الگوی عملی مؤمنان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ارزش‌های اخلاقی، زبان، عمل، فضائل اخلاقی، الگو.
پرسش: چه کنم که الگوی عملی مؤمنین و مصداق بارز حدیث «
كُونُوا دُعَاةً لِلنّاسِ بِغَيْرِ ألْسِنَتِكُمْ» شوم و این روایت شامل حالم شود؟
پاسخ: در سیره اهل بیت (علیهم‌السلام) و سخنانشان، بیشتر تأکید بر این است که مردم را به وسیله کردار و رفتار خود به ارزش‌ها دعوت کنیم؛ البته شیوه گفتاری نیز مورد تأکید است. در هر دو شیوه ـ چه گفتاری و چه کرداری ـ لازم است ابتدا خودمان به ارزش‌های اخلاقی نائل گردیم تا گفتار و رفتارمان در دیگران تأثیر بگذارد.
ما می‌توانیم به وسیله
زبان و گفتار و هم‌چنین به وسیله کردار و رفتار خود، مردم را به ارزش‌های اخلاقی دعوت کنیم. در
سیره اهل بیت (علیهم‌السلام) و سخنانشان، بیشتر تأکید بر این است که مردم را به وسیله کردار و رفتار خود به ارزش‌ها دعوت کنیم؛ البته شیوه گفتاری نیز مورد تأکید می‌باشد. در هر دو شیوه ـ چه گفتاری و چه کرداری ـ لازم است ابتدا خودمان به ارزش‌های اخلاقی نائل گردیم تا گفتار و رفتارمان در دیگران تأثیر بگذارد. پس دوست گرامی اگر شما خواهان دعوت مردم به ارزش‌ها می‌باشید، ابتدا باید ارزش‌های اخلاقی را در خودتان پیاده کنید و خود را
تربیت اخلاقی کنید. آن‌گاه حتی
اعمال و رفتار شما نیز دیگران را به ارزش‌های اخلاقی دعوت خواهد کرد، ما نیز در این نوشته ابتدا شیوه‌های تربیت اخلاقی را برایتان ارائه می‌دهیم و سپس به چگونگی تأثیر و دعوت دیگران به صورت غیر زبانی خواهیم پرداخت.
شیوه‌های تربیت اخلاقی، عبارت‌اند از:
بر هر فردی لازم است که از محیط‌هایی که در آن زمینه‌های اعمال خلاف
اخلاق وجود دارد و امکان جلوگیری نیز فراهم نمی‌باشد، دوری بجوید. سعی کنید در محیط‌ها و جمع‌هایی قرار بگیرید که در آن‌ها بستر پدید آمدن
فضایل اخلاقی فراهم است؛ مانند کانون‌های مذهبی، جمع رفقای متدین، محیط‌های ورزشی و تحصیلی سالم و ... .
نیازهای زیستی و طبیعی که در وجودتان نهفته است به شکل صحیح ارضا کنید تا بهتر بتوانید به نیازهای والاتر بپردازید. شیوه‌های لازم برای تحقق این روش، عبارت‌اند از:
شما باید در صورت فراهم شدن مقدمات ازدواج، اقدام به
ازدواج کنید؛ زیرا
تقوای الهی و خویشتن‌داری اخلاقی پس از ازدواج دست‌یافتنی‌تر خواهد بود.
ورزش باعث سلامت جسمانی و نشاط می‌گردد و زمینه‌ساز سلامت روحی و روانی شماست و در نهایت موجب شکوفایی فضایل اخلاقی در نهاد شما می‌گردد و هم‌چنین در شرایطی که امکانات ارضای صحیح و مشروع ازدواج فراهم نشده باشد، ورزش وسیله مفید و مهمی برای انصراف توجه در نیازهاست.
کار و
شغل غیر از ارتباط به نظام معیشتی، از نظر
اسلام یک امر
مقدس نیز محسوب می‌شود.
غیر از این موجب تخلیه نیروها، موجب احساس
شخصیت،
بهداشت روانی،
تمرکز خیال و ... نیز می‌گردد.
به قدری
کرامت و شخصیت و شرافت برای نفس خویش قائل باشید که گوهر نفس خویش را از هر پستی و اعمال زشت پاکیزه نگه دارید.
غیر از شرکت در جلسات، به صورت مداوم خودتان را
موعظه کنید.
شیوه‌هایی که برای تحقق این روش پیشنهاد می‌دهیم، عبارت‌اند از:
الف.
تفکر در اعمال و رفتار خویش و عاقبت آن؛
ب.
مطالعه؛
ج.
مشورت و
مشاوره.
آثار گذشتگان را مشاهده و مطالعه، و به
حوادث و رویدادهای فعلی توجه کنید. این نگرش ژرف باعث عبرت‌آموزی خواهد شد.
مداومت بر
عمل ولو عمل کم باشد و پرهیز از
افراط و تفریط.
بر این روش، شیوه
مشارطه،
مراقبه و
محاسبه را پیشنهاد می‌دهیم؛ یعنی مثلاً اول
روز با خود شرط کنید که واجبات خدا را به جا خواهید آورد و از حرام‌ها پرهیز خواهید کرد. در روز نیز مراقب اعمال خود باشید تا به شرطتان عمل کنید و در آخر شب اعمال و رفتار روزانه خود را مورد بررسی قرار دهید تا ببینید چه‌قدر به شرطتان عمل کرده‌اید.
شما پس از بررسی اعمال خود، می‌توانید در مقابل اعمال خوب یا بد، خویشتن را
تشویق یا
تنبیه کنید؛ مثلاً برای فلان عمل زشت، یک
روز،
روزه بگیرید.
ریشه
اخلاق و ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلام
ایمان است.
برای پرورش ایمان شیوه‌های زیر را پیشنهاد می‌دهیم: عبادت‌های روزانه یا موسمی ـ
ذکر (قلبی یا زبانی) ـ نیایش و دعا، محبت به اولیای الهی «که
زیارت و
توسل به اهل بیت (علیهم‌السلام) از مصادیق بارز آن است.
غیر از این راهکارهایی که ما ارائه کردیم به مطالعه نیز بپردازید و با
علمای اخلاق ارتباط داشته باشید و از جلسات اخلاق و موعظه نیز
غفلت نورزید.
چگونگی تأثیر در مردم و دعوت آنان به ارزش‌های اخلاقی:
اگر شما مسائل اخلاقی را رعایت کنید، تلاش و کوشش و
صداقت و
پرهیزکاری و
نماز و نیکی‌های شما، مردم را به نیکی‌ها دعوت خواهد کرد. متن روایتی که شما نقل فرموده‌اید این است که:
«[[|امام صادق (علیه‌السلام)]] فرمودند: مردم را به غیر زبان‌هایتان، یعنی عمل، به خیر
دعوت کنید. مردم پرهیزکاری و کوشش در
عبادت و نماز و نیکی و صدق شما را ببینند و این مردم را دعوت به
خیر خواهد کرد».
برخی مسائل اخلاقی در رابطه با دیگران می‌باشد؛ مانند:
نیکی به پدر و مادر، رفتار خوب با همسایگان،
راست‌گویی،
تواضع،
عیب‌پوشی، و دوری از
عیب‌جویی،
سخن‌چینی، شماتت،
تمسخر دیگران،
غیبت،
دورویی و ...
حال شما اگر در برخورد با دیگران و در معاشرت خویش این رفتار و حالات را رعایت کنید، موجب محبوبیت شما و باعث جذب عمیق دیگران خواهد شد و آنان نیز دعوت به چنین ارزش‌هایی خواهند گردید.
در صورتی که شما خودتان اهل عمل باشید و مردم نیز شواهد صدق عملی را در شما مشاهده کنند و شما را به فضیلت،
صدق،
امانت،
علم و
معرفت و ... بشناسند، حرف‌ها و
امر به معروف و
نهی از منکر شما نیز در وجود آنان اثر خواهد گذاشت.
اعمال نیک ما بهترین مصداق عمل به این
روایت است که شما ذکر فرموده‌اید.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «الگوی عملی مؤمنان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۰۲.
