حضرت رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضرت رضا علیه‌السلام.
پرسش: خلاصه‌ای از زندگی نامه امام رضا ـ علیه‌السلام ـ را بیان کنید.
پاسخ: امام رضا ـ علیه‌السلام ـ هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است. بنا بر نظر مشهور مورخان وی در یازدهم
ذی‌القعده سال ۱۴۸ ه. ق، در
مدینه منوره متولد شد. نام مبارکش،
علی، کنیه آن حضرت، ابوالحسن و دارای القاب متعددی از جمله
رضا، صادق، صابر، فاضل، قرة اعین المؤمنین و ... هستند؛ اما مشهورترین لقب ایشان، «رضا» به معنای «خشنودی» است.
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ هشتمین
امام شیعیان، از سلاله پاک رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و هشتمین جانشین
پیامبر مکرم اسلام است. بنا بر نظر مشهور مورخان امام رضا علیه‌السلام، در یازدهم
ذی‌القعده سال ۱۴۸ هجری قمری در
مدینه منوره متولد شد.
نام مبارکشان «علی»،
کنیه آن حضرت، «ابوالحسن» و دارای القاب متعددی از جمله رضا، صابر، فاضل، قرة اعین المؤمنین (
نور چشم
مؤمنان) و ... هستند،
اما مشهورترین لقب ایشان، «رضا» به معنای «خشنودی» است.
پدر بزرگوار امام رضا علیه‌السلام،
امام موسی کاظم علیه‌السلام پیشوای هفتم شیعیان بودند که در سال ۱۸۳ ﻫ.ق. به دست
هارون عباسی به شهادت رسیدند.
مادر گرامی امام رضا ـ علیه‌السلام ـ
نجمه نام داشت.
البته نام‌های دیگری نیز برای مادر گرامیشان ذکر کرده‌اند.
حضرت رضا علیه‌السلام، دوران کودکی و جوانی را تا سال ۲۰۱ هجری قمری در مدینه طیبه
که مهبط
وحی بود، در خدمت پدر بزرگوارش سپری کرد و مستقیماً تحت تعلیم و
تربیت امام هفتم ـ علیه‌السلام ـ قرار گرفت و علوم و معارف و
اخلاق و تربیتی را که
امام کاظم علیه‌السلام از پدرانش به
ارث برده بود، به او آموخت.
گزارشی از حضور ایشان در
بغداد هنگام زندانی بودن پدر بزرگوارشان در آن شهر در دسترس نیست.
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ دارای تعدادی کنیز بودند؛ از جمله کنیزان ایشان، سبیکه مادر
امام جواد علیه‌السلام است. وی کنیزی بود که به او سبیکه یا دُرّه می‌گفتند، حضرت رضا او را
خیزران نام گذاشتند و این بانو از اهالی نوبه (منطقه‌ای در
آفریقا) است.
و
همسر دائمی امام رضا ـ علیه‌السلام ـ ام‌حبیبه بود.
در تعداد و اسامی فرزندان امام رضا ـ علیه‌السلام ـ نقل‌های مختلفی وجود دارد؛
گروهی آنها را پنج پسر و یک
دختر، به نام‌های محمد، قانع، حسن، جعفر،
ابراهیم،
حسین و
عایشه ذکر کرده‌اند؛
هم‌چنین در نقلی
شیخ صدوق در سلسله سند روایتی از
فاطمه به‌عنوان یکی از
دختران آن حضرت نام برده است؛ («حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ... قَالَ حَدَّثَنَا فَاطِمَةُ بِنْتُ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی ـ علیه‌السلام ـ ...»).
اما
شیخ مفید بر این عقیده است، که امام هشتم علیه‌السلام، فرزندی جز
امام جواد علیه‌السلام نداشتند: «وَ مَضَی الرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی ـ علیه‌السلام ـ وَ لَمْ یَتْرُکْ وَلَداً نَعْلَمُهُ إِلَّا ابْنَهُ الْإِمَامَ بَعْدَهُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ علیه‌السلام».
ابن شهرآشوب («وَ وَلَدُهُ مُحَمَّدٌ الْإِمَامُ فَقَط»)
و طبرسی («و کان للرضا علیه‌السلام من الولد ابنه أبوجعفر محمد بن علیّ الجواد علیه‌السلام لا غیر»)
نیز بر همین اعتقادند.
امامت و وصایت حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ بارها توسط رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، پدر بزرگوار و اجداد طاهرینشان ـ علیه‌السلام ـ اعلام شده بود. به‌ویژه
امام کاظم علیه‌السلام بارها در حضور مردم، ایشان را به‌عنوان وصی و
امام بعد از خویش معرفی کرده بودند که به یک نمونه از آنها اشاره می‌شود:
از
محمد بن
اسماعیل بن
فضل هاشمی چنین
روایت شده است که گفت: بر امام موسی کاظم ـ علیه‌السلام ـ وارد شدم، در‌حالی‌که ایشان به‌شدت مریض بودند، به حضرت عرض کردم: اگر خدای ناکرده برای شما اتفاقی بیفتد ـ و
خدا آن روز را نیاورد ـ به چه کسی رجوع کنیم (
امام بعد از شما کیست)؟ فرمود: «به فرزندم
علی، نوشته او، نوشته من است، و او وصی و جانشین من بعد از مرگم خواهد بود».
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در مدینه، پس از
شهادت پدر،
امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسیدگی امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد و به
تدریس و تکمیل
حوزه علمیه جدش
امام صادق علیه‌السلام مشغول شد و در این راستا گام‌های بزرگ و استواری برداشت.
پس از
شهادت امام کاظم علیه‌السلام که در سال ۱۸۳ ه ق رخ داد، آغاز امامت حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ شروع شد، و با توجه به این‌که هارون (پنجمین خلیفه عباسی) در سال ۱۹۳ از
دنیا رفت، ده سال از
امامت حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ معاصر زمان
هارون بود.
مدت امامت آن حضرت، حدود ۲۰ سال طول کشید که ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.
امام رضا علیه‌السلام پس از هفده سال
سکونت در مدینه و تبلیغ
دین و ارشاد مردم، با نقشه و حیلۀ مأمون عباسی، راه خراسان را در پیش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباری
ولایت‌عهدی مأمون و گذشت سه سال، در ۵۵ سالگی به دست مأمون خلیفه عباسی به شهادت رسید.
در تعیین سال شهادت امام نقل‌های مختلفی به ثبت رسیده است. گروهی سال ۲۰۲ هجری قمری را سال شهادت حضرت می‌دانند
و عده‌ای سال ۲۰۳ هجری قمری را؛
اما مشهور، نظریه دوم است.
در تعیین
روز شهادت آن حضرت نیز اتفاق نظر نیست؛ مانند در
روز جمعه از
ماه رمضان،
هفدهم
ماه صفر،
و آخر ماه صفر.
در میان این نقل‌ها، نظریه آخر، یعنی آخرین روز از ماه صفر، مشهورترین و قابل اعتمادترین نقل است.
بنابراین مشهورترین و قوی‌ترین نظریه در
تاریخ شهادت آن حضرت،
روز جمعه، آخرین روز ماه صفر سال ۲۰۳ هجری قمری است.
از نگاه بزرگان شیعه، امام رضا ـ علیه‌السلام ـ همانند دیگر
امامان معصوم علیه‌السلام، دارنده تمام کمالات و فضائل
اخلاق انسانی در مرتبه اعلی است. به گفتۀ آنان، او آن چنان در قله شکوهمند
کمال و فضیلت قرار دارد که نه‌تنها دوستان و پیروانش او را ستوده‌اند، بلکه دشمنان کینه‌توز و سرسخت هم به
مدح و ستایش او پرداخته‌اند. درباره اوصاف اخلاقی آن حضرت «
ابراهیم بن عباس» می‌گوید: «هرگز ندیدم که امام رضا ـ علیه‌السلام ـ به کسی یک کلمه جفا کند و ندیدم که
سخن شخصی را قطع کند و ندیدم که نیازمندی را از درگاه خویش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکیه نمی‌داد و هرگز او را ندیدم که با صدای بلند بخندد؛ بلکه خنده‌اش
تبسم و لبخند بود. وقتی که کنار سفره می‌نشست، همه خدمت‌کاران و غلامان را کنار سفره می‌نشاند».
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در دوران امامت خود با سه تن از حُکام و
خلفای عباسی روبه‌رو و معاصر بود:
هارون الرشید، امین و مأمون.
برای آشنایی بیشتر با زندگی
امام هشتم شیعیان علیه‌السلام، می‌توانید به سایت اسلام پدیا، مدخل «امام رضا» مراجعه نمایید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حضرت رضا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۶/۱۹.
