛ پس به‌درستی برای کشندگان این گروه در
روز قیامت اجر و
پاداش خواهد بود».
همان‌گونه که آیات قرآن دارای شأن نزول‌اند، روایات وارده از
معصوم ـ علیه‌السلام ـ نیز دارای شأن و جهت صدور می‌باشند و علمای شیعی و اهل سنت
بیان نمودند که این روایت در مورد
خوارج نهروان وارد شده است و روایات بسیاری در بیان صفات خوارج نقل شده است که صدور روایت یادشده در مورد خوارج نهروان را تأیید می‌کنند. در اینجا برای نمونه چند روایت را ذکر می‌کنیم.
ابوسعید خدری می‌گوید: از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شنیدم که فرمود: «بعد از من در آینده‌ای نزدیک گروهی می‌آیند که بر زبانشان حرف
حق جاری می‌شود ولی دل‌های آنان بیگانه از
حق است؛ آنان قرآن می‌خوانند ولی قرآن از حنجرۀ آنها تجاوز نمی‌ند؛ آنها از دین خارج می‌شوند؛ مانند خارج شدن تیر از کمان...».
در روایت دیگر وارد شده است که رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در وصف خوارج فرمودند: آنان از دین خارج می‌شوند؛ همان‌گونه که تیر از کمان خارج می‌شود.
علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: شما را آگاه می‌کنم و خبر می‌دهم که رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: هنگامی‌که بین مردم اختلاف و درگیری به وجود آمد، گروهی از جانب مشرق، خروج می‌کنند که جنگ خودشان با شما و نمازشان را با
نماز شما و روزۀ خودشان با روزۀ شما را یکسان و همسو نمی‌بینند، آنان از دین خارج می‌شوند؛ همچنان‌که تیر از کمان خارج می‌شود، نشانۀ آنها این است که بینشان مردی است که بازویش (دستش) مانند پستان زن است؛ آنان را برترین گروه به حق می‌کشند.
علی ـ علیه‌السلام ـ از رسول خدا نقل می‌کند که حضرت فرمودند: در آینده‌ای نزدیک تو با
ناکثین و
قاسطین و
مارقین،
جنگ خواهی کرد. گفتم یا رسول الله! مارقین چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: یاران ذی‌الثّدیّه هستند و آنان از دین خارج می‌شوند؛ آن‌گونه که تیر از کمان خارج می‌شود، پس آنان را بکش؛ به‌راستی در کشتن آنان گشایشی برای اهل
زمین و
عذاب زود‌رسی بر آنان و پاداشی برای تو نزد خدای ـ عزوجل ـ در روز رستاخیز خواهد بود.
عبیدالله بن ابی‌رافع می‌گوید: وقتی خوارج بر علی ـ علیه‌السلام ـ خروج و نافرمانی کردند و گفتند «لا حکم الّا لله»، علی ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «اینها کلمۀ حقی را می‌گویند که از آن ارادۀ
باطل می‌کنند. به‌راستی رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برای ما مردمی را توصیف کرد که من آن اوصاف را در این گروه می‌بینم؛
حق را بر زبانشان جاری می‌کنند؛ ولی از حنجره‌شان تجاوز نمی‌کند، مبغوض‌ترین آنها مرد سیاه چهره‌ای است که یکی از دستانش مانند پستان زن یا مانند نوک پستان گوسفندی است که شیر در پستانش جمع شده باشد... هنگامی‌که
علی ـ علیه‌السلام ـ آنان را در جنگ نهروان کشت، دستور دادند بین کشتگان بگردید و این شخص را پیدا کنید، اصحاب در مرتبۀ اول او را پیدا نکردند؛ ولی حضرت فرمودند دوباره جست‌و‌جو کنید، اصحاب دوباره جست‌و‌جو کردند، او را در خرابه‌ای پیدا کردند و جسدش را نزد علی ـ علیه‌السلام ـ آوردند.
از مجموع روایات در این موضوع که ما به چند نمونه اکتفا کردیم، همچنین از تصریح
علما بر اینکه روایت مورد سؤال مربوط به خوارج نهروان است، جای هیچ شبهه‌ای باقی نمی‌ماند که روایت یادشده، بر
جوانان امروز و عصر ما صدق نمی‌کند.
علاوه بر این با دقت در متن این روایت می‌توانیم بگوییم:
در روایت، تعبیر به
قوم شده و قوم نیز به معنای گروهی از مردم
یا گروهی از مردان می‌باشد،
نه به معنای جوانان؛ بلکه
جوان در لغت
عرب با لفظ «شاب» استعمال می‌شود و جمع آن «شَبَاب» و «شُبَّان» و «شَبَبَة» (شبّ) است.
در
روایت واژه «یخرج» آمده و این اشاره و کنایه‌ای بر خروج و نافرمانی این گروه است که جوانان عصر ما مصداق بالفعل آن نیستند.
تنها اشکالی که باقی می‌ماند، این است که چرا در روایت مورد سؤال، «یخرج» و «آخرالزّمان» به‌طور مطلق ذکر شده و مقید به همان زمان
امام علی ـ علیه‌السلام ـ نشده با اینکه خوارج در زمان آن حضرت پایه‌گذاری و ظاهر شدند؟ پاسخش این است که آخرالزمان یک امر نسبی است و از زمان حضرت رسول ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شروع شده و ادامه دارد؛ از‌این‌رو به
پیامبر ما، پیامبر آخرالزمان می‌گویند و اطلاق آن بر عصر امام علی ـ علیه‌السلام ـ اشکالی ندارد. البته روایات دیگری که در این باب وارد شدند و کاملاً مصداق این گروه را روشن و ظهورشان را زمان
حیات امام علی ـ علیه‌السلام ـ بیان کردند و حتی در برخی از این روایات
که ذکر گردید، بر سر لفظ «یخرج» و «تقاتل» که فعل مضارع هستند حرف «سین» (ستقاتل و سیخرج) درآمده که دلالت بر آیندۀ نزدیک می‌کنند، به‌عنوان مخصص یا مقیِد برای این روایت محسوب می‌شوند و اطلاق آن را منصرف به عصر و زمان آن حضرت می‌کنند.
علاوه بر این خود همین روایت در منابع دیگر ـ که قبلاً اشاره کردیم ـ با اندک تغییری در لفظ «احداث»، با عبارت «سیخرج قوم» نقل شده است. بنابراین خودش دلالت بر آینده‌ای نزدیک می‌کند و
آخرالزمان را به زمان حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ انصراف می‌دهد و نیازی به مخصص یا مقید منفصل نداریم.
پایگاه اسلام کوئست.
