جلوگیری از جذب جوانان به موسیقی حرام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: موسیقی، موسیقی حرام، تفریح، موسیقی لهوی، موسیقی حلال.
پرسش: مدتی است که دو برادر کوچک‌ترم (۱۴ و ۲۱ ساله) با گرفتن چند سی‌دی ترانه به‌شدت مجذوب آهنگ‌های غیر مجاز شده‌اند، هرچه به آن‌ها گوشزد می‌کنم که حرام است، با صدای بلند گوش نکنید، باعث ایجاد بیماری می‌شود و ... فایده‌ای ندارد، اصلاً هیچ توجهی نمی‌کنند، لطفاً راهنمایی کنید که چه کار کنم؟
پاسخ: معیار حرمت موسیقی، طرب‌انگیزی و لهوی بودن آن است که با مجالس
گناه و خوش‌گذرانی و
فساد تناسب دارد. برای جلوگیری از مجذوب شدن جوانان به موسیقی، چند راهکار بیان می‌شود: ۱. با اشراف کامل از حکم شرعی و با تشخیص درست، مبنی بر حرام بودن آن موسیقی، به تذکر یا توصیه بپردازید؛ ۲. باید در گفت‌وگو‌های خود با اطلاعات علمی و عقل‌پسند وارد شوید؛ ۳. اگر جوان را از چیزی منع کردید، جای‌گزین برای آن قرار دهید؛ ۴. اصل مهم دیگر، ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمانه و دوری از الفاظ آمرانه، شخصیت‌خردکن و غرورشکن است؛ ۵. باید با توجه به اصل تدریج و سیاست گام‌به‌گام، به تغییر
اندیشه و سپس رفتار جوان امیدوار بود؛ ۶. با معرفی دوستان خوب، با نشاط و متدین، از این نیروی عظیم بهره جویید؛ ۷. از کلمات احترام‌آمیز و به دور از توهین استفاده کنید؛ ۸. رفتار و صفات مثبت جوان را برجسته کنید و سپس از رفتار منفی‌اش نقد کنید؛ ۹. تذکر در خلوت باشد نه در جمع؛ ۱۰. تذکر در زمانی باشد که او سر حال و با نشاط باشد؛ ۱۱. جوان را به برنامه‌ریزی مناسب تشویق کنید؛ ۱۲.
دعا در حق جوانان و
توسل به
اهل بیت را فراموش نکنید. ۱۳. از اهرم
محبت و
عشق و
علاقه به معصوم (علیه‌السلام) بهره ببرید.
روح انسان مانند جسم دارای نیازمندی‌هایی است و وجود «زنگ تفریح‌هایی» برای شادی، نشاط، استراحت و گرفتن انرژی برای کارهای بعدی، بسیار ضروری است.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: این دل‌ها مثل بدن‌ها خسته می‌شوند، برای نشاط آن‌ها به سخنان تازه و حکیمانه روی آورید.
دین اسلام هم با نگاهِ به این نیاز واقعی
انسان، ضمن
تشویق برای استفاده از تفریح سالم، از برخی تفریحات و شادی‌های ناسالم و مضر منع کرده است.
امام علی (علیه‌السلام) در کلامی دل‌نشین فرمودند: چه‌قدر فرق است بین عملی که لذتش تمام می‌شود، ولی آثار (منفی‌اش) گریبان‌گیر می‌گردد و عملی که سختی‌اش تمام می‌شود، اما سودش (دنیوی و اخروی) باقی می‌ماند.
همان‌طور که می‌دانیم مراجع بزرگوار تقلید،
موسیقی حلال را از
حرام جدا می‌کنند و موسیقی‌ای را که مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب باشد، حرام می‌دانند.
دانشمندان دینی «اطراب» را به معنای سبکی‌ای که در اثر حزن یا شادی شدید به انسان دست می‌دهد، معنا کرده‌اند.
حضرت
آیت‌الله خامنه‌ای، در توضیح «
موسیقی لهوی» می‌فرماید: «لهو یعنی
غفلت، یعنی دور شدن از خدا، دور شدن از معنویت، دور شدن از واقعیت‌های
زندگی، دور شدن از کار و تلاش و فروغلتیدن در ابتذال و بی‌بندوباری، این موسیقی می‌شود حرام ...».
بعد از این مقدمه که ضروری می‌نمود، به ارائه «شیوه‌ها» می‌پردازیم.
برخی شیوه‌های برخورد مناسب، بدین شرح است:
باید با اشراف کامل از
حکم شرعی و با تشخیص درست، مبنی بر حرام بودن آن موسیقی، به
تذکر یا توصیه بپردازید. هم‌چنین مراجع عظام تقلید، در مورد موسیقی‌ای که شنونده در «مطرب بودن» آن
شک دارد، فرموده‌اند که «در موارد مشکوک شنیدن آن مانعی ندارد».
باید در گفت‌وگو‌های خود با اطلاعات علمی و عقل‌پسند وارد شوید؛ به طور مثال می‌توانید از مباحث مقدمه که بیان شد، استفاده کنید؛ مثلاً بگویید: «...
اسلام مخالف لذت و شادی و جوانی کردن شما نیست، مخالف
عشق و حال مشروع و حلال جوان نیست، دوست دارد که جوان از زندگی لذت ببرد، ...؛ اما اسلام می‌خواهد که ما راه را بی‌راهه نرویم ... باید‌ها و نباید‌های
دین، براساس سود و زیان‌های خود ماست ...».
جالب است بدانیم که مؤسس موسیقی لهوی و حرام،
شیطان بوده است که بعد از مرگ
حضرت آدم (علیه‌السلام) او و
قابیل، برای ابراز شادی از تنبورها و وسایل موسیقی لهوی استفاده کردند.
در ادامه به شکل گذرا به برخی آثار دنیوی و اخروی
موسیقی حرام اشاره می‌شود، برای
مطالعه اصل
روایات می‌توانید به منبع ارائه‌شده مراجعه کنید.
۱. ایمن نبودن از نزول
مصیبت؛ ۲.
استجابت نشدن دعا؛ ۳. داخل نشدن
فرشتگان به آن خانه؛ ۴. سبب
نفاق است؛ ۵. عامل زناست؛ ۶. موجب بی‌حیایی است؛ ۷. بی‌تفاوت شدن به ناموس؛ ۸. رفتن
خیر و
برکت؛ ۹. موجب
قساوت قلب است؛ ۱۰. از علائم
آخرالزمان است.
۱. وارد
جهنم می‌شود؛ ۲.
خدا به او نظر نمی‌کند؛ ۳. در گوش او سرب می‌ریزند؛ ۴. نابینا و ناشنوا مبعوث می‌شود؛ ۵. صدای دل‌ربای درخت بهشتی را نمی‌شنود؛ ۶. جهنم در
انتظار اوست.
در دیدگاه تربیتی و دینی، بر این نکته تأکید می‌شود که اگر جوان را از چیزی منع کردید، جای‌گزین برای آن قرار دهید.
حضرت علی (علیه‌السّلام) جوانی را که مبتلا به
انحراف جنسی خودارضایی شده بود، مورد توبیخ و سرزنش قرار داد و در پایان مبلغی
پول برای
ازدواج و ارضای درست این
غریزه نیز اهدا فرمود. بنابراین معرفی یا تهیه موسیقی‌های حلال و مجاز می‌تواند در برخورد شما مؤثر باشد.
اصل مهم دیگری که نباید از نظر دور داشت، ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمانه و دوری از الفاظ «آمرانه»، «شخصیت‌خردکن» و «غرورشکن» است.
نوجوانان در اوجِ روحیه استقلال‌طلبی هستند و تذکرهای آمرانه را برنمی‌تابند؛ به طور مثال می‌توانید به یک بهانه‌ای مثلاً سال‌روز تولد او یا قبولی در امتحانات یا موفقیت ورزشی ... سی‌دی‌های مجاز را به او
هدیه دهید.
یکی از اصول بسیار مهم در تغییر و اصلاح رفتارها، همین اصل است. باید با سیاست گام‌به‌گام به تغییر
اندیشه و سپس رفتار مخاطب
امید بست. بنابراین نباید انتظار داشته باشید که از فردا همه سی‌دی‌های غیر مجاز و
حرام از کیف سی‌دی او خارج گردد. یا این‌که از فردا سی‌دی‌های مذهبی گوش کند. همان‌طور که شکل‌گیری یک
عادت زمان می‌برد، ترک آن هم محتاج زمان است.
دوست نقش تعیین‌کننده‌ای بر رفتارها و سلایق و انتخاب‌های نوجوان دارد و معمولاً این‌گونه سی‌دی‌ها و ایجاد
انگیزه برای گرایش به سمت این عرصه‌ها، از سوی
دوستان صورت می‌گیرد. می‌توانید با معرفی دوستان خوب، با نشاط و شاد و متدین از این نیروی عظیم بهره جویید.
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمودند: دل‌های مردم گریزان است، به کسی رو می‌آورند که خوش‌رویی و الفت نشان دهد.
و سعی کنید آن‌ها را از دوستان بد جدا کنید.
تا توانی می‌گریز از یار بد ••• یار بد، بدتر بود از مار بد
مار بد تنها همی را بر جان زند ••• یار بد، برجان و بر
ایمان زند
قرآن ناله و حسرت جهنمیان را چنین نقل می‌فرماید: «ای وای بر من! ای کاش فلانی را دوست خود برنمی‌گزیدم».
گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که شخص از جوانان ورزش‌کار خوشش می‌آید؛ لذا در معرفی دوستان خوب باید این سلیقه‌اش را هم لحاظ کرد؛ چراکه از این راه است که از آن دوست الگو می‌پذیرد.
توهین کردن و استفاده از واژه‌های زشت، کاری را حل نمی‌کند. این‌گونه الفاظ، مخاطب را به
دفاع و مقابله به مثل وامی‌دارد، در ضمن او از همان ابتدا از دل دادن به سخنان شما منصرف می‌شود؛ هر چند حرف‌های شما بسیار صحیح و منطقی باشد. در دریای طوفانی نمی‌توان قایق دور افتاده از ساحل را به ساحل نجات رهنمون شد.
شما می‌توانید از رفتارهای خوب او و صفات پسندیده‌اش، در ابتدا تجلیل کنید و سپس این رفتارش را به
نقد بکشید؛ مثلاً «داداش! معلمان از تو راضی‌اند ...، شنیدم که عضو هیئت
عزاداری محله شدی ...» بدین شکل است که توجه و
محبت او را به خود جلب کرده‌اید و آماده سخنان بعدی شماست.
در جمع نباشد؛ به طور مثال در جمعِ دوستانش، تذکر به او هیچ فایده‌ای ندارد.
زمانی باشد که او سر حال و با نشاط باشد. به تعبیر عامیانه «کِیفش کوک باشد و از نظر عاطفی رابطه شما شکرآب نشده باشد».
بی‌کاری و بی‌برنامگی فرصت مناسبی برای گرایش به این مسائل است و می‌دانیم که چه گرگ‌هایی منتظر این فرصت هستند تا جوانان را به بی‌راهه بکشند.
امام علی (علیه‌السلام) در زمان‌بندی و برنامه‌ریزی زندگی ۲۴ ساعته یک مؤمن می‌فرماید:
مؤمن ساعات خود را به سه قسمت تقسیم می‌کند، بخشی را به راز و نیاز با خدا. بخشی را به تأمین
زندگی و بخشی را به بهره‌برداری از لذت‌های حلال و تفریحات سالم اختصاص می‌دهد.
اگر مخاطب شما به
معصوم خاص علاقه‌مند است، می‌توانید به طوری غیر محسوس و زیرکانه، از عشق و محبت وی مثلاً به
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بهره گیرد که «حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از این‌گونه موسیقی‌های حرام خوشش نمی‌آید و دشمنان ایشان به این لهویات گرایش داشتند».
اگر احساس می‌کنید از شما حرف‌شنوی ندارد، اشخاصی را که او آن‌ها را قبول دارد، به طور پنهان مطلع سازید تا کار صحبت کردن با او را بر عهده گیرند.
در
حق آن‌ها
دعا کنید و از
خداوند بخواهید آن‌ها و ما را در راهی که رضای او و
ائمه (علیهم‌السلام) است، قرار بدهد.
موضوع شادی و تفریحات سالم:۱. شادی و زندگی، مهدی بهادری‌نژاد، نشر اوحدی، چ۱.
۲. گفتار فلسفی (جوان از نظر عقل و احساسات)، هیئت نشر معارف اسلامی، تهران ۱۳۴۸، (جوان و ساعات فراغت).
۳. شرع و شادی، ابوالفضل طریقه‌دار، مؤسسه فرهنگی همسایه.
۴. غم و شادی در سیره معصومان (علیهم‌السلام)، محمود اکبری، قم، عترت چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۵. امام علی (علیه‌السلام) و تفریحات سالم، محمد دشتی، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، چ۲.
۶. جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، نشر سروش.
موضوع موسیقی:۱. نا و موسیقی در فقه اسلامی، روح‌الله حسینیان، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۴ ش.
۲. انسان، غنا، موسیقی، احمد شرف‌خانی خویی، انتشارات مشهور، چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۳. تأملی در فقه موسیقی، سید حمید مشکوة، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چ۱، ۱۳۸۳ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «جلوگیری از جذب جوانان به نوار ترانه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۰۳.
