حیات طیبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حیات طیبه.
پرسش: لطفاً در مورد «حیات طیبه» در آیات و روایات توضیحاتی بیان فرمایید؟
پاسخ:
در
قرآن کریم «حیات طیبه» تنها در یک
سوره آمده است. آنجا که می‌فرماید: «
مَن عَمِلَ صالحاً مِن ذَکَرٍ اَو اُنثی وَ هُوَ مؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حیوةً طَیّبةً وَ لَنَجزِیَنَّهُم اَجرَهُم بِاَحسَنِ ما کانُوا یَعمَلونَ؛
هر‌کس عمل صالح انجام دهد، درحالی‌که
مؤمن است، خواه مرد باشد یا
زن، به او
حیات پاکیزه می‌بخشیم، و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام دادند، خواهیم داد».
توضیح مختصری در مورد عمل صالح که در آیه به آن اشاره شده است، خواهیم داشت.
عمل صالح آن‌چنان مفهوم وسیع و گسترده‌ای دارد که تمام فعالیت‌های مثبت و مفید و سازنده را در همه زمینه‌های علمی و فرهنگی و اقتصادی و سیاسی و نظامی و مانند آن شامل می‌شود. از اختراع دانشمندی که برای کمک به انسان‌ها سال‌ها زحمت کشیده گرفته، تا مجاهدت‌های
شهید جان بر کفی که در صحنه مبارزه
حق و باطل آخرین قطره‌های خون خود را نثار می‌کند و از درد و رنجی که مادر با ایمانی به هنگام آوردن نوزاد و سپس برای
تربیت او متحمل می‌شود گرفته، تا زحماتی که دانشمندان برای نوشتن کتاب‌های پرارجشان می‌کشند، همه را فرا می‌گیرد. از بزرگ‌ترین کارها همچون رسالت
انبیا تا کوچک‌ترین برنامه‌ها همچون کنار زدن یک سنگ کوچک از وسط جاده همه در این مفهوم وسیع جمع است.
در حدیثی از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌خوانیم:
«
اذا مات ابن آدم انقطع امله الا عن ثلاث: صدقة جاریة، علم ینتفع به و ولد صالح یدعو له؛
هنگامی که فرزند
آدم از
دنیا می‌رود امید او از همه چیز بریده خواهد شد، مگر از سه چیز: صدقات جاریه (آثار خیری که در خدمت مردم و در راه
خدا در جریان است) و
علم و دانشی که مردم از آن بهره می‌گیرند، و فرزند صالح که برای او
دعا می‌کند»؛ چراکه همه این‌ها برای خدا و در راه او هستند و رنگ ابدیت دارند و نمونه کوچکی از
اعمال صالحه به شمار می‌آیند.
بحث دیگر در مورد حیات طیبه این است که مفسران در معنی «حیات طیبه» (زندگی پاکیزه) تفسیرهای متعددی آورده‌اند:
بعضی آن را به معنی روزی حلال
تفسیر کرده‌اند. بعضی به قناعت و رضا دادن به نصیب، بعضی به
رزق روزانه، بعضی به
عبادت توام با
روزی حلال، و بعضی به توفیق بر اطاعت فرمان خدا و مانند آن؛ ولی مفهوم حیات طیبه آن‌چنان وسیع است که همه این موارد را شامل می‌شود.
علامه طباطبایی در تفسیر گران‌سنگ
المیزان چنین گفته است:
در جمله «
... فَلَنُحیِینَّهُ حَیاةً طیّبةً» حیات، به معنای جان بخشیدن به چیزی و افاضه حیات به آن است. پس لفظ این جمله با صراحت دلالت دارد بر این‌که خدای تعالی مؤمنی را که عمل صالح کند، به حیات جدیدی غیر آن حیاتی که به دیگران نیز داده زنده می‌کند و مقصود این نیست که حیاتش را تغییر می‌دهد؛ مثلا حیات خبیث او را مبدل به حیات طیبی می‌کند که اصل
حیات همان حیات عمومی باشد و صفتش را تغییر دهد؛ زیرا اگر مقصود این بود، کافی بود که بفرماید: «ما حیات او را طیب می‌کنیم»؛ ولی این‌طور نفرمود، بلکه فرمود: «ما او را به حیاتی طیب زنده می‌سازیم».
لذا روشن می‌شود که حیات طیب در این دنیا
آشکار است؛ یعنی خدای تعالی حیاتی ابتدایی و جداگانه و جدید به او افاضه می‌فرماید و این آیه با آیه ۱۲۲ سوره مبارکه انعام روشن و تبیین خواهد شد که می‌فرماید:
«
اَوَمَن کانَ مَیتاً فَاَحیَیناهُ وَ جَعَلنا لَهُ نوراً یمشی به فی الناس...؛ آیا کسی که مرده بود و ما او را زنده کردیم و نوری برایش قرار دادیم که با آن در میان مردم آمد و شد می‌کند، مثل کسی است که... ».
هر که
ایمان به خدا و معاد داشته باشد، مرد باشد یا زن درصورتیکه نیکوکار باشد، در دنیا
زندگی دلچسپ و در آخرت بهتر از آنچه کرده،
پاداش خواهد دید؛ و مشخص شد که حیات طیبه می‌تواند مفاهیم بسیار وسیعی را داشته باشد با توجه به این‌که در دنبال آن،
سخن از جزای الهی به نحو احسن به میان آمده استفاده می‌شود که حیات طیبه می‌تواند یک مصداقی مربوط به دنیا باشد و جزای احسن مربوط به آخرت.
در پایان مناسب است قسمتی از دعای روز عرفه
امام سجاد علیه‌السلام که در آن حیات طیبه خواسته شده و در ادامه آن تفسیر و چگونگی حیات طیبه استفاده می‌شود،
ذکر شود: آن حضرت به خدا عرض می‌کند:
«
فاحینی حیوة طیبة تنتظم بما ارید و تبلغ ما احب من حیث لا اتی ما نکره و لا ارتکب ما نهیت عنه؛
خدایا مرا با زندگی پاکیزه (حیات طیبه) زنده بدار که به آنچه می‌خواهم پیوسته شود و به آنچه دوست دارم پایان یابد؛ درصورتیکه آنچه را نمی‌پسندی به‌جا نیاورم و آنچه را نهی کرده‌ای مرتکب نشوم».
در روایتی از
امیر المؤمنین،
علی علیه‌السلام در ذیل
آیه مورد بحث آمده که می‌فرماید:
«
و سُئِلَ عن قوله تعالی «فلنحیینّه حیاة طیبة فقال هی القناعة؛
از
امام پرسیدند: منظور از جمله «فلنحیینه حیاة طیبة» چیست؟ فرمود:
قناعت است.
بدون شک مفهوم این تفسیر محدود ساختن
حیات طیبه به قناعت نمی‌باشد؛ بلکه بیان مصداقی بسیار روشن است؛ چراکه اگر تمام دنیا را به
انسان بدهند، ولی
روح قناعت را از او بگیرند، همیشه در آزار و رنج و نگرانی بسر می‌برد، و به عکس اگر انسان روح قناعت داشته باشد و از حرص و آز و
طمع برکنار گردد، همشه آسوده‌خاطر و خوش است.
۱. علامه طباطبایی،
تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، ج ۱۲، ذیل آیه مورد بحث.
۲. استاد مکارم شیرازی،
تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۶ ش، ج ۱۱، ص ۳۹۵.
۳. آیه الله هاشمی رفسنجانی،
تفسیر راه‌نما، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیة قم، ۱۳۷۸ ش، ج ۹، ص ۵۲۵.
۴. سید علی‌اکبر قرشی،
تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت تهران، ۱۳۷۰ ش، ج ۵، ص ۴۹۶.
سایت اندیشه قم.
