سیاست‌های اجتماعی در حکومت امام مهدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام مهدی، سیاست‌های اجتماعی،
حکومت امام مهدی.
پرسش: سیاست‌های اجتماعی در حکومت امام مهدی (علیه‌السّلام) چگونه است؟
ابتدا به تبیین نکاتی قابل توجّه در باره سیاست‌های اجتماعی در حکومت امام مهدی (علیه‌السّلام) که در نصوص اسلامی بدانها اشاره شده، می‌پردازیم و در پایان، در باره نقش امدادهای الهی در پیشرفت‌های اجتماعی توضیحی خواهیم آورد:
یکی از سیاست‌های اصولی اسلام برای زدودن کینه‌ها، نزدیک کردن دل‌ها و منسجم کردن هوداران خود، تقویت روابط اجتماعی بر پایه پیوند برادری دینی است. این اقدام سیاسی (الهی، در صدر اسلام، زمینه‌ساز پیدایش نخستین حکومت اسلامی به رهبری
پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) شد و بار دیگر، در
آخر زمان، زمینه‌ساز حکومت جهانی اسلام به رهبری
مهدی آل محمّد (علیه‌السّلام) و توسعه و تداوم آن خواهد گردید:
پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) پس از
بعثت، دو بار از طرح برادری دینی جهت تاسیس حکومت اسلامی بهره گرفت: یک بار قبل از هجرت در
مکّه و بار دوم، پس از هجرت در
مدینه.
این اقدام سیاسی - الهی، بخصوص پس از هجرتِ مسلمانان به مدینه، درتاسیس نخستین حکومت اسلامی، نقشی بنیادین داشت؛ زیرا جامعه اسلامی، از یک سو با خطر مشرکان قریش و عموم
بت‌پرستان و همچنین خطر یهود مدینه (که در داخل و خارج شهر، زندگی می‌کردند و ثروت و امکانات فراوانی داشتند) مواجه بود و از سوی دیگر، نیروهای تازه
مسلمان، دچار از هم گسیختگی بودند؛ چرا که دو طایفه
اوس و
خزرج، با هم دشمنی و
کینه دیرینه داشتند و میان
مهاجرین و انصار نیز از نظر فکری و فرهنگی، اختلاف وجود داشت.
در این‌جا بود که آیه اخوّت: «اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ؛
در حقیقت، مؤمنان، برادران
[یکدیگر
]اند» نازل شد و پیامبر اسلام، با الهام الهی، همچون سیاست‌مداری پخته و کارآزموده، با به‌کار گیری مجدّد طرح برادریِ دینی، میان مسلمانان و بویژه مهاجران و انصار، وحدت سیاسی و معنوی ایجاد کرد و بدین‌سان بر معضل اختلافات داخلی فائق آمد و با انسجام پیروان خود در برابر دشمنان اسلام، حکومت اسلامی را بنیان نهاد.
بر پایه احادیثی که در منابع معتبر شیعه و سنّی آمده، پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) پیش‌بینی فرموده که در آخر زمان، مسلمانانی بسی بافضیلت‌تر از مسلمانان صدر اسلام، پدید خواهند آمد و آنان را به دلیل قوّت
ایمان و سرسختی در مسئولیت‌پذیری برادر خود می‌نامد. متن یکی از این احادیث که از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده، چنین است:
«قالَ رَسولُ اللَّهِ (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) ذاتَ یَومٍ وَ عِندَهُ جَماعَةٌ مِن اصحابِهِ: اللَّهُمَّ لَقِّنی اخوانی (مَرَّتَینِ). فَقالَ مَن حَولَهُ مِن اصحابِهِ: اما نَحنُ اخوانُکَ یا رَسولَ اللَّهِ؟! فَقالَ: لا، انَّکُم اصحابی، وَ اخوانی قَومٌ مِن آخِرِ الزَّمانِ آمَنوا بی وَ لَم یَرَونی، لَقَد عَرَّفَنیهِمُ اللَّهُ بِاَسمائِهِم وَ اسماءِ آبائِهِم مِن قَبلِ ان یُخرِجَهُم مِن اصلابِ آبائِهِم وَ ارحامِ اُمَّهاتِهِم، لَاَحَدُهُم اشَدُّ بَقِیَّةً عَلی دینِهِ مِن خَرطِ القَتادِ (القَتاد: شجر له شَوک... وفی المثل: «ومن دونه خَرط القَتاد»
)فِی اللَّیلَةِ الظَّلماءِ، او کَالقابِضِ علی جَمرِ الغَضی، (الغَضَی: شجرٌ، من الاثل، خشبُه من اصلب الخَشَب، وجمره یبقی زماناً طویلاً لاینطفئ
) اُولئِکَ مَصابیحُ الدُّجی، یُنجیهِمُ اللَّهُ مِن کُلِّ فِتنَةٍ غَبراءَ مُظلِمَةٍ.»
«روزی پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله)، در حالی که جماعتی از یارانش نزد ایشان بودند، دو بار فرمود: «بار خدایا! مرا با برادرانم ملاقات ده». یارانش که پیرامون ایشان بودند، گفتند: مگر ما برادران تو نیستیم، ای پیامبر خدا؟!
فرمود: نه.شما یاران منید.برادران من، مردمانی از آخِرْ زمان هستند که با آن که مرا ندیده‌اند، به من ایمان آورده‌اند.خداوند، آنان را پیش از آن که از پشتِ پدران و ارحام مادرانشان بیرون آورْد، با نام و نام پدرانشان به من شناسانْد.هر یک از ایشان، بر دینش، پایدارتر از کشیدن شاخ و برگ خار مغیلان با دست در شب تار است، یا همانند کسی است که اخگرِ چوب درخت شوره گز
[که دیر خاموش می‌شود
] در دست گرفته باشد.آنان، چراغ‌های تاریکی‌اند.خداوند، ایشان را از هر فتنه تیره و تار، می‌رهانَد».
به نظر می‌رسد مقصود پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) از بزرگ مردانی که در این حدیث و احادیث مشابه، آنان را برادران خود می‌نامد، همان کسانی‌اند که خداوند سبحان، ویژگی‌های آنان را در این آیه، بیان کرده است:
«یَاَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یَاْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ اَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ اَعِزَّةٍ عَلَی الْکَفِرِینَ یُجَهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَةَ لَآئِمٍ ذَ لِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَآءُ وَاللَّهُ وَ سِعٌ عَلِیمٌ؛
ای کسانی که ایمان آورده اید، هر کس از شما از دینش برگردد،
[بداند
] خداوند به زودی گروهی را بیاورد که ایشان را دوست دارد و ایشان، او را دوست دارند، با مؤمنان، فروتن، و بر کافران، سرفرازند؛ در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی‌هراسند.این، فضل خداست.آن را به هر که بخواهد، می‌دهد؛ و خدا، گشایشگر داناست».
در این آیه، خداوند سبحان، ضمن تهدید جمعی از همراهان پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) که در باورهای دینی و دفاع از ارزش‌های اسلامی استوار نبودند، با صراحت اعلام می‌فرماید در آینده تاریخ، گروهی به یاری این آیین خواهند شتافت که خدا، آنها را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند، با اهل ایمان، فروتن و مهربان‌اند و در برابر کافران معاند، سرفراز و قاطع، در راه اقامه ارزش‌های دینی پیکار می‌کنند و از سرزنش ملامتگران نمی‌هراسند.
آیات ۱۳۳ سوره و ۳۸ سوره محمّد (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) نیز اشاره به این پیشگویی است.
بی‌تردید، کامل‌ترین مصادیق این پیشگویی، یاران امام مهدی (علیه‌السّلام) هستند؛ بلکه در تفسیر القمّی ذیل جمله «یُحِبُّهُم وَ یُحِبُّونَهُ» آمده:
«نَزَلَت فی القائِمِ (علیه‌السّلام) وَاصحابِهِ «یُجَهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَةَ لَآئِمٍ؛
[این آیه
] در باره قائم (علیه‌السّلام) و یارانش نازل شده است که «در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی‌هراسند».
یاران امام مهدی (علیه‌السّلام) در اثر تکامل
عقل و
ایمان، در بالاترین مراتب برادریِ دینی قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که شایستگی پیدا می‌کنند پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) از آنان با عنوان برادر خود یاد کند. در حدیثی که با سند معتبر از
زید زَرّاد نقل شده، وی می‌گوید: به
امام صادق (علیه‌السّلام) گفتم: ما می‌ترسیم که مؤمن نباشیم. امام (علیه‌السّلام) فرمود: «چرا این‌گونه فکر می‌کنید؟»
گفتم: چون میان خود کسی را نمی‌یابیم که برادرش نزد او بر درهم و دینارش، مقدّم باشد، و ما درهم و دینار را نزد خود بر برادر دینی مان (که با دوستی امیرمؤمنان گِرد آورده است)، مقدّم می‌یابیم. امام (علیه‌السّلام) فرمود:
«کَلّا، انَّکُم مُؤمِنونَ وَلکِن لا یَکمُلُ ایمانُکُم حَتّی یَخرُجَ قائِمُنا، فَعِندَها یَجمَعُ اللَّهُ احلامَکُم فَتَکونونَ مُؤمِنینَ کامِلینَ؛
هرگز
[این گونه نیندیش
]! شما مؤمن هستید؛ امّا ایمانتان کامل نمی‌شود تا قائم ما قیام کند که آن هنگام، خداوند، عقل‌هایتان را جمع می‌کند و مؤمنانی کامل می‌شوید.»
در حدیثی دیگر از امام صادق (علیه‌السّلام) آمده:
«انَّ اصحابَ القائِمِ (علیه‌السّلام) یَلقی بَعضُهُم بَعضاً کَاَنَّهُم بَنو ابٍ وَ اُمٍّ، وَ انِ افتَرَقَوا عِشاءً التَقَوا غُدوَةً؛
یاران قائم، همدیگر را همچون برادرانِ تنی دیدار می‌کنند و اگر شب از هم جدا شوند، صبح به دیدار یکدیگر می‌روند.»
و بدین‌سان در عصر ظهور، دشمنی‌ها، جای خود را به دوستی می‌دهد
و روابط اجتماعیِ برادرانه میان یاران امام مهدی (علیه‌السّلام) به قدری تقویت می‌شود که وقتی کسی نیاز به پول پیدا می‌کند، از جیب برادر دینی خود برمی‌دارد و او مانع نمی‌شود.
به عبارت دیگر، جامعه مهدوی، زندگی بهشتیان را در دوران حکومت امام عصر (علیه‌السّلام) تجربه می‌کنند، همان‌طور که خداوند در توصیف اهل بهشت فرموده:
«وَ نَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ اِخْوَ نًا عَلَی سُرُرٍ مُّتَقَبِلِینَ؛
هر‌گونه غِلّ (
حسد،
کینه و دشمنی) را از سینه آنها بر می‌کَنیم، در حالی که برادرانه بر روی تخت‌ها در مقابل هم قرار گیرند».
امنیّت، یکی از نیازهای اوّلیه و حیاتی هر جامعه است که در نظام الهی - سیاسی اسلام، از اهمّیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
پیوند امنیّت اجتماعی با فلسفه
رسالت و
امامت در احادیث اسلامی، حاکی از نقش اساسی آن در تحقّق آرمان‌های بلند نظام اسلامی است. در حدیثی آمده که
پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) در پاسخ به این سؤال که «
خداوند برای چه تو را فرستاده؟» می‌فرماید:
«بِاَن توصَلَ الاَرحامُ، وَ تُحقَنَ الدِّماءُ، وَ تُکسَرَ الاَوثانُ، وَ یُعبَدَ اللَّهُ وَحدَهُ لا یُشرَکُ بِهِ شَی‌ءٌ؛
[خداوند
] برای پیوندِ خویشاوندان، حفظ خون‌ها، امنیّت راه‌ها، شکستن بت‌ها و پرستش خدای یگانه
[مرا فرستاده است
].»
همچنین، امام علی (علیه‌السّلام) اسلام را رمز امنیّت برای پیروان آن می‌داند(الحمد للَّه الّذی شرع الاسلام...فجعله امناً لمن علقه.)
ستایش، ویژه خدایی است که اسلام را تشریع فرمود...و آن را موجب امنیّت برای کسانی که به آن تمسّک جویند، قرار داد
و یکی از اهداف خود را از پذیرش زمام‌داری، تامین امنیّت اجتماعی ذکر کرده است و می‌فرماید:
«اللَّهُمَّ انَّکَ تَعلَمُ انَّهُ لَم یَکُنِ الَّذی کانَ مِنّا مُنافَسَةً فی سُلطانٍ، وَ لَا التِماسَ شَی ءٍ مِن فُضولِ الحُطامِ، وَ لکِن لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِن دینِکَ، وَ نُظهِرَ الاِصلاحَ فی بِلادِکَ، فَیَامَنَ المَظلومونَ مِن عِبادِکَ، وَ تُقامَ المُعَطَّلَةُ مِن حُدودِکَ؛
بار خدایا! تو می‌دانی که آنچه از ما سر زد، از سرِ قدرت طلبی یا برای به دست آوردن چیزی از دارایی بی ارزش دنیا نبود؛ بلکه برای این بود که نشانه‌های دینت را باز گردانیم و در شهرهایت، آبادانی پدیدار سازیم تا بندگان ستم دیده ات در امنیّت باشند و احکامِ بر زمین مانده‌ات بر پا داشته شوند.»
قرآن کریم، مرکز طلوع خورشید تابناک اسلام را «البلد الامین؛ شهر اَمن» نامیده و اسلام، مقرّرات ویژه‌ای برای اجتناب از هر‌گونه نزاع، جنگ و خونریزی در این سرزمین مقدّس، وضع کرده است، (برای اطّلاع از این مقرّرات، به منافع فقهی مراجعه فرمایید.) به گونه‌ای که در این شهر، نه تنها انسان‌ها، بلکه حیوانات، پرندگان و گیاهان نیز از امنیّت برخوردارند.
می‌توان گفت:
مکّه، در حقیقت، شهر نمونه اسلامی در امنیّت است و دیگر شهرهای مسلمان نشین باید از این شهر نمونه و اُمّ القرای جهان اسلام، الگو بگیرند. مسلمانان باید تلاش کنند تا دیگر بلاد اسلامی را از امنیّت لازم، برخوردار نمایند، چنان‌که در دوران حکومت مهدوی، امنیّت کامل بر جهان، حاکم خواهد شد.
قرآن کریم، یکی از بالاترین نویدهایی که به جامعه برینِ ایمانی داده، دستیابی به امنیّتِ کامل فراگیر است:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیًْا؛
خداوند به کسانی از شما که
ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، وعده داده است که حتماً آنان را در زمین، جانشین قرار دهد، همان‌گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند، جانشین قرار داد و آن دینی را که برایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند و بیم‌شان را به ایمنی مبدّل گردانَد تا مرا عبادت کنند و چیزی را با من، شریک نسازند».
بر پایه حدیثی، امام صادق (علیه‌السّلام) در تبیین این آیه می‌فرماید:
«نَزَلَت فِی القائِمِ وَ اَصحابِهِ؛
در باره قائم و یارانش نازل شده است.»
بنا‌براین، امنیّت فراگیر در زمینه‌های مختلف فردی و اجتماعی، که یکی از اهداف بزرگ رسالت انبیا و امامتِ اوصیای آنهاست، تنها در حکومت جهانی مهدوی که آیینه تمام نمایِ حاکمیت اسلام ناب است، تحقّق خواهد یافت.
در جامعه موعودِ مهدوی، نه تنها مردم از ستم کردن دیگران به آنها امنیّت دارند؛ بلکه از شرّ درندگان و گزندگان نیز در امان خواهند بود و حتّی در میان حیوانات وحشی و اهلی نیز امنیّت برقرار می‌شود، تا آن‌جا که گرگ، چوپانی می‌کند!
هر چند گزارش روشنی از پیشگویی‌های
اهل بیت (علیهم‌السّلام) در باره سیاست‌های امنیّتی
امام مهدی (علیه‌السّلام) در دست نیست؛ ولی با توجّه به اصل کلّی پیش گفته،
سیره مهدوی هماهنگ با
سیره نبوی و
علوی است و سیاست‌های امنیّتی حکومتی امام مهدی (علیه‌السلام)، همان سیاست‌هایی است که
پیامبر خدا و
امیرمؤمنان در دوران حاکمیّت خود داشتند. برجسته‌ترین این سیاست‌ها به‌طور خلاصه،
عبارت‌اند از:
الف - برنامه ریزی جهت دستیابی به اطّلاعات و شناخت‌های لازم از تهدیدهای امنیتی و عوامل آنها؛
ب - برخورداری از ابزارها و امکانات باز دارنده دشمن؛
ج- تقویت مادّی و معنوی نیروهای مسلّح؛
د - برنامه ریزی جهت تبدیل تهدیدهای امنیتی به فرصت؛
ه - اجتناب از درگیری بدون ضرورت با دشمن؛
و - هشیاری در برابر توطئه‌های ضدّ امنیّتی؛
ز - رعایت
ارزش‌های اخلاقی در کشف توطئه‌های ضدّ امنیّتی؛
ج- برخورد قاطع و ریشه‌ای با تهدیدهای امنیتی.
گفتنی است که با توجّه به نقش زمان و مکان در سیره اهل بیت (علیهم‌السّلام) ممکن است در برخی از موارد،
سیاست‌های حکومتی امام مهدی (علیه‌السّلام) با سیاست‌های پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) و
امام علی (علیه‌السّلام) متفاوت باشد؛ لیکن بی‌تردید، اصول حاکم بر آنها، تفاوتی ندارند.
بهداشت و درمان، همانند امنیّت، از نیازهای اولیّه و حیاتی جامعه انسانی است. لذا در احادیث اهل بیت (علیهم‌السّلام) این دو نیاز در کنار هم مورد توجّه قرار گرفته‌اند. در حدیثی از
پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) آمده:
«نِعمَتانِ مَکفورَتانِ؛ الاَمنُ وَ العافِیَةُ؛
دو نعمت‌اند که قدرشان ناشناخته است: امنیّت و سلامت.»
در عصر
حکومت امام مهدی (علیه‌السّلام)، شکوفایی دانش به اوج خود خواهد رسید،
بویژه
علم بهداشت و درمان، که در نصوص اسلامی، جایگاهی مشابه
علم ادیان دارد.((اهمّیت دانش پزشکی). پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) فرمود: «دانش بر دو گونه است: دانش دین‌ها و دانش بدن‌ها»)
بهره‌گیری از این دانش، در کنار امنیّت فراگیر، آرامش روانی و تغذیه سالم، به‌طور طبیعی سبب می‌شود که بهترین شرایط بهداشتی و درمانی بر جامعه جهانی در عصر ظهور، حاکم گردد و مردم از سلامت کامل و طول عمر خوبی برخودار گردند؛
احادیث متعدّدی این مدّعا را تایید می‌نمایند که در این‌جا به شماری از آنها اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند:
«فی قصّة المَهدی...وَ تَطُول الاعمار؛
در حکومت مهدی...عمرها طولانی می‌شود.»
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند:
«اِنَّ قَائِمَنَا اِذَا قَامَ...وَ یُعَمَّرُ الرَّجُلُ فِی مُلْکِهِ حَتَّی یُولَدَ لَهُ اَلْفُ ذَکَرٍ لَا یُولَدُ فِیهِمْ اُنْثَی؛
هنگامی که قائم ما قیام کند،...مردم در سایه فرمان روایی او عمری طولانی خواهند داشت، به گونه‌ای که
[از برخی اشخاص
] هزار فرزند پسر متولّد می‌شود و در میان آنها دختر وجود ندارد.»
امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرمایند:
«مَن ادرَکَ قائِمَ اهلِ بَیتی مِن ذی عاهَةٍ بَرِئَ، وَ مِن ذی ضَعفٍ قَوِیَ؛
هر کس قائمِ خاندان ما را درک کند، از بیماری می‌رَهد و از ضعف به قوّت می‌رود.»
امام زین العابدین (علیه‌السّلام) می‌فرمایند:
«اذا قامَ القائِمُ اذهَبَ اللَّهُ (علیهم‌السّلام) عَن کُلِّ مُؤمِنٍ العاهَةَ، وَ رَدَّ الَیهِ قُوَّتَهُ؛
هنگامی که قائم قیام کند،
خداوند، کاستی و بیماری هر مؤمنی را برطرف می‌کند و نیرویش را به او باز می‌گردانَد.»
ایشان همچنین می‌فرمایند:
«اذا قامَ قائِمُنا، اذهَبَ اللَّهُ (علیهم‌السّلام) عَن شیعَتِنَا العاهَةَ، وَ جَعَلَ قُلوبَهُم کَزُبَرِ الحَدیدِ، وَ جَعَلَ قُوَّةَ الرَّجُلِ مِنهُم قُوَّةَ اربَعینَ رَجُلاً، وَ یَکونونَ حُکّامَ الاَرضِ وَ سَنامَها؛
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند (عز‌وجل)، بیماری و کاستی را از
شیعیان ما می‌بَرد و دل‌هایشان را مانند پاره‌های آهن قرار می‌دهد و نیروی یک مرد از آنان را مانند نیروی چهل مرد، قرار می‌دهد و حاکمان و قلّه‌های برافراشته زمین می‌شوند.»
گفتنی است این احادیث، هر چند از نظر
سند، از اعتبار لازم برخوردار نیستند؛ ولی مضمون آنها با توجّه به فضای زندگی عصر ظهور، اجمالاً قابل قبول هستند.
مهم‌ترین نکته در سیاست‌های اجتماعی امام مهدی (علیه‌السلام)، توجّه به رضایت عموم مردم جهان است. این معنا در چند حدیثی که در منابع معتبر حدیثی
شیعه و
سنّی نقل شده، مورد تاکید قرار گرفته است. متن یکی از این دسته احادیث که
شیخ طوسی نقل کرده، چنین است:
« اُبَشِّرُکُم بِالمَهدِیِّ، یُبعَثُ فی اُمَّتی عَلَی اختِلافٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلزالٍ، یَملَاُ الاَرضَ عَدلاً وَ قِسطاً کَما مُلِئَت جَوراً وَ ظُلماً، یَرضی عَنهُ ساکِنُ السَّماءِ وَ ساکِنُ الاَرضِ؛
شما را به مهدی بشارت می‌دهم؛ میان امّتم برانگیخته می‌شود، هنگامی که اختلاف و زلزله فراوان شود، زمین را از عدل و داد، پُر می‌کند، همان گونه که از ظلم و ستم، پُر شده است.ساکنان آسمان و زمین، از او راضی می‌شوند.»
این سخن، در حقیقت، تابلوی تمام نمای سیاست‌های اجتماعی، بلکه سیاست‌های حکومتی امام مهدی (علیه‌السّلام) است و برای تبیین آن، چند نکته قابل توجّه است:
رضایت عموم جهانیان، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حکومت مهدوی است. بنا بر این، حکومت امام مهدی (علیه‌السّلام) تحمیلی نیست؛ بلکه مردمی‌ترین حکومتی خواهد بود که بشر آرزوی آن را دارد.
تامین نیازها و خواست‌های جامعه، و جلب رضایت توده مردم در محدوده ارزش‌های اسلامی، در حکومت مهدوی، یک اصلِ اساسی است. بدین‌جهت، این اصل باید در همه سیاست‌ها و برنامه‌های حکومتی، ساری و جاری باشد. این نکته در دستور العمل‌های حکومتی امام علی (علیه‌السّلام) به
مالک اشتر نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
جلب رضایت توده مردم در چارچوب مقرّرات اسلامی، از مهم‌ترین اهداف نظام اسلامی است که در حکومت مهدوی در محدوده مقرّرات به‌طور کامل، تحقّق خواهد یافت.
ظلم‌ستیزی و عدالت‌محوری، بیشترین نقش را در تامین رضایت عمومی دارد. لذا این دو معنا، در متن حدیث یاد شده به هم پیوند خورده‌اند.
مقرّرات اسلامی، ریشه در
فطرت انسان‌ها دارند و به همین جهت، جلب رضایت توده مردم در محدوده ارزش‌های دینی امکان‌پذیر است. رضایت جهانیان از حکومت مهدوی، علّتی جز به اجر در آوردن صحیح مقرّرات اسلامی ندارد و تاکید بر این که حکومت امام مهدی (علیه‌السلام)، علاوه بر تامین رضایت ساکنان زمین، موجبات رضایت اهل آسمان را نیز فراهم می‌کند، اشاره به این معناست.
عوامل پیشرفت‌های اجتماعی در حکومت مهدوی، همانند عوامل پیشرفت در سایر زمینه‌ها
به دو دسته تقسیم می‌شود:
عوامل ظاهری، مانند: آنچه تاکنون بدان اشاره شد؛
عوامل باطنی، مانند: پایبندی به اصول و ارزش‌های دینی که بر اساس
سنّت الهی،
امدادهای ویژه الهی را در پیدایش معجزه‌گونه توانمندی‌های فردی و پیشرفت‌های اجتماعی می‌گردد.
در این‌جا به برجسته‌ترین آنها که در شماری از احادیث آمده، اشاره می‌شود:
در حدیثی که به سند معتبر از
امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده، ایشان می‌فرماید:
«انَّ قائِمَنا اذا قامَ مَدَّ اللَّهُ لِشیعَتِنا فی اسماعِهِم وَ اَبصارِهم، حَتّی لا یَکونَ بَینَهُم وَبَینَ القائِمِ بَریدٌ یُکَلِّمُهُم، فَیَسمَعونَ وَ یَنظُرونَ الَیهِ وَ هُوَ فی مَکانِهِ؛
قائم ما هنگامی که قیام کند،
خداوند، شنوایی و بینایی شیعیان ما را چنان نیرو و توانی می‌دهد که نیازی به پیک میان ایشان و قائم نیست. قائم از همان جای خود با آنان سخن می‌گوید و آنها صدایش را می‌شنوند و او را می‌بینند.»
بر پایه حدیثی دیگر، امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
«انَّ المُؤمِنَ فی زَمانِ القائِمِ وَ هُوَ بِالمَشرِقِ لَیَری اخاهُ الَّذی فِی المَغرِبِ، وَ کَذَا الَّذی فِی المَغرِبِ یَری اخاهُ الَّذی فِی المَشرِقِ؛
مؤمن در روزگار قائم (علیه‌السّلام) در مشرق است و برادرش را در مغرب می‌بیند و همین‌گونه، کسی که در مغرب است، برادرش را در مشرق می‌بیند.»
این احادیث را دو احتمال وجود دارد:
یک.مردم در دوران حکومت امام مهدی (علیه‌السّلام) با بهره‌گیری از فن آوری‌های روز، می‌توانند با ایشان و با یکدیگر، ارتباط برقرار کنند. در این صورت، این احادیث، پیشگویی از وسایل ارتباطی عصر مهدوی است.
دو.مردم در عصر ظهور، بدون این‌که نیاز به ابزار ارتباطی داشته باشند، می‌توانند با هم ارتباط برقرار نمایند، همان‌گونه که پیش از عصر ظهور نیز برخی از
اولیای‌الهی از توانمندی‌های خارق‌العاده سمعی و بصری برخوردارند.
به نظر می‌رسد احتمال دوم به ظاهرِ این روایات، نزدیک‌تر است؛ بلکه می‌توان گفت: حدیث اوّل، تقریباً صریح در این معناست. در این صورت، توانمندی ارتباط با یکدیگر از راه دور، بدون ابزارهای فنّی، حاکی از عنایت ویژه خداوند سبحان به جامعه عصر ظهور خواهد بود.
بر پایه شماری از احادیث،
اهل ایمان پس از قیام امام مهدی (علیه‌السّلام) از توانمندی جسمی خارق العاده‌ای برخوردار خواهند شد. در یکی از این احادیث به سند معتبر از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود:
«انَّهُ لو قَد کانَ ذلِکَ اعطَی الرَّجُلَ مِنکُم قُوَّةَ اربَعینَ رَجُلاً؛
اگر این امر (قیام) روی دهد، به هر یک از شما، نیروی چهل تن داده می‌شود.»
بدیهی است که نیرومندی جسمی انسان تا این حد (همان‌طور که در متن این حدیث و دیگر احادیث آمده)، اعطایی است و جز با عنایت ویژه الهی تحقّق نمی‌یابد.
در دولت امام مهدی (علیه‌السلام)، مؤمنان، افزون بر توانمندیِ جسمی، از نیروی روحیِ فوق العاده‌ای نیز برخوردار هستند. در ادامه حدیثی که پیش از این بدان اشاره شد، امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
«وَ جُعِلَت قُلوبُکُم کَزُبَرِ الحَدیدِ، لَو قَذَفَ بِهَا الجِبالَ لَقَلَعَتها؛
و دل‌هایتان مانند پاره‌های آهن می‌شود که اگر با آنها بر کوه‌ها بزنند، از جا کَنده می‌شوند.»
در حدیثی دیگر از امام باقر (علیه‌السّلام) آمده:
«فَاِذا قامَ قائِمُنا وَ ظَهَرَ مَهدِیُّنا، کانَ الرَّجُلُ اجرَاُ مِن لَیثٍ وَ اَمضی مِن سِنانٍ؛
و چون قائم، قیام کند و مهدی ما ظهور کند، آنها از شیر، شجاع تر و از نیزه، برّان تر خواهند شد.»
در احادیث دیگری نیز تعابیر یاد شده، تکرار شده است.
در دوران آرمانی حکومت امام مهدی (علیه‌السلام)، نه تنها به گونه‌ای خارق‌العاده، توانمندی‌های جسمی، روحی و ارتباطیِ
اهل ایمان، افزایش می‌یابد، بلکه از همه مهم‌تر، آنان می‌توانند با
فرشتگان، ارتباط برقرار نمایند. از
امام رضا (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود:
«اذا قامَ القائِمُ، یَامُرُ اللَّهُ المَلائِکَةِ بِالسَّلامِ عَلَی المُؤمِنینَ، وَ الجُلوسِ مَعَهُم فی مَجالِسِهِم، فَاِذا ارادَ واحِدٌ حاجَةً ارسَلَ القائِمُ مِن بَعضِ المَلائِکَةِ ان یَحمِلَهُ، فَیَحمِلُهُ المَلَکُ حَتّی یَاتِیَ القائِمَ، فَیَقضی حاجَتَهُ ثُمَّ یَرُدُّهُ، وَ مِنَ المُؤمِنینَ مَن یَسیرُ فِی السَّحابِ، وَ مِنهُم مَن یَطیرُ مَعَ المَلائِکَةِ، وَ مِنهُم مَن یَمشی مَعَ المَلائِکَةِ مَشیاً، وَ مِنهُم مَن یَسبِقُ المَلائِکَةَ، وَ مِنهُم مَن تَتَحاکَمُ المَلائِکَةُ الَیهِ، وَ المُؤمِنونَ اکرَمُ عَلَی اللَّهِ مِنَ المَلائِکَةِ، وَ مِنهُم مَن یُصَیِّرُهُ القائِمُ قاضِیاً بَینَ مِئَةِ الفٍ مِنَ المَلائِکَةِ؛
هنگامی که قائم قیام کند، خداوند به فرشتگانش فرمان می‌دهد که بر
مؤمنان،
سلام دهند و در مجلس‌هایشان، با آنها بنشینند، و چون هر کدام از آنها نیازی پیدا کند، قائم (علیه‌السّلام) یکی از فرشتگان را می‌فرستد تا او را بیاورد و آن فرشته، او را با خود به نزد قائم (علیه‌السّلام) می‌آورد و نیازش را برآورده می‌کند و سپس، او را باز می‌گردانَد. برخی از مؤمنان، میان ابرها سیر می‌کنند و برخی از آنها با فرشتگان، پرواز می‌کنند و برخی همراه فرشتگان، پیاده می‌روند و برخی آنها از فرشتگان، پیشی می‌گیرند و برخی از آنها در جایگاهی‌اند که فرشتگان، محاکمه خودشان را نزد آنها می‌آورند، و مؤمنان نزد خداوند، گرامی‌تر از فرشتگان‌اند و قائم (علیه‌السّلام) برخی از آنها را
قاضی میان صد هزار فرشته می‌کند.
بی‌تردید، پیشرفت جامعه ایمانی از نظر مادّی و معنوی تا این حد، مبدای جز عنایت ویژه الهی ندارد و بارزترین مصادیق برکت‌های آسمانی است که در
آیه ۹۶
سوره اعراف،
خداوند سبحان، وعده آن را به مؤمنانِ پرواپیشه داده است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «سیاست‌های اجتماعی در حکومت امام مهدی» تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۱۱/۶.
