• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شریعت‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، خطبه فدکیه، اهل بیت، نظم شریعت، پیروی، رهبری، تفرقه، ائمه.
پرسش: حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در خطبه (فدکیه) می‌فرماید: « اطاعت از ما (اهل بیت)، نظم شریعت، و رهبری ما، ایمنی از تفرقه و پراکندگی را به دنبال دارد». این مسئله چگونه قابل اثبات است؟ یعنی چگونه رهبری ائمه ـ علیهم‌السلام ـ نظم شریعت را به دنبال دارد و باعث جلوگیری از تفرقه می‌شود؟
پاسخ:



پیش از بیان هر سخنی، باید گفت موضوعی که مورد پرسش قرار گرفته، دو جمله از خطبه‌های معروف حضرت فاطمۀ زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ دختر گرامی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است که به خطبه فدکیه معروف است. این خطبه زمانی ایراد شد که به حضرت فاطمه خبر رسید خلیفه‌ اول و دوم تصمیم گرفتند فدک را از وی بازپس بگیرند.
[۱] ابن أبی‌طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۳ ـ ۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی‌تا.
این خطبه در منابع روایی و تاریخی با سندهای مختلف و اندک تفاوت در متن، از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است.
[۵] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۷ ـ ۱۰۸؟؟؟، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ ق.
[۶] ابن أبی‌طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۶ ـ ۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی‌تا.
[۷] ابن حاتم شامی‌، جمال‌الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم‌، ص ۴۶۵ ـ ۴۷۸، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ ق.



حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در این خطبه پس از حمد و ثنای خداوند، بیان نعمت‌های الاهی، فلسفه آفرینش و فلسفه احکام الاهی می‌فرماید:

۲.۱ - ۱. جمله اول

«و طاعتنا نظاما للملة»؛
[۹] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۹، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ ق.

و اطاعت از ما اهل بیت، نظم آیین و شریعت را به دنبال دارد.
این جمله و جمله بعدی عطف بر «فجعل الله الایمان...» است که در همین خطبه آمده است. بنابراین معنایش این‌گونه است: خداوند اطاعت از ما اهل بیت را موجب نظم شریعت قرار داد.

۲.۱.۱ - فایده اطاعت از اهل بیت

روشن است که اطاعت از اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ سبب نظم شریعت می‌شود؛ چراکه تمام مردم اطراف محور دین جمع می‌شوند و آن محور توسط امامی که عالم‌ترین و با تقوا ترین و جامع همه کمالات است، تبیین می‌شود. اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ نسبت به دین از دیگران آگاه‌ترند و به حقایق قرآن آشناتر؛ زیرا علم آنان به مبدأ وحی متصل است و به‌طور طبیعی هماهنگی امور دینی در اطاعت از آنان خواهد بود.

۲.۲ - ۲. جمله دوم

«و امامتنا أمانا من الفرقة (للفرقة)»؛ و رهبری ما را سبب ایمنی از تفرقه و پراکندگی قرار داد.

۲.۲.۱ - مسئله امامت و جلوگیری از تفرقه

در اینجا حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ مسئله امامت را بیان کرده‌اند و به خلیفه و مردم تذکر داده‌اند که امامت و جانشینی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از آنِ ماست و خدا آن‌ را برای جلوگیری از تفرقه مردم و جمع شدن دور یک محور قرار داده است. به بیان دیگر، خدای متعال امامت را قرار داده، تا اینکه امت اسلام متفرق نشوند و هر کدام به یک طرف نروند؛ محوری که عقل نیز آن‌ را پذیرفته است. وقتی که شخصی از هر جهت ـ از جهت علم، تقوا، تدبیر، عدالت، ارتباط با خدا و... ـ بر دیگران رجحان داشته باشد، طبعاً همه باید به سراغ او بروند، وقتی چنین شد، بنابراین تفرقه و پراکندگی به وجود نخواهد آمد.
این سخن الهام گرفته از حدیث ثقلین است که دختر رسول گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آن‌ را در خطبه فدکیه مطرح می‌کند. آنجا که پیامبر گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید: اگر پس از من قرآن و اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ را الگو قرار دهید و از آنها پیروی نمایید، هرگز دچار گمراهی، ضلالت و تفرقه نخواهید شد.


این دو فقره (دو جمله خطبه فدکیه)، در حقیقت بیانگر یک مضمون‌اند و آن اینکه نظام و بقای آیین و شریعت اسلامی و مصون بودن از تفرقه و پراکندگی، در گرو پیروی از رهبری اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ است.


گفتنی است که برخی،
[۱۰] حسینی زنجانی، سیدعزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، ص ۳۶۵، بوستان کتاب، قم، چاپ دهم، ۱۳۸۷ ش.
در اینجا «ملت» را به «امت» معنا کرده‌اند که منافاتی با آنچه ما بیان کرده‌ایم ندارد. بدیهی است که هر جامعه‌ای برای نظام و بقا باید دارای قطب فکری باشد که در رأس هرم بتواند تمام افکار و نظرها را به خود جذب کند و خلأ موجود را از این ناحیه برطرف کند که در این صورت زمینه‌ای برای اختلاف باقی نمی‌ماند.
شریعت و جامعه‌ اسلامی نیز برای ایمن ماندن از هرگونه اختلاف و پراکندگی در تمام ابعاد، پبروی از اهل بیت و اطاعت از آن بزرگوران را می‌طلبد؛ چراکه آنان با اتصالی که به منبع وحیانی و عالم غیب دارند، جواب‌گوی رشد افکار بشری در هر تمام زمینه‌ها، از اقتصاد گرفته تا سیاست، حقوق و... هستند.


۱. ابن أبی‌طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۳ ـ ۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی‌تا.
۲. طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص ۱۰۹ ۱۲۵، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
۳. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سیدهاشم، ج ۱، ص ۴۵۰، انتشارات اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ ق.    
۴. جوهری بصری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، محقق و مصحح، امینی، محمدهادی، ص ۱۳۹ ۱۴۵، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی‌تا.    
۵. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۷ ـ ۱۰۸؟؟؟، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ ق.
۶. ابن أبی‌طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص ۲۶ ـ ۳۱، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی‌تا.
۷. ابن حاتم شامی‌، جمال‌الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم‌، ص ۴۶۵ ـ ۴۷۸، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۲۰ ق.
۸. جوهری بصری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، محقق و مصحح، امینی، محمدهادی، ص ۱۳۹، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی‌تا.    
۹. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۹، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ ق.
۱۰. حسینی زنجانی، سیدعزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، ص ۳۶۵، بوستان کتاب، قم، چاپ دهم، ۱۳۸۷ ش.



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار